Türk Finans Sisteminde Katılım Bankaları 21 Kasım, 2013

TÜRK MALİ SEKTÖRÜNÜN BÜYÜKLÜĞÜ (2012/Eylül) Sıra No. FİNANSAL KURULUŞ KURULUŞ SAYISI AKTİF BÜYÜKLÜĞÜ MİLYAR TL PAYI (%) 1 BANKALAR 48 1,308,5 78,0 Katılım Bankaları 4 50,4 3,0 2 MERKEZ BANKASI 188,6 11,2 3 FİNANSAL KİRALAMA ŞİRKETLERİ 31 19,8 1.2 FAKTORİNG ŞİRKETLERİ 75 16,3 1.0 5 TÜKETİCİ FİNANSMAN ŞİRKETLERİ 11 10,6 0,6 6 SİGORTA ŞİRKETLERİ 59 47,4 2,8 7 REASÜRANS ŞİRKETLERİ (2) 1,6 0,1 8 MENKUL KIYMET ARACI KURUMLAR(1) 101 9,6 0.6 9 MENK. KIYM. YAT. ORTAKLIKLARI(ağstos) 26 0.7 0.04 10 MENK. KIYM. YATIRIM FONLARI (ağstos) - 29,7 1,8 GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIKLARI(1) 23 18,7 1,1 12 GİRİŞİM SERMAYESİ YATIRIM ORTAK.(1) 0.03 13 VARLIK YÖNETİM ŞİRKETLERİ 1,0 0.05 14 PORTFÖY YÖNETİM ŞİRKETLERİ(1) 32 0,3 0,01 15 EMEKLİLİK YATIRIM FONLARI (ağustos) 18,4 16 FİNANSAL HOLDİNG ŞİRKETLERİ (2) 5,5 17 KREDİ GARANTİ FONU (KGF)(2) 0,2 Toplam 426 1.677,5 %100 (1) Ekim 2011 verisi. (2) Aralık 2011 verisi. (3) Ağustos 2012 verisi. Kaynak: BDDK

TÜRK BANKACILIK SİSTEMİ Bankacılık Sistemi Kalkınma ve Yatırım Bankaları Mevduat Bankaları Katılım Bankaları

TÜRK BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN BÜYÜKLÜĞÜ (2013/3Ç) BANKALAR KURULUŞ SAYISI AKTİFLER TOPLANAN FONLAR KULLANDIRILAN FONLAR MİLYON TL PAYI (%) Mevduat Bankaları 31 1.492.973 90,5 859.375 93,7 911.866 89,6 Katılım Bankaları 4 90.765 5,5 58.025 6,3 63.941 Kalkınma ve Y. Bankaları 13 65.312 4,0 42.071 4,1 Toplam 48 1.649.050 100 917.400 1.017.878 Kaynak: BDDK

KATILIM BANKALARI Türk Bankacılık Sisteminde alternatif değil, sistemi tamamlayıcı bankalardır. Mevduat Bankaları ile Kalkınma ve Yatırım Bankaları yanında üçüncü tarz bir bankacılıktır. Fonksiyonel olarak mevduat bankalarına benzemektedirler. Fon toplama ve kullandırma yöntemleri farklıdır.

Temel Prensipler Faiz Yasağı Ticaret Esası Ortaklık ve Risk Paylaşımı Esası Garar (Aşırı belirsizlik) Yasağı Spekülasyon Yasağı Bazı Maddelerle İlgili Yasaklar (alkollü içecek, kumar, şans oyunları, silah, tütün,..) Şeffaflık Esası 6-Apr-17

KATILIM BANKALARININ FON TOPLAMA YÖNTEMLERİ ÖZEL CARİ HESAPLAR -vadesizdir, -istenildiği anda kısmen veya tamamen çekilebilir, -getiri ödenmez. KATILMA HESAPLARI -yatırılan fonların işletilmesi sonucunda elde edilen kar ve zarar paylaşılır, -önceden belirlenmiş bir getiri ödenmez, -ödenecek getiri vade sonunda belli olur, -anapara garantisi verilemez.

KATILIM BANKALARININ FİNANSMAN SAĞLAMA YÖNTEMLERİ KURUMSAL FİNANSMAN DESTEĞİ -fon kullanmak isteyen müşterinin ihtiyaç duyduğu mal ve hizmet alımının finansmanıdır, -mal ve hizmet bedeli peşin olarak satıcıya ödenir, -mal bedeli üzerine bankanın kârı eklenir ve yeni tutar üzerinden müşteri bankaya borçlanır, -alım-satıma ilişkin belgenin şubece saklanması zorunludur. BİREYSEL FİNANSMAN DESTEĞİ: -tüketicilerin araç, konut ve tüketim malı ihtiyacının finansmanıdır, -alınacak konut, araç,.. vs. nin bedeli katılım bankası tarafından peşin olarak satıcıya ödenir, -üzerine banka kârı eklenerek alıcı vadeli olarak borçlandırılır.

(BİREYSEL VEYA KURUMSAL) FİNANSMANA UYGUN MALLAR KATILIM BANKALARINDA BİREYSEL VE KURUMSAL FİNANSMAN DESTEĞİ MEKANİZMASI (1) Müşteri TALEP FORMU doldurmak suretiyle finansman talebi için Katılım Bankasına başvuruda bulunur. (2) Katılım Bankası, finansman talebini kabul veya red eder. NAKDİ ÖDEME MAL/ÜRÜN MÜŞTERİ (BİREYSEL VEYA KURUMSAL) MAL/ÜRÜN SATICISI BİREYSEL (3-b) Katılım Bankası, banka adına ürünü satın alması için Müşteriye VEKALET verir. Örneğin, ev finansmanında tapu devri önemlidir. KATILIM BANKASI KURUMSAL (3-a) Katılım Bankası ürünün alımı için sipariş formu gönderir. Malın satın alındığı, fatura ve irsaliye ile ispat edilmelidir. FİNANSMANA UYGUN MALLAR Makina Taşıt Ürün Hammadde Gayrimenkul Haklar ve Menfaatler Tüketici Ürünleri Hizmetler (4) SATIŞ SÖZLEŞMESİ ile ürün Müşteriye satılır. TAKSİTLİ ÖDEME ÜRÜNLER MÜŞTERİ (BİREYSEL VEYA KURUMSAL)

FİNANSAL KİRALAMA -taşınır/taşınmaz mallar katılım bankasınca satın alınır, -müşteriye kiralanır, -ödemeler bittikten sonra devredilir. KÂR-ZARAR ORTAKLIĞI YATIRIMI -müşterilerle ortak yatırım sözkonusudur, -finansman ve kar/zarar katılma oranı belirlenir, -kar ve zarar ortaklığı yatırım sözleşmesi yapılır.

KATILIM BANKALARININ GELİŞİMİ AKTİFLER TOPLANAN FONLAR KULLANDIRILAN FONLAR TOPLANAN FONLARIN KULLANDIRILMA NİSPETİ ÖZKAYNAKLAR BAŞLICA FİNANSAL RAKAMLAR ŞUBE VE PERSONEL

AKTİF GELİŞİMİ (Bin TL) YILLAR KB.ları BÜYÜME (%) BANKACILIK SEKTÖRÜ PAYI (%) 2000 2.266.000   106.549.000 2,13% 2001 2.365.000 4,37% 218.873.000 1,08% 2002 3.962.000 67,53% 216.637.000 1,83% 2003 5.112.934 29,05% 254.863.000 2,01% 2004 7.298.601 42,75% 313.751.000 2,33% 2005 9.945.431 36,26% 406.915.000 2,44% 2006 13.729.720 38,05% 498.587.000 2,75% 2007 19.435.082 41,55% 580.607.000 3,35% 2008 25.769.427 32,59% 731.640.000 3,52% 2009 33.628.038 30,50% 833.968.000 4,03% 2010 43.339.000 28,88% 1.006.672.000 4,31% 2011 56.076.929 29,39% 1.217.711.000 4,61% 2012 70.279.000 25,33% 1.370.614.000 5,13% 2013/3Ç 90.765.000 29,15% 1.649.051.000 5,50% Kaynak: TKBB, BDDK

AKTİF GELİŞİMİ (%) 6-Apr-17

TOPLANAN FON GELİŞİMİ (Bin TL) YILLAR KB.ları BÜYÜME (%) BANKACILIK SEKTÖRÜ PAYI (%) 2000 1.863.000   70.305.000 2,65% 2001 1.917.000 2,90% 149.438.000 1,28% 2002 3.206.000 67,24% 145.594.000 2,20% 2003 4.111.000 28,23% 164.923.000 2,49% 2004 5.992.000 45,76% 203.386.000 2,95% 2005 8.369.000 39,67% 261.948.000 3,19% 2006 11.237.000 34,27% 324.069.000 3,47% 2007 14.943.000 32,98% 371.927.000 4,02% 2008 19.210.000 28,56% 472.695.000 4,06% 2009 26.841.000 39,73% 522.415.000 5,14% 2010 33.828.000 26,03% 631.119.000 5,36% 2011 39.869.282 17,86% 707.510.000 5,64% 2012 48.198.000 20,89% 783.888.000 6,15% 2013/3Ç 58.025.000 20,39% 917.400.000 6,32% Kaynak: TKBB, BDDK

TOPLANAN FON GELİŞİMİ (%)

KULLANDIRILAN FON GELİŞİMİ (Bin TL) YILLAR KB.ları BÜYÜME (%) BANKACILIK SEKTÖRÜ PAYI (%) 2000 1.726.000   32.939.000 5,24% 2001 1.072.000 -37,89% 58.413.000 1,84% 2002 2.101.000 95,99% 54.860.000 3,83% 2003 3.001.000 42,84% 72.169.000 4,16% 2004 4.894.000 63,08% 107.615.000 4,55% 2005 7.407.000 51,35% 160.005.000 4,63% 2006 10.492.000 41,65% 228.141.000 4,60% 2007 15.332.000 46,13% 293.928.000 5,22% 2008 19.733.000 28,70% 384.417.000 5,13% 2009 24.911.209 26,24% 418.684.000 5,95% 2010 32.084.000 28,79% 554.128.000 5,79% 2011 41.103.435 28,11% 708.771.000 5,80% 2012 50.031.000 21,72% 829.597.000 6,03% 2013/3Ç 63.941.000 27,80% 1.017.878.000 6,28% Kaynak: TKBB, BDDK

KULLANDIRILAN FON GELİŞİMİ (%) 6-Apr-17

TOPLANAN FONLARIN KULLANDIRILMA NİSPETİ (%)

ÖZKAYNAK GELİŞİMİ (Bin TL) YILLAR KB.ları BÜYÜME (%) BANKACILIK SEKTÖRÜ PAYI (%) 2000 161.000   8.295.000 1,94% 2001 203.000 26,09% 19.003.000 1,07% 2002 400.000 97,04% 26.099.000 1,53% 2003 700.000 75,00% 36.208.000 1,93% 2004 892.000 27,43% 46.855.000 1,90% 2005 951.000 6,61% 54.687.000 1,74% 2006 1.560.000 64,04% 59.538.000 2,62% 2007 2.364.000 51,54% 75.850.000 3,12% 2008 3.729.000 57,74% 86.425.000 4,31% 2009 4.419.564 18,52% 110.874.000 3,99% 2010 5.457.000 23,47% 134.545.000 4,06% 2011 6.193.314 13,49% 144.650.000 4,28% 2012 7.377.000 19,11% 181.882.000 2013/3Ç 8.568.000 16,14% 188.773.000 4,54% Kaynak: TKBB, BDDK

ÖZKAYNAK GELİŞİMİ (%) 6-Apr-17

KATILIM BANKALARININ BAŞLICA FİNANSAL BÜYÜKLÜKLERİ (Milyon TL) BAŞLIKLAR TOPLAM Değişim (%) 2012 2013/3Ç TOPLANAN FONLAR TL 28.545 34.933 %22 YP 15.371 18.575 %21 YP-MADEN 4.282 4.517 %20 48.198 58.025 KULLANDIRILAN FONLAR 50.031 63.941 %28 TAKİPTEKİ ALACAKLAR (NET) 377 707 %88 TAKİPTEKİ ALACAKLAR (BRÜT) / KULLANDIRILAN FONLAR %3.0 - AKTİFLER 70.279 90.765 %29 ÖZKAYNAKLAR 7.377 8.568 %16 DÖNEM KÂRI (NET) 916 786 %10 . Kaynak: TKBB, BDDK

ŞUBE VE PERSONEL GELİŞİMİ YILLAR ŞUBELER BÜYÜME (%) PERSONEL 2000 110   2.182 2003 188 71% 3.520 61% 2004 255 36% 4.789 2005 290 14% 5.740 20% 2006 355 22% 7.114 24% 2007 422 19% 9.215 30% 2008 530 26% 11.022 2009 560 6% 11.802 7% 2010 607 8% 12.677 2011 685 13% 13.857 9% 2012 829 21% 15.356 11% 2013/3Ç 938 16.729 Kaynak: TKBB

GENEL DEĞERLENDİRME 1-KATILIM BANKALARI bankacılık sisteminin tamamlayıcıları olup, çeşitli sebeplerle sistem dışı kalmış atıl fonları, sisteme kazandırmışlardır. 2-Bu bankalar fon kullanan sanayici ve iş adamlarına alternatif finansman imkanı sağlamışlardır. 3-Kâr / Zarara katılma esasına dayalı olarak çalışan Katılım Bankaları bu sistemin ve sağlıklı fon kullandırma yöntemlerinin tabii bir sonucu olarak ekonomide yaşanan mali ve ekonomik krizlerden daha az etkilenmektedirler. 4-Tasarrufçu kesime tatminkar getiri dağıtabilmişlerdir. 5-Ticari ve sınai kesime rekabetçi ve ekonomik maliyetlerde fonlama yapabilmişlerdir.

6-Düzenli kamu denetimleri sistemin gelişmesine önemli katkı sağlamıştır. 7-Katılım Bankaları DİBS’lere yatırım yapmadığı için kaynaklarını ülkemiz firmalarına fon olarak kullandırmayı esas alan bir iş planına sahiptir. 8-Katılım Bankaları Körfez sermayesinin Türkiye’ye çekilmesinde önemli bir rol oynayabilirler. Türk Hazinesinin geçtiğimiz aylarda ihraç ettiği Kira Sertifikası ihraçlarıyla kaynak açığı bulunan ülkemize bu bölgeden önemli miktarda sermaye çekilmesi mümkün olabilecektir. Bu nedenle, sözkonusu mali aracın çıkarılması ekonomimize olumlu katkı sağlamıştır. 9-Katılım Bankalarımız uluslar arası piyasalardan muhtelif yapılandırılmış finansman ürünü ile uygun maliyet ve vadelerle borçlanma imkanlarını her geçen gün artırmakta olup bu imkanlarını müşterilerinin rekabet avantajı sağlayacağı fon kullandırımlarına dönüştürmektedir. Körfez bölgesinden Sendikasyon yoluyla temin edilen ve giderek yaygınlaşan “Murabaha” finansmanında önemli rol almaktadırlar. Ülkemizde yeni gelişen bu finansman modelinden şu ana kadar 1(bir) Milyar doları aşan tutarda finansman temin edilmiştir.

ÖZET OLARAK Katılım Bankaları 2000 ve 2001 yıllarında yaşanan ekonomik krizlerden sonra % 50 ye varan fon çıkışına rağmen varlıklarını sürdürebilmişler, ayrıca bu krizler nedeniyle ekonomimize ve halkımıza herhangi bir yük getirmemişlerdir. Çünkü bu kurumlar bu krizlerden kendi iç dinamikleri sayesinde çıkmayı başarmışlardır. Bu iç dinamikleri şu şekilde özetlemek mümkündür: 1-Bilançonun pasifinde yer alan ve halktan toplanan tasarrufların oluşturduğu yükümlülüklerde; -Kâr ve zarara katılma yöntemi sabit oranlı yükümlülüğe nazaran katılım bankalarına rahatlık sağlayarak krizlerin aşılmasına yardımcı olmuştur. -Faiz riski almayan katılım bankaları, açık pozisyon yapmayarak kur riski de yüklenmemişlerdir.

2-Bilançonun aktifinde yer alan kredilerde; -Bu bankaların çalışma prensipleri gereğince fonların mutlaka bir proje veya emtia ve ekipman tedariki karşılığında kullandırılması ve finansman bedelinin işletme yerine işletmeye mal ve hizmet temin eden satıcıya fatura karşılığında ödenmesi, bu fonların veriliş amacı dışında, riskli ve spekülatif alanlarda kullanımını önlemektedir. -Ayrıca bu yöntem kullandırılan fonun ve firmanın kontrolünü kolaylaştırmaktadır. -Fonların taksitli kullandırılması ve genellikle taksitlerin aylık tahsil edilmesi seyyaliyeti ve emniyeti arttırmaktadır. -Fonların fatura karşılığı kullandırılması, işletmenin ihtiyacından fazla fon kullanmasını engelleyerek finansmanda irrasyonel davranışları önlemektedir.

-Diğer taraftan, katılım bankalarının kendi bünyelerindeki fon kullandırma yöntemlerinden olan finansal kiralama yöntemi, fon kullanan firmaların nakit akımlarına uygun tarzda fonlandırılmasını ve finansmanın fon kullandırma tekniğine, başka bir ifadeyle yatırımın uzun vadeli finansmanla yapılması ilkesine uygun olmasını sağlamaktadır. -Bu yöntemler, katılım bankalarının kullandırdıkları fonların emniyetini artırarak aktif kalitesini yükseltmektedir. Ayrıca, Katılım Bankaları bütün finansman sağlama işlemlerini prensipleri gereğince faturaya veya bir belgeye dayandırdıkları için kayıtdışı ile mücadele konusunda devlete yardımcı olmaktadırlar.

Netice olarak KATILIM BANKACILIĞI; sadece faizsizlik özelliği olan bir bankacılık türü değil, aynı zamanda bilançonun pasifindeki yükümlülüklerin riskini azaltıcı, aktifindeki kredilerin emniyetini ve dolayısıyla aktif kalitesini arttırıcı özelliği olan bir bankacılıktır.

Teşekkür ederiz…