Blm.6 – Teknik İletişimde Etik Konular Melek OKTAY www.fatih.edu.tr/~moktay moktay@fatih.edu.tr

Etik

Etik Tanımı Ahlak çalışması ve ahlaki seçimler Doğru ve Yanlış olarak belirlenmiş kavramlara uymak. Aralarında ince bir çizgi vardır: Adalet Eşitlik Karar alma kılavuzları Ethics is the study of the general nature of morals and of the specific moral choices individuals make. Morals involve conforming to established or accepted ideas of right and wrong (usually dictated by society) and are usually fairly black and white. Ethics usually involves subtle distinctions such as fairness and equity. Ethics are the guidelines you use to make decisions each day. 3 Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. Publishing as Prentice Hall 3

Etik Tanımı Etik Olmayan Davranışlar Kabul Görmüş Sosyal ve Profesyonel Davranışları göstermemek. Yasadışı olması gerekmez Yasadışı olan her şey Etik’e Aykırı değildir. Societal ethics provide a general set of unwritten guidelines for people to follow. Rule utilitarianism is an ethical theory that espouses establishing moral guidelines through specific rules. The idea behind this system is that if everyone adheres to the same moral code, society as a whole will improve and people will be happier Unethical behavior can be defined as not conforming to a set of approved standards of social or professional behavior. Unethical behavior does not have to be illegal. In addition, not all illegal behavior is unethical. For example, civil disobedience, which is shown by intentionally refusing to obey certain laws, is used as a form of protest to effect change in extreme situations. 4 Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. Publishing as Prentice Hall 4

Kişisel Etik Kişisel Etik Nasıl Oluşur? Ailevi ve Kültürel Temeller Dini İnanç Yaşam Tecrübesi There are many contributors to ethical development. Naturally, family has a major impact in establishing the values you cherish in your own life, and these might include a cultural bias toward certain moral positions. Your religious affiliation is another major factor in the development of your ethical life, as most religions have established, specific codes of ethical conduct. Your life experiences also affect your personal ethics. Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. Publishing as Prentice Hall 5 5

Kişisel Etik Etik Yaşamın Faydaları Kurallara uygun yaşamak Daha az sinir ve stres Artan mutluluk In its laws, society has established its own rules of conduct. Ignoring or being inconsistent in following these principles can have an immediate impact on your life or those around you. Whether it is complying with a law about the way you run your business or following laws that affect your personal life (don’t exceed the speed limit or you’ll receive a fine), following decision-making principles that work within society’s legal boundaries can make your life much simpler. More and more research is showing that there are health benefits to ethical living. Even happiness is a result of living ethically. “Positive psychology” is a new focus in the field of psychology. Research has shown that, by identifying your personal strengths and values and by aligning your life so that you can apply them every day, you can experience an increase in happiness (and a decrease in depression) equivalent to the effects of antidepressant medication and therapy. So, finding a way to identify and then apply your ethics and values to your daily life has an impact on your health and happiness. 6 Copyright © 2011 Pearson Education, Inc. Publishing as Prentice Hall 6

Taslak Etik, Teknoloji ve İletişim Teknik İletişiminde Etik Konuların Örnekleri Etik Seçimlerin Türleri Yasal – Etik Hangisi? Eylemlerin Etik Olmayabileceği Diğer Yollar Teknik İletişimin Etik Konulardan Etkilenmiş Türleri Etik Durumlara Karşılık Verme

Etik, Teknoloji ve İletişim Teknik İletişiminde Etik Konuların Örnekleri Etik Seçimlerin Türleri Yasal – Etik Hangisi? Eylemlerin Etik Olmayabileceği Diğer Yollar Teknik İletişimin Etik Konulardan Etkilenmiş Türleri Etik Durumlara Karşılık Verme

Etik, Teknoloji ve İletişim Etik’le ilgili olan sorular sıklıkla teknoloji ile ilişkili konularda olmaktadır. Örneğin, Kullanıcıların kişisel bilgilerinin ve İnternet Gezinti alışkanlıklarının gizlice depolandığı yeni bilgisayar çipleri. Kullanıcılar bu tür bilgilerin verilip verilmemesine karar verebilmelimi? Bazıları buna “evet” diyebilir fakat ABD’de kişisel gizli bilgiler ile ilgili çok az kanun vardır. Bundan dolayı kararlar bu tür kararlar yasaldan ziyade etik ile belirleniyor.

Teknik İletişiminde Etik Konuların Örnekleri Etik, Teknoloji ve İletişim Teknik İletişiminde Etik Konuların Örnekleri Etik Seçimlerin Türleri Yasal – Etik Hangisi? Eylemlerin Etik Olmayabileceği Diğer Yollar Teknik İletişimin Etik Konulardan Etkilenmiş Türleri Etik Durumlara Karşılık Verme

Teknik İletişiminde Etik Konuların Örnekleri “Three Mile İsland” Uzay Mekiği Meydan Okuması Pentium III Çip Kitaptaki gerekli örnekleri okuyunuz.

The Pentium III Chip

Teknik İletişiminde Etik Konuların Örnekleri Bilimin ve Teknolojinin tüm alanları iletişim ve etik konularıyla yakından ilişkilidir: Tıbbi Teknolojiler, genetik testleri; kişisel gizlilik ve tıbbi sigorta ile ilgili soruları meydana çıkartıyor. Bankacılık ve Bireysel İşlemler, artan bir şekilde tüketicilerin kişisel bilgilerini depoladığı için; bu tür bilgilerin ne tür amaçlar için kullanılabileceği ve kimin erişebileceği konusunda endişelere sebep oluyor. Çevreyi Kirletenler, (böcek ilacı kullanımı gibi) uzun vadede gezegenin sağlık durumu konusundaki soruları meydana çıkarıyor.

Etik Seçimlerin Türleri Etik, Teknoloji ve İletişim Teknik İletişiminde Etik Konuların Örnekleri Etik Seçimlerin Türleri Yasal – Etik Hangisi? Eylemlerin Etik Olmayabileceği Diğer Yollar Teknik İletişimin Etik Konulardan Etkilenmiş Türleri Etik Durumlara Karşılık Verme

Etik Seçimlerin Türleri Zaman içinde insanlar etik (ahlak)’ın evrensel kuralları için bir temel oluşturmaya çalışıyorlar. Bunlardan 3 tanesi: Kant’ın Zorunlu Olanı Sınıflaması: Immanuel Kant (1724-1804) belirli etik durumların belirli eylemleri dikte ettiğini iddia etti. Faydacılık): Görevcilik:

Yasal – Etik Hangisi? Etik, Teknoloji ve İletişim Teknik İletişiminde Etik Konuların Örnekleri Etik Seçimlerin Türleri Yasal – Etik Hangisi? Eylemlerin Etik Olmayabileceği Diğer Yollar Teknik İletişimin Etik Konulardan Etkilenmiş Türleri Etik Durumlara Karşılık Verme

Yasal – Etik Hangisi? Az önce verilen örnekte görüldüğü gibi bazı eylemlerin yasal olması onların etik olduğu anlamına gelmez. Telif Hakkı), Aşırma), ve Gizlilik örnekleri bu noktayı temsil eden örneklerden.

Telif Hakları Bölüm 7 hangi durumlarda Telif Hakkı ile korunmuş olan bilgilerin Hakkın Sahibinden izin alınmamaksızın kullanılabileceğinden bahsediyor. Adil kullanım öğretisine göre, örneğin, bazı materyalleri sadece eğitim amacıyla kullanabilirsiniz. Kullandığınız materyal yasal olsa bile bazı durumlarda bunun etikliğini de sorgulamanız gerekir. Mesele şu senaryoya göre:

Copyright

Telif Hakları Yasal olsa bile, Etik mi? Beraber çalıştığınız arkadaşlarınıza ve topluma karşı olan sorumluluklarınız size Bir siteye giren ve bilgilerinin saklanmasını beklemeyen insanların isimlerinin kaydedilip bir sınıfın önünde gösterilmesinden memnun olmayacaklarını bizlere hatırlatmalı. Sınıf arkadaşları diğerlerinin tıbbi durumlarını bilmezler. Bu durumda eylemlerinizin yasallığını değil etikliğini düşünmeniz gerekir. Mesela kullanılacak kaynakta isimlerin değiştirilmesi veya hiç verilmemesi olabilir.

Aşırma Aşırma başka insanların fikir ve söylemlerini kendininmiş gibi bahsetmektir. Kullandığınız kaynak tamamen yasal olsa da etik kuralların çiğnenmemesi gerekir.

Aşırma Aşırma birçok konuda ciddi bir suçtur. Öğrenciler okuldan atılabilir veya okuldan uzaklaştırılabilirler. Araştırmacılar işlerini ve akademik camiadaki durumlarını kaybedebilirler. Aşırma sizin hep doğru olma zorunluluğunuzu ve topluma adil ve doğru bilgi verme sorumluluğunuzu bozar.

Gizlilik Bölüm 7 web kullanıcılarının gizlilik konuları ve teknik iletişimin konuları hakkında açıklama yapmaktadır. …

Eylemlerin Etik Olmayabileceği Diğer Yollar Etik, Teknoloji ve İletişim Teknik İletişiminde Etik Konuların Örnekleri Etik Seçimlerin Türleri Yasal – Etik Hangisi? Eylemlerin Etik Olmayabileceği Diğer Yollar Teknik İletişimin Etik Konulardan Etkilenmiş Türleri Etik Durumlara Karşılık Verme

Eylemlerin Etik Olmayabileceği Diğer Yollar Aşırma ve Telif hakkı ve gizliliğin ihlali konularının yanında başka etiğe aykırı eylemlerde vardır. Bu durumların mantıklı şartlar (Figür 6.1’de listelenmiş) altında değerlendirmesini yapın. Bu durumların çoğu çalışma alanınızdaki konular ile alakalıdır. Figür 6.2’de işyerindeki baskının etik değerler üzerindeki etkili gösterilmiştir.

Figure 6.1

Figure 6.2

Sosyal Baskı Oluşturmak Bazen sizin için doğru olanı yapmak ile işveren-şirketinizin sizden istedikleri arasında seçim yapmanız gerekir. Mesela şirketiniz piyasaya yeni bir kamyonet çıkardır ve güvenlik mühendisliği takımınız bazı şeyler farketti; Benzin deposu nadir durumlarda yandan bir darbe ile havaya uçabilir. Bu bilgilin kullanıcı kılavuzunda bulunması gerektiğini biliyorsunuz, fakat şirketiniz bu konu hakkında hiç bir şey yapmıyor. Ne yapardınız?

Sosyal Baskı Oluşturmak Şirketler sıklıkla üretim amaçları ve güvenliğin çelişmesi durumuyla karşılaşırlar. Bu gibi durumlar da sizden beklenen kendi etik değerlerinize bağlı kalmanızdır.

Eylemlerin Etik Olmayabileceği Diğer Yollar Gereken konuları kitaptan okuyunuz Mistaking Groupthink for Teamwork Suppressing Knowledge the Public Needs Exaggerating Claims About Technology Exploiting Cultural Differences

Teknik İletişimin Etik Konulardan Etkilenmiş Türleri Etik, Teknoloji ve İletişim Teknik İletişiminde Etik Konuların Örnekleri Etik Seçimlerin Türleri Yasal – Etik Hangisi? Eylemlerin Etik Olmayabileceği Diğer Yollar Teknik İletişimin Etik Konulardan Etkilenmiş Türleri Etik Durumlara Karşılık Verme

Teknik İletişimin Etik Konulardan Etkilenmiş Türleri İletişimin bazı türleri etik bağlamda değerlendirilmesi gereken kendilerine özel özelliklere sahiptir. Gereken konuları kitaptan okuyunuz(page:105-108) Graphics Web Pages and the Internet Memos Instructions Reports Proposals Oral Presentations

Etik Durumlara Karşılık Verme Etik, Teknoloji ve İletişim Teknik İletişiminde Etik Konuların Örnekleri Etik Seçimlerin Türleri Yasal – Etik Hangisi? Eylemlerin Etik Olmayabileceği Diğer Yollar Teknik İletişimin Etik Konulardan Etkilenmiş Türleri Etik Durumlara Karşılık Verme

Etik Durumlara Karşılık Verme İletişiminizin etik olduğundan emin olun, Figür 6.1’de gösterilen Mantık kriterlerini değerlendirin. Ayniyetten, birçok profesyonel şirket konularında çalışanların karşılaşabilecekleri belirli durumlar için kendi etik kural kodları belirlemiştir. Örneğin, Elektrik Mühendisleri için IEEE kodu Hemşireler için ANA kodu