TBF Genel Matematik II DERS – 8 : Doğrusal Eşitsizlikler

Slides:



Advertisements
Benzer bir sunumlar
LİMİT.
Advertisements

Prof.Dr.Şaban EREN Yasar Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi
FONKSİYONLAR Hazırlayan:Ogün İçel.
DOĞRU VE DÜZLEM.
TAM SAYILARDA BÖLME İŞLEMİ
KARMA Ş IK SAYILAR Derse giriş için tıklayın... A. Tanım A. Tanım B. i nin Kuvvetleri B. i nin Kuvvetleri C. İki Karmaşık Sayının Eşitliği C. İki Karmaşık.
Diferansiyel Denklemler
TBF Genel Matematik II DERS – 8 : Çift Katlı İntegral
MATEMATİK.
Prof. Dr. Halil İbrahim Karakaş Başkent Üniversitesi
Prof. Dr. Halil İbrahim Karakaş
TÜREV UYGULAMALARI.
Birinci Dereceden Denklemler
Prof. Dr. Halil İbrahim Karakaş
FONKSİYONLAR ve GRAFİKLER
TBF Genel Matematik I DERS – 3 : Limit ve Süreklilik
TBF Genel Matematik I DERS – 1 : Sayı Kümeleri ve Koordinatlar
Prof. Dr. Halil İbrahim Karakaş
1.Dereceden 1 Bilinmeyenli Denklemler
DENKLEM.
TBF - Genel Matematik I DERS – 8 : Grafik Çizimi
KESİRLİ FONKSİYONLARIN GRAFİKLERİ
Bölüm 4: Sayısal İntegral
Prof. Dr. Halil İbrahim Karakaş Başkent Üniversitesi
KONİKLER Tanım:Sabit bir noktası F ve sabit bir doğrusu Δ olan bir Π düzleminin (P) = {P:|PF| = |PH| , Δ , F , P € Π } noktalarının kümesine parabol denir.
MATEMATİK ÖĞRENEBİLİR
FONKSİYONLARIN GRAFİKLERİ
DOĞRU GRAFİKLERİ EĞİM.
Yard. Doç. Dr. Mustafa Akkol
Bölüm6:Diferansiyel Denklemler: Başlangıç Değer Problemleri
İKİNCİ DERECEDEN FONKSİYONLAR ve GRAFİKLER
EŞİTSİZLİK GRAFİKLERİ
Ders : MATEMATİK Sınıf : 8.SINIF
FONKSİYONLAR f : A B.
İŞLEM ve MODÜLER ARİTMETİK.
Neler öğreneceğiz Temel Çizimler Üçgen Çizimleri
DOĞAL SAYILAR VE TAM SAYILAR
RAYLEIGH YÖNTEMİ : EFEKTİF KÜTLE
DOĞRUSAL DENKLEM SİSTEMLERİ ve MATRİSLER
ÇOK DEĞİŞKENLİ FONKSİYONLARDA
Yrd.Doç.Dr. Mustafa Akkol
Matematik Dönem Ödevi.
DOĞRUSAL DENKLEM SİSTEMLERİNİN GRAFİK İLE ÇÖZÜMÜ
DOĞRUSAL DENKLEMLER Tuba TIRAŞOĞLU
10-14 Şubat Fonksiyonların Grafiği
Yıldız Teknik Üniversitesi Makina Müh. Bölümü
DOĞRUSAL EŞİTSİZLİK SİSTEMLERİ
Yrd. Doç. Dr. Mustafa AKKOL
TBF Genel Matematik I DERS – 12: Belirli İntegral
TBF Genel Matematik II DERS – 8 : Çift Katlı İntegral
Prof. Dr. Halil İbrahim Karakaş
Prof. Dr. Halil İbrahim Karakaş
TBF Genel Matematik I DERS – 11: Belirsiz İntegral
DOĞRUSAL EŞİTSİZLİKLER
İŞLEM VE MODÜLER ARİTMETİK.
Prof. Dr. Halil İbrahim Karakaş
Kim korkar matematikten?
Diferansiyel Denklemler
Sayısal Analiz 7. Hafta SAÜ YYurtaY.
Tanım: Bir x 0  A = [a,b] alalım. f : A  R ye veya f : A -{x 0 }  R ye bir Fonksiyon olsun Terimleri A - {x 0 } Cümlesine ait ve x 0 ’a yakınsayan.
İLERİ GERİ Sayfa:2 GERİ Tanım: Bir x 0  A = [a,b] alalım. f : A  R ye veya f : A -{x 0 }  R ye bir Fonksiyon olsun Terimleri A - {x 0 } Cümlesine.
Ders : MATEMATİK Sınıf : 8.SINIF
TBF Genel Matematik II DERS – 8 : Doğrusal Eşitsizlikler
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ
NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ
Prof. Dr. Halil İbrahim Karakaş
Konu : Fonksiyonların Lİmiti
TBF Genel Matematik II DERS – 8 : Doğrusal Eşitsizlikler
Sunum transkripti:

TBF 122 - Genel Matematik II DERS – 8 : Doğrusal Eşitsizlikler Prof. Dr. Halil İbrahim Karakaş Başkent Üniversitesi

İki değişkenli doğrusal şitsizlikler. İki değişkenli doğrusal denklem tanımını anımsayalım: a, b ve h reel sayılar olmak üzere ax + by = h ifadesine bir doğrusal denklem denir. a ve b sayılarına bu doğrusal denklemin katsayıları, h sayısına denklemin sağ taraf sabiti , x ve y sembollerine de değişkenler veya bilinmeyenler denir. a, b ve h reel sayılar olmak üzere , , , ifadelerinden her birine bir doğrusal eşitsizlik denir. Doğrusal denklemler için daha önce tanımlanmış olan katsayı, sağ taraf sabiti ve değişken terimleri eşitsizlikler için de geçerlidir. . x0 ve y0 reel sayılar olmak üzere herhangi bir doğrusal eşitsizlikte x yerine x0 , y yerine y0 yerleştirilince ortaya çıkan sayısal eşitsizlik doğru ise, (x0 , y0 ) sıralı reel sayı ikilisine o doğrusal eşitsizliğin bir çözümü denir. Bu durumda, (x0 , y0 ) reel sayı ikilisi sözkonusu eşitsizliği sağlıyor da denir. 3x - 4y < 12 eşitsizliğini düşünelim. (2,7) sayı ikilisi bu eşitsizliğin bir çözümüdür, çünkü 32 - 47 < 12 eşitsizliği doğru bir eşitsizliktir. Diğer yandan, (7,2) sayı ikilisi bu eşitsiz-liğin çözümü değildir, çünkü 37 - 42 < 12 eşitsizliği doğru değildir.

İki değişkenli doğrusal denklemler gibi, iki değişkenli doğrusal eşitsizliklerin de çözüm kümeleri düzlemde nokta kümeleri olarak düşünülüp grafikleri çizilebilir. İki değişkenli bir doğrusal denklemin grafiğinin bir doğru olduğunu biliyoruz. Bir doğrusal eşitsizliğin grafiğinin çiziminde o eşitsizlikle bağlantılı olan doğru belirleyici olmaktadır. Şöyle ki, her doğru, düzlemi iki yarıdüzleme ayırır. Bir eşitsizliğin, grafiği o eşitsizlikle bağlantılı olan doğrunun belirlediği yarıdüzlemlerden biridir. Yukarıda söylenenleri biraz açmak için düşey doğrularla başlayalım. Her düşey doğru, düzlemi iki yarı-düzleme ayırır. Bu yarıdüzlemlerden, doğrunun solunda bulunan yarıdüzle-me sol yarıdüzlem, sağında bulunana da sağ yarıdüzlem denir. y x= a Sol yarıdüzlem Sağ yarıdüzlem x Eşitsizlikler  veya  biçiminde verildiğinde x=a doğrusu üzerindeki noktalar grafiğe dahil değildir; eşit-sizlikler  veya  biçiminde veril-mişse, ilgili doğru üzerindeki noktalar grafiğe dahildir. x  a x  a

Düşey olmayan bir doğrunun belirlediği yarıdüzlemlerden doğrunun yukarısında bulunan yarıdüzleme üst yarıdüzlem, aşağısında bulunana da alt yarıdüzlem denir. Grafikte, doğrunun üzerindeki her (x , y) noktası için ax + by = h ya da y = -(a/b)x + h/b dir. üst yarıdüzlem y Alt yarıdüzlemdeki her (x , y1) noktası için y1 < -(a/b)x+h/b ve üst yarıdüzlemdeki her (x , y2) noktası için y2 > -(a/b)x+h/b dir. ax+by = h y2 y Eğer b > 0 ise, y1 y < -(a/b)x+h/b  ax+by < h , alt yarıdüzlem x x y > -(a/b)x+h/b  ax+by > h olduğundan, bu durumda ax+by < h nin grafiği ax+by = h nin alt yarıdüzlemi, ax+by > h nin grafiği de ax+by = h nin üst yarıdüzlemidir. Eğer b < 0 ise, y < -(a/b)x+h/b  ax+by > h , y > -(a/b)x+h/b  ax+by < h olduğundan, bu durumda ax+by < h nin grafiği ax+by = h nin üst yarıdüzlemi, ax+by > h nin grafiği de ax+by = h nin alt yarıdüzlemidir.

ax+by < h eşitsizliğinin grafiği a) b > 0 ise, ax+by = h doğrusunun alt yarıdüzlemi, b) b< 0 ise, ax+by = h doğrusunun üst yarıdüzlemidir. ax+by > h eşitsizliğinin grafiği a) b > 0 ise, ax+by = h doğrusunun üst yarıdüzlemi, b) b< 0 ise, ax+by = h doğrusunun alt yarıdüzlemidir. ax+by < h veya ax+by > h eşitsizliğinin grafiği ax+by = h doğrusu üzerindeki noktaları içermez; eşitsizlikler ax+by  h veya ax+by  h biçiminde verilmişse, ax+by = h doğrusu üzerindeki noktalar da grafiğe dahildir. Bir eşitsizliğin grafiğinin o eşitsizlikle bağlantılı yarıdüzlemlerden hangisi olduğu, söz konusu doğru üzerinde olmayan bir sınama noktası (örneğin, eğer doğru üzerinde değilse, (0,0) noktası) seçilerek de belirlenebilir. Eğer sınama noktası eşitsizliği sağlıyorsa, grafik noktanın bulunduğu yarıdüzlem, aksi halde, diğer yarıdüzlemdir.

Elde ettiğimiz sonuçları bir teoremde özetleyelim. Teorem. a , b, h  ℝ olsun. 1. Eğer b > 0 ise, ax + by < h nin grafiği ax + by = h doğrusunun alt yarıdüzlemi, ax + by > h nin grafiği de ax + by = h doğrusunun üst yarıdüzlemidir. 2. Eğer b < 0 ise, ax + by < h nin grafiği ax + by = h doğrusunun üst yarıdüzlemi, ax + by > h nin grafiği de ax + by = h doğrusunun alt yarıdüzlemidir. 3. Eğer b = 0 ve a  0 ise, ax < h ve ax > h den birinin grafiği x = h/a doğrusunun sağ yarıdüzlemi, diğerinin grafiği de aynı doğrunun sol yarıdüzlemidir. a , b, h  ℝ olsun. ax + by < h , ax + by  h , ax + by > h veya ax + by  h eşitsizliğinin grafiğini çizmek için şu adımlar izlenebilir: 1. ax + by = h doğrusunu çiziniz. < veya > durumunda kesikli,  veya  durumunda kesiksiz doğru çiziniz. 2. Grafiğin hangi yarıdüzlem olduğuna karar veriniz. Bunun için a) b nin işaretine bakabilirsiniz veya b) (Çizdiğiniz doğru üzerinde olmayan) bir sınama noktası (örneğin, eğer doğru üzerinde değilse, (0,0) noktası) kullanabilirsiniz. Bu nokta eşitsizliği sağlıyorsa, grafik noktanın bulunduğu yarıdüzlem, aksi halde, diğer yarıdüzlemdir. Şimdi, yarıdüzlemlere somut örnekler vereceğiz.

Örnek. 3x – 4y = 12 doğrusunu ele alalım. b = – 4 < 0 olduğundan, 3x – 4y < 12 nin grafiği bu doğrunun üst yarıdüzlemidir. b = – 4 < 0 olduğundan, 3x – 4y > 12 nin grafiği bu doğrunun alt yarıdüzlemidir. y Sınama noktası 3x – 4y = 12 3x – 4y < 12 üst yarıdüzlem (0,0) (4,0) x 3x – 4y > 12 (0,-3) alt yarıdüzlem Aynı sonucun (0,0) sınama noktası seçilerek de elde edilebileceğine dikkat ediniz. Üst yarıdüzlemde bulunasn (0,0) noktası 3x – 4y < 12 eşitsizliğini sağlar.

Örnek. 3x – 4y ≤ 12 eşitsizliği. b = – 4 < 0 olduğundan, 3x – 4y ≤ 12 nin grafiği bu doğrunun üst yarıdüzlemidir. y Sınama noktası 3x – 4y = 12 3x – 4y ≤ 12 üst yarıdüzlem (0,0) (4,0) x (0,-3) Aynı sonucun (0,0) sınama noktası seçilerek de elde edilebileceğine dikkat ediniz. Üst yarıdüzlemde bulunasn (0,0) noktası 3x – 4y < 12 eşitsizliğini sağlar.

x 3x – 2y= 6 (0,0) Örnek. 3x – 2y  6 nın grafiği . y Sınama Noktası 3.0 –2.0  6 b = – 2 < 0 x üst yarıdüzlem (0,0) (2,0) (0,-3)

Örnek. 2x – y > 6 nın grafiği . (0,0) 2x – y = 6 Sınama Noktası 2.0–0 < 6 b = – 1 < 0 (3,0) alt yarıdüzlem (0,-6)

0 > -2 (0,0) Örnek. y > - 2 nin grafiği . y Sınama Noktası x (0,-2) y = - 2

2x = 3 Örnek. 2x  3 ün grafiği . y Sınama Noktası x (0,0) (3/2,0) 2·0 < 3 x (0,0) (3/2,0) 2x = 3

y x 0 < 3·1 x = 3y (0,1) (3,1) (0,0) Örnek. x  3y nin grafiği . x - 3y  0 ın grafiği . Sınama Noktası y 0 < 3·1 b = – 3 < 0 üst yarıdüzlem x = 3y (0,1) (3,1) (0,0) x

Konvekslik. Yarı düzlemlerin kolayca gözlemlenebilecek ve kanıtlanabilecek bir özelliği : Bir yarıdüzlem içinde herhangi iki nokta alındığında, o iki noktayı birleştiren doğru parçası da o yarıdüzlem içinde kalır. Düzlemde bir nokta kümesi K verilmiş olsun. Eğer K içindeki her nokta çiftini bağlayan doğru parçası yine K içinde kalıyorsa, K kümesine konveks küme denir. Her yarıdüzlem bir konveks kümedir. Konveks kümelerin kesişiminin de konveks olduğunu görmek zor değildir. Dolayısıyla, düzlemde yarıdüzlemlerin kesişimi konvekstir.

Doğrusal Eşitsizlik Sistemleri. İki veya daha çok doğrusal eşitsizlikten oluşan bir eşitsizlikler topluluğuna bir doğrusal eşitsizlik sistemi denir. Bir doğrusal eşitsizlik sistemindeki tüm eşitsizliklerin çözümü olan bir sayı ikilisine o eşitsizlik sisteminin bir çözümü denir. Dolayısıyla, bir eşitsizlik sisteminin çözüm kümesi, sistemdeki eşitsizliklerin çözüm kümelerinin kesişimidir. İki değişkenli doğrusal eşitsizlik sistemlerinin çözüm kümeleri de düzlemde nokta kümeleri olarak düşünülüp grafikleri çizilebilir. Bir eşitsizlik sisteminin grafiğine o sistemin çözüm alanı denir. Eşitsizlik sisteminin çözüm alanını sınırlayan doğruların kesim noktalarından çözüm alanının sınırında bulunan her bir noktaya çözüm alanının bir köşe noktası denir.

Örnek. doğrusal eşitsizlik sisteminin çözüm alanını belirlemek için her iki eşitsizliğin grafiği çizilir ve iki grafiğin kesişimine bakılır. Grafikler çizilirken her bir eşitsizliğin ait olduğu doğru çizilir ve eşitsizliğin grafiğinin hangi yarıdüzlem olduğuna, y nin katsayısının işaretine baka-rak veya sınama noktası kulla-narak, karar verilir. Sonra eşit-sizliklerin grafiklerinin kesişimi alınır. y (0,5) x –4y=0 (4,1) Her bir eşitsizliğin grafiğini boyamak veya taramak yeri-ne ilgili doğrunun hangi yarı-düzlemi olduğunu gösteren oklar çizilerek elde edilen ya-rıdüzlemlerin kesişimini (çö-züm alanını) belirlemek daha elverişli olur. (0,1) x (0,0) (5,0) x+ y=5

y x+ y=5 Çözüm alanının bir köşe noktası vardır: (0,5) Çözüm Alanı x –4y=0 denklem sisteminin çözümü olan (4,1). (0,1) (4,1) x (0,0) (5,0)

Çözüm Alanının Köşe noktaları Örnek. y (5,6) (0,20) (9,2) 2x + 5y=40 (0,11) (0,8) x (0,0) (11,0) (10,0) (20,0) Çözüm Alanının Köşe noktaları x + y=11 (0,0) , (10,0) , (9,2) , (5,6) , (0,8) 2x+ y=20

Çözüm Alanının Köşe noktaları Örnek. x y (0,0) (5,0) (0,5) (1,4) 4x – y=0 (4,1) x – 4y=0 x+ y=5 Çözüm Alanının Köşe noktaları (4,1) , (1,4)

Çözüm Alanının Köşe noktaları Örnek. x y (0,0) 3x+ y=15 (0,15) (2,5) x + 2y=12 (4,3) (0,7) (0,6) (7,0) (5,0) (12,0) Çözüm Alanının Köşe noktaları x + y=7 (0,0) , (5,0) , (4,3) , (2,5) , (0,6)

Örneklerimizde ele alınan doğrusal eşitsizlik sistemlerinin çözüm alanları önemli bir hususta farklılık göstermektedir. Bazı örneklerdeki çözüm alanları bir çember içine alınabilmekte, ancak bazı örneklerdeki çözüm alanları için bu mümkün olmamaktadır. Bu farklılığı ifade etmek için aşağıda tanımlanan deyimler kullanılır. Düzlemde bir bölgeyi içine alan bir çember varsa, o bölgeye bir sınırlı bölge denir. Sınırlı olmayan bölgelere sınırsız bölge denir. (4,1) x y (0,0) x – 4y=0 (5,0) (0,5) x+ y=5 (1,4) 4x – y=0 (0,6) (0,7) x + y=7 (5,0) 3x+ y=15 x + 2y=12 (4,3) (2,5) x y (0,0) Sınırlı Sınırsız

A ve B reel sayılar olmak üzere K(x,y) = Ax + By denklemi ile tanımlanan doğrusal fonksiyonun bir doğrusal eşitsizlik sisteminin çözüm alanında aldığı değerlerden en büyüğü (maksimum) veya en küçüğü (minimum) var mıdır? Varsa, nasıl bulunur? Dersimizin kalan kısmında bu soruların yanıtını araştıracağız. Bu soruların yanıtlanmasında konvekslik kavramı önem kazanmaktadır. Aha önce yarıdüzlemlerin kesişiminin konveks olduğunu görmüştük. Doğrusal eşitsizlik sistemlerinin çözüm alanları yarıdüzlemlerin kesişimi olduğundan, konveks kümelerdir. Çözüm alanlarının konveksliği kullanılarak aşağıdaki teorem kanıtlanabilir: Teorem (Köşe Noktası Teoremi). İki değişkenli bir doğrusal fonksiyonun bir doğrusal eşitsizlik sisteminin çözüm alanında maksimum veya minimum değeri varsa, bu değer(ler) çözüm alanının köşe noktalarında ortaya çıkar.

Teorem (Köşe Noktası Teoremi) Teorem (Köşe Noktası Teoremi). İki değişkenli bir doğrusal fonksiyonun bir doğrusal eşitsizlik sisteminin çözüm alanında maksimum veya minimum değeri varsa, bu değer(ler) çözüm alanının köşe noktalarında ortaya çıkar. D, bir doğrusal eşitsizlik sisteminin çözüm alanını göstersin ve (x0 ,y0)  D olmak üzere K(x0,y0) = Ax0 + By0 = K0 değeri K(x,y) = Ax + By doğrusal fonksiyonunun bu çözüm alanında aldığı maksimum değer olsun. Böylece, her (x,y)  D için K(x,y) = Ax + By ≤ K0 eşitsizliği sağlanır. Başka bir deyişle, D çözüm alanı Ax + By ≤ K0 eşitsizliğinin belirlediği yarıdüzlem içinde kalmaktadır. Eğer D çözüm alanının Ax + By = K0 doğrusu üzerinde (x0 ,y0) dan başka noktası yoksa, (x0,y0) çözüm alanının bir köşe noktasıdır. Aksi takdirde, çözüm alanının bir kenarı Ax + By = K0 doğrusu üzerindedir. Her durumda, çözüm alanının bir köşesi Ax + By = K0 doğrusu üzerindedir; söz konusu K(x,y) = Ax + By doğrusal fonksiyonunun bu köşe noktasındaki değeri maksimum değe-ridir. Yukarıda K(x,y) = Ax + By doğrusal fonksiyonunun D çözüm alanındaki maksimum değeri için söylenenlerin benzerinin, varsa minimum değeri için de söylenebileceği açıktır.

Köşe noktası teoremi, bir doğrusal fonksiyonun bir çözüm alanı üzerinde maksimum veya minimum değerlerinin varlığı hususunda sonuçlar çıkarmamıza da yardımcı olur. Örneğin, eğer D çözüm alanı sınırlı ise, öyle K1 ve K2 sayıları bulunabilir ki, D çözüm alanı Ax + By = K1 doğrusunun üst yarıdüzleminde, Ax + By = K2 doğrusunun alt yarıdüzleminde kalır (Aşağıda soldaki şekle bakınız). Bu durumda, K(x,y) = Ax + By nin D üzerinde hem maksimum değeri, hem de minimum değeri vardır. y (0,0) x Ax + By = K2 Ax + By = K1 D x y (0,0) Ax + By = K1 Eğer D birinci çeyrek düzlem içinde kalan bir sınırsız bölge ise ve A > 0, B > 0 ise (Yukarıda sağdaki şekilden izleyiniz), bu takdirde, uygun bir K1 sayısı için D çözüm alanı Ax + By = K1 doğrusunun üst yarıdüzleminde kalır, ancak D çözüm alanı Ax + By = K2 doğrusunun alt yarıdüzleminde kalacak biçimde bir K2 sayısı bulunamaz.

Böylece, aşağıdaki teorem kanıtlanmış oldu. Teorem. D, bir doğrusal eşitsizlik sisteminin çözüm alanı ve K(x,y) = Ax + By bir doğ-rusal fonksiyon olsun. a) Eğer D sınırlı ise, K(x,y) = Ax + By nin D üzerinde hem maksimum değeri, hem de minimum değeri vardır. b) Eğer D birinci çeyrek düzlem içinde kalan bir sınırsız bölge ise ve A > 0, B > 0 ise, K(x,y) = Ax + By nin D üzerinde minimum değeri vardır, maksimum değeri yoktur. Teoremin b) şıkkında, A ve B sayılarının pozitif olma koşulu vardır. Bu koşul, Ax + By = C doğrusunun eğiminin negatif olması demektir. Teoremin a) şıkkında A ve B sayıları üzerinde herhangi bir koşul yoktur.

Örnek. eşitsizlik sisteminin çözüm alanı üzerinde K(x,y) = 4x + 5y nin maksimum ve minimum değerlerini bulalım. x y (10,0) (9,2) (5,6) (0,8) (0,0) D Köşe K(x,y) (0,0) (0,8) 40 (5,6) 50 (9,2) 46 (10,0) Tablodan görüldüğü üzere, K(x,y) = 4x + 5y fonksiyonu D çözüm alanı üzerindeki maksimum değerini (5,6) köşesinde, minimum değerini de (0,0) köşesinde almaktadır. Maksimum değer K (5,6) = 50, minimum değer K(0,0)= 0 dır.

Örnek. eşitsizlik sisteminin çözüm alanı üzerinde K(x,y) = 4x + 5y ve L(x,y) = 4x - 5y fonksiyonlarının maksimum ve minimum değer-lerini bulalım. x y (4,1) (1,4) (0,0) Teoreme göre K(x,y) = 4x + 5y nin bu çözüm alanı üzerinde minimum değeri vardır, maksimum değeri yoktur. K(4,1)=21 minimum değer-dir. L(x,y) = 4x-5y fonksiyonuna gelince, katsayılardan biri negatif olduğun-dan bu fonksiyon için Teorem 2 uygulanamaz. Köşe noktalarındaki L(1,4)=-16, L(4,1)=11 değerleri L için maksimum veya minimum değerler olamaz; çünkü her t ≥ 17 sayısı için (t,t) ve (3t,t) noktaları örneğimizdeki eşitsizlik sisteminin çözüm alanı içinde noktalardır ve L(t,t) = 4t – 5t=-t < -16, L(3t,t) = 12t – 5t=7t > 11.

A, B ve C reel sayılar olmak üzere N(x,y) = Ax + By + C denklemi ile tanımlanan fonksiyonun bir çözüm alanında maksimum ve minimum değerlerini araştırdığımızı düşünelim. Söz konusu çözüm alanını D ile gösterelim ve K(x,y) = Ax + By tanım-layalım. Eğer K(x,y) = Ax + By fonksiyonunun D üzerinde maksimum (veya minimum) değeri yoksa, N(x,y) = Ax + By + C nin de D üzerinde maksimum(veya minimum) değeri yoktur. Eğer K0 değeri, K(x,y) = Ax + By fonksiyonunun D üzerinde maksimum değeri ise, K0 + C değeri de N(x,y) = Ax + By + C nin D üzerinde maksimum değeridir. Eğer K1 değeri, K(x,y) = Ax + By fonksiyonunun D üzerinde maksimum değeri ise, K1 + C değeri de N(x,y) = Ax + By + C nin D üzerinde maksimum değeridir.

x y (10,0) (9,2) (5,6) (0,8) (0,0) D Örnek. N(x,y) = 4x + 5y + 20 fonksiyonunun yanda verilen çözüm alanı üzerinde maksimum değerinin N(5,6) = 70 ve minimum değerinin N(0,0) = 20 olduğu, çözüm alanının köşe nokta-larında N fonksiyonunun aldığı değerlere bakı-larak veya K(x,y) = 4x + 5y nin maksimum ve minimum değerlerine 20 eklenerek görülebilir. x y (4,1) (1,4) (0,0) N(x,y) = 4x + 5y + 20 fonksiyonunun sağda verilen çözüm alanı üzerinde minimum değerinin N(4,1) = 41 olduğu, maksimum değerinin bulunmadığı görülür. Örnek.

ifadesine n değişkenli doğrusal denklem dediğimizi anımsayalım. Çok Değişkenli Doğrusal Eşitsizlikler. n  2 ve a1 , a2, ... , an r eel sayılar, x1 , x2, ... , xn değişkenler olmak üzere ifadesine n değişkenli doğrusal denklem dediğimizi anımsayalım. Bu ifadedeki eşit işareti = yerine < , > , ≤ veya  eşitsizlik işaretlerinden herhan-gi biri yerleştirilince elde edilen ifadeye n değişkenli doğrusal eşitsizlik denir. O halde, aşağıdakilerden her biri bir doğrusal eşitsizliktir. , , n değişkenli doğrusal denklemler için tanımlanmış bulunan katsayı, sağ taraf sabiti, değişken terimleri eşitsizlikler için de geçerlidir. c1 , c2 , . . . , cn reel sayılar olmak üzere herhangi bir doğrusal eşitsizlikte x1 yerine c1 , x2 yerine c2 , . . . , xn yerine cn yerleştirilince ortaya çıkan sayısal eşitsizlik doğru ise, (c1 , c2 , . . . , cn ) sıralı reel sayı n-lisine o doğrusal eşitsizliğin bir çözümü denir. Değişken sayısı n=2 ise, değişkenler için x1 , x2 gösterimi yerine x , y; n=3 ise, x1 , x2 , x3 yerine x , y , z sembolleri de kullanılır.

Örnek. x1 + 2x2 - 3x3 + 4x4 < 15 eşitsizliğinin çözümlerinden biri (1,2,3,4) tür, çünkü 1+2.2-3.3+4.4 =12 < 15 tir. Diğer yandan, (2,3,4,5) bu eşitsizliğin bir çözümü değildir, çünkü 1.2+2.3-3.4+4.5 =16 > 15 tir. İki değişkenli bir doğrusal eşitsizliğin çözüm kümesi düzlemde nokta kümesi, üç değişkenli bir doğrusal eşitsizliğin çözüm kümesi de uzayda bir nokta kümesi olarak düşünülüp somutlaştırılabilir. Değişken sayısı üçten fazla olunca bunu gerçekleştirmek imkansızdır. İki değişkenli durumda olduğu gibi çok değişkenli doğrusal eşitsizlik sistemleri de düşünülebilir. Böyle bir eşitsizlik sisteminin çözüm kümesi, sistemdeki eşitsizliklerin çözüm kümelerinin kesişimidir. İki değişkenli doğrusal eşitsizlik sistemleri için çözüm kümesini grafik çizerek belirleyebiliyoruz, ancak üç veya daha çok değişkenli doğrusal eşitsizlik sistemleri için bu mümkün değildir. Bununla beraber iki değişkenli doğrusal eşitsizlik sistemleri gibi üç veya daha çok değişkenli doğrusal eşitsizlik sistemleri de günlük yaşamdan bazı problemlerin matematiksel modelinin oluşturulmasında ve çözümünde araç olarak kullanılır. İlerdeki derslerimizde bu tür modelleme örnekleri göreceğiz.