TÜRKİYE’DE ZİRAATİ ETKİLEYEN DOĞAL VE BEŞERİ FAKTÖRLER

‘’MİLLİ EKONOMİNİN TEMELİ ZİRAATTİR’’. M.KEMAL ATATÜRK

TÜRKİYE’DE TARIM Tarım, araziden yararlanmanın en ekonomik şeklidir. Türkiye ekonomisinde tarım çok önemli bir yere sahiptir. Çünkü 2000 yılı sayım sonuçlarına göre, ülke nüfusunun 2/5 i tarımla uğraşmaktadır. Türkiye arazisinin 1/3 ünden fazlası tarım alanları olarak kullanılmaktadır.

Türkiye’de Ziraati Etkileyen Doğal Faktörler 1- Toprak 2 –İklim a- sıcaklık b- donma c- nem d- kuraklık e-yağış türü ve rejimi f- rüzgarlar 3-Topografya a- yükselti b- bakı c- eğim d- alçak şekiller

1- Toprak Tarımın üzerinde yapıldığı toprakların verimlilik dereceleri birbirinden faklıdır. En verimli topraklar, akarsuların biriktirmeleri sonucu oluşan alüvyal topraklardır. Vadi tabanı düzlükleri, deltalar ve birçok çöküntü ovası alüvyal topraklardan oluşur. Buna karşılık tuzlu, jipsli bol killi toprakların verimleri çok düşüktür. Bu yüzden buralarda tarım yapılamaz.

2- İklim A- Sıcaklık Tarım bitkilerinin beslenmesi, büyümesi ve çoğalması, 0 ̊̊c dan daha yüksek sıcaklık değerlerinde mümkün olur. Her ürün yetişme devresinin çeşitli aşamalarında gelişmeyi etkileyen minimum, optimum ve maksimum sıcaklık ister. Bitkiler genellikle yanmaz fakat kururlar. Bununla beraber yüksek sıcaklıklarda birçok hallerde nem koşullarına bakılmaksızın gelişme ağır olur ve hatta durur.

B- Donma Gerek yeryüzü ve gerekse toprak içinde ki donma, tarımsal etkinlikleri güçleştiren ve önemli ekonomik zararlara yok açan temel sorunlar arasında bulunmaktadır. Don olayı aslında yeryüzündeki ve toprak içinde suyun donması ile başlar. Toprak içindeki buz topladığı için bitki köklerini hırpalar ve keser. Fazla soğuklarda donan topraklarda tohumlar ölür; bitki kökleri zarara uğrar bitkinin gövdesi, dalları ya da çiçekleri ile meyvesi donduğu zaman ise çoğunlukla bitki bir daha canlanamaz.

Donun zamanı, süresi, şiddeti ve meydana geldiği yere göre, doğurduğu ekonomik kayıplar da değişik boyutlarda olmaktadır. Beklenmeyen zamanda görülen, şiddetli, uzun süreli ve tarım yapılan geniş alanlarda görülen don olaylarının zararları da fazla olmaktadır.

C-Nem Her şekil ile su bitkilerin yetişmesinde çok önemli rol oynar. Tarım hayatı için havanın nemliliği, önemli bir iklim etmeni oluşturur. Atmosferde gaz biçiminde olan su buharı, bitkilerde ve toprakta, nem şeklinde bulunur. Terleme dolayısıyla da bitkilerin su ihtiyacı, sıcaklığın çok yüksek, yüksek veya düşük olmasıyla yakından ilgilidir. Yüksek sıcaklıklarda, şayet oransal nem de düşükse. Bitkiler fazla terler ve dolayısıyla su kaybeder. Bu durum tarım hayatı için önemli zararlara yol açabilir.

D-Kuraklık Tarım teknolojisi ileri ülkelerde bile, tarımsal üretimin temel sorunlarından biri de kuraklıktır. Özellikle su azlığı veya yağış yetersizliğinden doğan kuraklık sorununu çözümlemek ve bu bölgeleri tarıma kazandırmak için, ya sulama faaliyetleri geliştirilmeye, ya da kuru tarım yöntemi uygulanmaya çalışılmaktadır. Ilıman kuşakların iç bölgeleri ile subtropikal bölgelerde, yağışların yetersiz oluşundan ziyade, tarımsal hayat üzerinde mevsimlik kuraklık sorunu rol oynar.

E- Yağış Türü ve Rejimi Yağışlar, bilindiği üzere kar, dolu, çiy, çisenti ve sağanak gibi değişik şekillerde olabilir. Yağmur şekilleri de tarımı etkiler. Verimli toprakların aşındırılıp taşınması, ekili ve dikili olan alanlarda sel baskınları ve taşkınların meydana gelmesi çoğu kez tarımda büyük kayıplara neden olur.

Tarım topraklarının yeterince su kazancı sağlaması, kar şeklinde yağışlar ile de ilgilidir. Bir defa kar örtüsü eridiğinde, tarım topraklarının yüksek oranda su kazanmasını sağlar. Ayrıca yağışların dolu veya kırağı biçiminde olması da tarım hayatı için güçleştirici etkiler yapar.

Tarımsal etkinliklerde, yağışların rejimi de önemlidir. Tarımsal etkinlik açısından ilkbahar ve yaz mevsimleri önemli rol oynar. Çünkü söz konusu mevsimler, tarım hayatı yönünden çok canlı ve faal bir dönemi temsil ederken, kısmen sonbahar, fakat özellikle kış mevsimi, durgun bir devreyi temsil eder.

F- Rüzgarlar Tarımla ilişkisi olan bir iklim unsuru da rüzgardır. Tarım hayatında, rüzgarların olumlu veya olumsuz etkileri vardır. Topraktaki nemin buharlaşmasını hızlandırmasını, meyvelerin olgunlaşmadan dökülmesine yol açması, ekin tarlalarının erken kurumasını hızlandırır, başakları kırarak ürün kaybına yol açması gibi olumsuz etkileri vardır.

Buna karşılık, rüzgarların tarım hayatı yönünden olumlu etkileri de görülür meyvelerdeki şeker ve yağ oranının yükselmesi, ürünün zamanında olgunlaşmasına yardım etmesi gibi olumlu yönleri vardır.

3- Topografya A- Yükselti Arazinin yükseltisi artıkça yıllık, mevsimlik ve günlük sıcaklık değerlerinde bir düşme eğilimi belirir. Dağlık kesimlerde ekme- dikmeye yönelik tarımsal ekonomik etkinliklerin büyük ölçüde ortadan kalması ve bunu yerini hayvancılık ve ormancılık gibi etkinliklerin alması, genelde sıcaklığın düşmesi ve ekip biçmeye elverişli alanların azalmasından kaynaklanır.

B- Bakı Yeryüzü şekilleri ile ilgili olarak, tarım elemanlarının yönlere göre almış olduğu pozisyon, tarımı yapılacak ürün türlerinden birim alana verime dek, tarımsal etkinlikleri belli ölçüde etkiler. Tarım sahalarında, genellikle en avantajlı tarım toprakları, bakı itibariyle güneye dönük cephelerde yer alanlardır.

C- Eğim Bütün beşeri etkinlikler gibi, tarım etkinliklerinde de, eğimin önemli rolü vardır. Eğimlerin fazla, tarım yapmaya uygun arazinin az, bun a karşılık nüfusun çok yoğun olduğu alanlarda eskiden beri eğimli araziden taraçalar yapılarak yararlanma yoluna gidilmektedir.

D- Alçak Şekiller Yeryüzü sistematiği şekilleri içinde en dikkat çekici alçak şekiller, hiç kuşkusuz vadiler ve depresyonlar olarak ayırt edilebilir. İç kesimlerdeki vadi, depresyon ve havzalar, tarımsal aktivite yönünden, çevre bölgelerle çelişkili olacak şekilde farklılıklar gösterir.

Türkiye’de Ziraati Etkileyen Beşeri Faktörler 1- Tarımsal Nüfus 2- Kültür ve Teknoloji 3- Sermaye 4- Pazar 5- Ulaşım 6-Tarım ve Devlet 7- Gübreleme 8-Tohum 9- Sulama 10- Makineleşme 11- Ziraai Mücadele

1- Tarımsal Nüfus Dünya nüfusunun yaklaşık yarısı tarım ve hayvan yetiştirme ile uğraşmaktadır. Tarımda çalışan nüfus hakkında ayrıntılı bilgiler, tarımsal nüfus tarımının ülkeden ülkeye değişmesi nedeniyle güçlükle sağlanabilmektedir. Durum ne olursa olsun şu kesindir Dünya ve Türkiye nüfusun büyük bir bölümü sanayinin gelişmesi ve hızına rağmen tarımda çalışmaktadır.

2- Kültür ve Teknoloji Tarımı etkileyen faktörler arasında gelenek, din, eğitim ve araştırma çok önemlidir. Tarım tekniklerine, sadece kullanılan araç ve gereçlerin, çağımıza göre ilkel olup olmayışı açısından bakılmamalıdır. Buna, tarımsal gübre ve tarımsal ilaçlama endüstrisi, sulama teknolojisi, toprak koruma işleri gibi daha birçok konuyu da eklemek gerekir. Tarım teknolojisinin temeli, tarım kültürü üzerine kurulmalıdır.

3- Sermaye Tarımsal etkinlikte, özellikle amaç ticari tarım yapmaksa, tarımda sermaye daha fazla önem kazanır Tarım toprakları, tarımda en önemli ve güvenilir sermaye kaynağıdır Tarımsal sermaye hacmi ile ülkelerin iktisadi düzeyleri arasında, yakın bir bağ vardır.

4-Pazar  Ürünlerin üretimi kadar, ürünlerin iyi fiyatlardan satılması da önemlidir.Pazarlama amacıyla çeşitli ürünler için kooperatifler kurulmuştur. Tarım sektöründe ürünlerin büyük çoğunluğunun, hatta bazı alt sektörlerde ürünün tümünün, iç ve dış pazarlara sürülerek, paraya çevrilmesi gerekir. Bu konuda yurdumuzda devlet, kolaylaştırıcı, koruyucu ve teşvik edici birçok önlem almıştır.

5- Ulaşım Tarım faaliyetleriyle ulaşım sektörleri arasındaki ilişki kuşkusuz çok yönlü ve aynı zamanda değişik boyutlara sahiptir. Sanayi tesislerinin çoğunun büyük şehirler ve yakınında olması tarım alanları ile büyük şehirler arasındaki ulaşım sektörlerinin yoğunlaşmasını gerektirmektedir. Tarım- sanayi- ulaşım

6- Tarım ve Devlet Tarım ürünlerinin toplanması, pazarlanması ve işlenmesi yönüyle çiftçilerin desteklenmesi gerekmektedir. Türkiye’de tarıma destek sağlayan çeşitli kuruluşlar bulunmaktadır.Tarım Bakanlığı,Ziraat Bankası,tarım Kredi ve Satış Kooperatifleri,Türkiye Zirai Donatım Kurumu,Devlet Üretme Çiftlikleri. Devletin tarım sektörünü desteklemesinin türlü şekilleri vardır. Tarımdaki destekleme politikasının yarar ve sakıncaları ekonomistler arasında süre gelen bir tartışma konusu olmuştur.

Özellikle destekleme kapsamında bulunan ve dış satıma konu olan ürünler için fiyat tespitinde ki güçlükler üzerinde durulmaktadır.

7- Gübreleme  Sulamadan sonra, verimi artıran önemli faktörlerden biri de gübrelemedir. Toprağın devamlı kullanılması minerallerin azalmasına neden olmakta ve verimi azaltmaktadır. Gübreleme ile mineral takviyesi yapılarak toprağın verimi artırılmaya çalışılır.

Tarım sektörümüzde gübreleme sorunu, Cumhuriyet Devri içinde ele alınmıştır. Özellikle 15 Şubat 1923 tarihinde toplanan 1. İzmir iktisat kongresi sonucu alınan kararlar ve 1939’ da yürürlüğe konan II. Türk Sanayi Planı, bunda büyük rol oynamıştır.

8- Tohum Tarım ürünlerinden yüksek verim elde edilmesi, sulama ve gübrelemenin yanında kaliteli tohumun kullanılmasıyla da yakından ilişkilidir.Tohum ıslahı, melezleştirme ve iyi tohumların seçilmesi şeklinde yapılır.Tohum Islahı İstasyonları, Devlet Tarım İşletmeleri ve Ziraat Fakülteleri tohum ıslahı ile uğraşan kuruluşlardır.

9- Sulama -Üretim artar. -Tarımda iklime bağlılık büyük oranda azalır. -Üretimde süreklilik sağlanır. -Üretim dalgalanmaları önlenir. -Tarım ürün çeşidi artar.

Ülkemizde Karadeniz Bölgesi’nin Doğu ve Batı Karadeniz bölümü kıyı kuşakları hariç, bütün tarım bölgelerimizde sulamalı tarım yapmamız gerekir. Tarım sektörümüzde, sulama ve gübreleme sorunu tam olarak çözümlenebilirse, yıllık tarımsal üretimimizde, büyük artışlar olacaktır.

Güneş Enerjisi İle Sulama Güneş enerjisi ile tarımsal sulama kuyudan çekilen suyu bir depoya aktarmanız halinde geceleri sulama için akü ihtiyacınız olmaz. En verimli çalışma yöntemi bu şekildedir fakat deponun bulunmadığı alanlarda gece sulama yapabilmeniz için akü ihtiyacınız vardır. Gündüzleri güneş pillerinin elde etmiş olduğu elektriğin bir kısmını kullanırken, bir kısmı ile aküleri şarj edebilirsiniz.

10- Makineleşme Toprakların kısa sürede ve zamanında sürülmesi, hasadın zamanında yapılabilmesi günümüzde makineleşme ile mümkündür. Ülkemizde makineleşme ile birlikte; Çayır ve mera alanları sürülerek tarım alanları genişlemiş, Tarım ürünlerinin üretim miktarında ve veriminde artışlar olmuştur.

Anadolu da tarım arazilerimiz, yüzyıllar boyunca, çapa ve karabasan ile ekilip biçilmiştir. Büyük özveriyle kazanılan istiklal savaşları yıllarında köylümüz çift sürerek öküzlerini elden çıkarmış; tarım aracı olarak elinde, çapa kalmıştı. Atatürk 15 Şubat 1923 tarihinde, İzmir İktisat Kongresinde ; Köylü Milletin Efendisidir demiş ve bunun gereğinin yapılmasını emretmiştir.

11- Ziraai Mücadele ( ilaçlama) Tarımdaki hastalıkların, yabani otların ve haşerelerin meydana getireceği üretim düşüklüğünü önlemek için ilaçlı mücadele şarttır. Zirai mücadelede daha çok ilaç kullanılmaktadır.

????????

1. Devlet bazı tarım ürünlerinde "Destekleme Alımı" yapar 1. Devlet bazı tarım ürünlerinde "Destekleme Alımı" yapar. Destekleme alımları ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?  A) Üretimdeki dalgalanma azalır. B) Bir sonraki yıl aynı ürünün ekilme oranı artar. C) Ürün kalitesi yükselir. D) Sulama ve gübrelemeye gerek duyulmaz. E) Çiftçi elverişsiz piyasa şartlarından fazla zarar görmez.

2. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye tarımının sorunlarından biri değildir?  A) Sulama olanaklarının yetersizliği B) Aşırı yaz kuraklığı C) Ekstansif (ilkel) tarım metotlarının uygulanması D) İç kesimlerde kışların soğuk ve uzun geçmesi E) Tarım arazilerinin az olması

3. Tarım alanlarının doğal sınırlarına ulaştığı Türkiye'de, hızla artan nüfusun beslenme gereksinimlerinin karşılanmasında, aşağıdakilerden hangisi bir uygulama olamaz?  A) Sulu tarımın yaygınlaştırılması B) Gübre kullanımının yaygınlaştırılması C) Nadas uygulamasının yaygınlaştırılması D) Modern tarım araçlarının kullanılması E) Islah edilmiş tohum kullanılması

4. Destekleme alımı, devletin tarım ürünleri piyasasını düzenleme isteğinin bir sonucudur. Aşağıdakilerden hangisinin bu durumun sonuçlarından biri olduğu söylenebilir?  A) Devletin üreticiye önceden ilân ettiği taban fiyattan ürününü almayı garanti ettiği B) Belli ürünlerin daha geniş alanlarda üretilebileceği C) Üretimde yıllar arasında dalgalanmanın azalabileceği D) Birim alandan daha az ürün alınabileceği E) Nadas alanlarının daralabileceği

5. Tarımda verimlilik, bir ürün döneminde birim alandan elde edilen ürünün miktarıyla ifade edilir. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye'de tarım etkinliklerini ve tarımsal verimliliği olumlu yönde etkileyen faktörlerden biri değildir?  A) Sulama                          B) Toprak bakımı C) Gübreleme                     D) Erozyon E) Tohum ıslahı

SEDA ARAL ÖZGE TAŞKIRAN COĞRAFYA İ.Ö

KAYNAKLAR Ziraat Coğrafyası – Prof. Dr. Hayati Doğanay Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Coğrafya Eğitimi Anabilim Dalı –Erzurum 2007 Ekonomik Coğrafya- Prof. Dr. Erol Tümertekin İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları No:2926 Türkiye Coğrafyası ( Fiziki- Beşeri- Ekonomik- Jeopolitik) – Cemalettin Şahin, Hayati Doğanay, Nihat Ali Özcan – Gündüz Eğitim ve Yayıncılık Ankara 2010 Türkiye Ekonomik Coğrafyası Prof. Dr. Hayati Doğanay Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Coğrafya Eğitimi Bölümü –Erzurum 1998 www.youtube.com/watch?v=zfbGeDFq3Tc