BİLGİSAYARIN GÜÇ BİRİMİ (POWER SUPPLY) Bir Power Supply (güç birimi) birimi bilgisayara elektriğin girmesini sağlar. AC akımı çevirerek 3.3 ya da 5 voltluk doğru akım (DC) elde eder. PC'ler için Power supply birimlerinin değişik biçimleri ve boyutları vardır. Boyutlar önemlidir, çünkü bilgisayarların değişik boyutta kasaları vardır. Örneğin ATX kasalar için ATX power supply birimlerinin olması gibi. Sistemin elektriğinin açılması ve kapatılmasında BIOS ve İşletim sistemi de kullanılır. İşletim sistemi kapandığında BIOS aracılığıyla sistemin elektriğini kesebilir.

1. POWER SUPPLY KONNEKTÖRLERİ Güç birimlerinin ana karta (motherboard) bağlanması için değişik konnektörler (connectors) kullanılır. AT kasalarda ana kart üzerindeki iki yuvaya P8 ve P9 dişi konnektörleri takılır. ATX kasalarda ise tek bir 20 kabloyu konnektör kullanılır.

2. ÇEVRE BİRİMLERLE BAĞLANTI KONNEKTÖRLERİ 2. ÇEVRE BİRİMLERLE BAĞLANTI KONNEKTÖRLERİ Çevre birimlere güç aktarmak için molex konnektör kullanılır. Sabit diskler, CD-ROM, vb. birimlerde bu konnektörler kullanılır. Ayrıca mini konnektör ise disket sürücü gibi birimler için kullanılır.

Molex konnektörler 5 volt sağlar ve sabit diskler için kullanılır.

Mini konnektörler ise 3.3 volt sağlar ve disket sürücüler için kullanılır

UPS (Kesintisiz güç kaynağı) Çevrim dışı türü kesintisiz güç kaynağı Kesintisiz güç kaynağı (İngilizce: Uninterruptible Power Supply - UPS), herhangi bir elektrik, elektronik cihazın 220 V AC beslemesinin kesilmesini, tolerans dışı yüksek veya düşük gelmesini önleyen bir elektronik cihazdır.

Kullanım amacı Kesintisiz güç kaynağının içi

Kesintisiz güç kaynağının içi

Kesintisiz güç kaynağının kullanım amacı, üzerinde bağlı bulunan sistemlerin korunması ve şebeke enerjisinin kesilmesi durumunda sistemin beslenmesinin bir süre daha devam ettirilmesidir. Bir sistemin enerji açısından korunması, söz konusu sistemin kabul edebileceği gerilim ve frekans toleransları çerçevesinde beslenmesi anlamına gelir. Dolayısıyla, kesintisiz güç kaynaklarından beklenen birinci özellik şebeke enerjisini öngören gerilim ve frekans değerlerinde tutarak ayarlanmış bir enerji üretmesidir. Diğeri ise enerjinin kesilmesi durumunda kesinti ve dolayısıyla bilgi kaybına fırsat vermeden desteklemesidir. Kesintisiz güç kaynaklarının bir diğer fonksiyonu ise şebekeden gelebilecek ses ve parazitlerde üzerlerine bağlı bulunan cihazları korumalarıdır.

Bölümleri Kesintisiz güç kaynakları genel olarak beş bölüme ayrılırlar: Şarj Ünitesi: Akülerin şarj edilmesini ve inverter için DC gücü üretir. Inverter Ünitesi: Akülerin ve şarj ünitesinin sağladığı DC gerilimi 220 V AC'ye çevirir. Aküler: Enerji kesildiğinde inverter'in ihtiyaç duyduğu DC gerilimi üretir. Tam bakımsız kuru tip aküler kullanılır. Static By-Pass: Aşırı yük ya da herhangi bir arıza anında bağlı olduğu yükü kesintiye uğratmadan şebekeye aktarılmasını sağlar. RS-232 / USB haberleşme birimi: Kesintisiz güç kaynağıyla ilgili bilgilerin bilgisayar ekranında izlenmesine yarar. Türleri Kesintisiz güç kaynakları yapı olarak üç türe ayrılabilir: Off-Line UPS: Şebeke gerilimi belli toleranslar halindeyse yükü doğrudan şebekeye bağlayan, şebeke gerilimi toleranslar dışına çıktığı zaman kesintisiz güç kaynağı konumuna geçen ve kısa süreli besleme yapabilen türdür. Line-Interactive UPS: Şebeke gerilimi varsa şebekeyi ayarlayarak yüke veren, şebeke kesildiğinde kesintisiz güç kaynağı konumuna geçen ve kısa süreli besleme yapabilen türdür. Online UPS: Yükleri sürekli olarak kesintisiz güç kaynağından besleyen, şebeke gerilimi varsa şebekeden akülerini şarj eden türdür.

UPS’LERİ TANIYALIM : UPS cihazlarını genel olarak üçe ayırmak mümkün. Bunların neler olduğu ve hangi özelliklerine göre ayrıldıkları hakkı nda kısaca bilgi verelim. 1- Offline UPS Bu tür cihazlar bağlı olan cihazları gerilim kesilmelerine ve gerilimdeki bozukluklara karşı korurlar. Gerilim hattına direkt olarak bağlanan bu cihazlar, gerilim kesildiğinde ortalama 4 ms içinde devreye girerler. 2- Online UPS Gerilim kesilmeleri, gerilim bozuklukları, aşırı yüklenmeler, dalga gerilimleri, frekans değişiklikleri ve harmonik tepe dalgaları bu cihazlarda kontrol edilir. Sürekli bir besleme sağlar. Online UPS'ler gerçek anlamda kesintisiz güç kaynaklarıdırlar. 3- Line Interactive (Hybrid UPS) Gerilim kesilmeleri, gerilim bozuklukları ve aşırı yüklenmelere ek olarak dalga gerilimlerini de kontrol eder, sahip olduğu otomatik voltaj regülatörü ile de gerilim değerini sabit tutarlar. Burada da aküler gerilim kesildiğinde belirli bir süre içinde devreye girer.

Ups'lerin düzgün çalışması için UPS, hat geriliminin 200V ile maksimum 250 Volt arasındaki değerlerinde normal çalışabilmeli, - Çıkış gerilimi 230 Volt olmalı ve maksimum ± % 5-10 sapmayı geçmemeli, - Aşırı yüklenme ve kısa devre korumasına sahip olmalı, - Alt ve üst gerilim dalgalanmalarını karşılayabilmeli, - Güvenilir bir işleyişe sahip olmalı, - Besleyeceği yükten %25 oranında daha yüksek bir değerde olmalı, - Güç kesilmesi durumunda en azından 10 dakika dayanabilmeli, - PC bağlantısına sahip olmalı ve kontrol yazılımlarıyla desteklenmeli.

Off-Line UPS Kesintisiz güç kaynağı (ön)

Kesintisiz güç kaynağı (arka)

Şebeke elektriği varken giriş yükleri şebekeden beslenir ve aküler şarj edilir. Off-Line UPS'lerin kullanım amaçları elektrik kesintisinde çalışabilmek değil, kesinti durumunda bilgisayarı kontrollü olarak kapatma ihtiyacıdır. Basit yapılı ve ucuz olmaları tercih edilmelerine sebep olur. Sık sık elektrik kesintisi ve gerilim dalgalanmaları olan yerlerde yeterince verimli çalışamazlar. Gerilim regülasyonu özelliği bulunmadığından dolayı günümüz şartlarına uygun bir ürün değildir. Dolayısıyla tavsiye edilmezler. Line-Interactive UPS : Line-Interactive UPS modelleri şebeke gerilimi varsa ve belli sınırlar içindeyse bu gerilimi ayarlayarak çıkışına verir. Şebeke konumunda aynı zamanda akülerini de şarj eder. Şebeke konumundayken gerilimin belirlenen sınırların dışında gelmesi durumunda girişteki enerjiyi ayarlayarak çıkışına verirler.

Ev ve işyerlerindeki kişisel bilgisayarlar. Kullanım alanları : Ev ve işyerlerindeki kişisel bilgisayarlar. Jeneratör destekli çok kullanıcılı bilgisayar sistemleri. (Bu sistemlerde kullanım amacı jeneratörün devreye gireceği zamana kadar sistemin çalışmasını sağlamaktır.) Düşük kapasiteli kartlı geçiş ve kapı kontrol sistemleri. (Kesinti durumunda bilgilerin kaybolmaması ve sistemin en azından stand-by konumda kalabilmesi için.) Elektronik terazi, yazar kasalar ve pos cihazları. (Genellikle düşük güçlü cihazlar oldukları için çalışma süreleri uzun olabilir ve geçiş kesintileri problem yaratmaz.) Acil aydınlatma üniteleri. (Elektrik kesintisi durumunda kapalı yerlerde giriş kapılarının aydınlatılması veya bina cephelerinin güvenlik aydınlatmalarında kullanılabilirler.) Şebeke izolasyonu gerektirmeyen ve aşırı kritik olmayan düşük güçlü sistemlerin beslemelerinde kullanılabilir. Avantajları : Line-Interactive UPS'ler Off-Line UPS'lerden daha iyi bir çıkış gerilim regülasyonuna sahiptir. Şebeke gerilimi varsa inverter ünitesi yalnızca şebekenin 220 V AC'den düşük veya yüksek olan kısmını dengeleyecek kadar güç harcadığı için giriş kaybı çok düşük olacaktır. Bu özellik, Line-Interactive UPS'lerin On-Line UPS'lerden en önemli üstünlüğüdür. Şebeke konumunda çalışırken akülerini kullanmadığı için akülerin kullanım ömrünü arttırmaktadır. UPS şebeke konumunda çalışırken aküler tampon şarjda kalır. Şarj üniteleri daha küçük güçte imal edildiği ve inverter ünitesi kısa süreli çalışma tasarladığı için daha küçük boyutta olurlar.

Dezavantajları : Şebeke izolasyonu yoktur. Şebeke konumunda çalışırken şebeke gerilimini ayarladığı için giriş çıkışa kısa devredir ve girişte oluşan gerilim düşme ve yükselmeleri kısa bir süre için çıkışa yansır. Regülasyon ünitelerinin gerilim değişimlerine cevap süreleri vardır. Bu cevap süreleri her ne kadar kısa olsa da şebekedeki yüksek frekanslı elektriksel gürültüleri ve ani gerilim değişimlerini dengelemeye yeterli olmaz. Özellikle tıbbi amaçlı ölçüm ve test cihazları (ultrason, elektrokardiyograf, vb.) yüksek frekanslı elektriksel gürültülere karşı oldukça hassastırlar. Bu gürültüler, cihazların hatalı çalışmasına veya arıza yapmasına sebep olabilmektedir. UPS'in bulunduğu yere yakın mesafede çalışan yüksek güçlü elektrik motorları (su pompaları, soğutucular, vb.) veya kaynak makinaları şebeke geriliminde milisaniyeler mertebesinde gerilim düşmelerine ve yükselmelerine sebep olurlar. Bu bozulmalar belli sınırların üzerine çıktığında hemen hemen tüm elektronik cihazlar için tehlikelidir. Line-Interactive UPS'ler bu gibi durumlarda yeterli koruma sağlayamazlar. Şebekeden invertere geçen kısa bir kesinti oluşur. Bilgisayar sistemlerinin önemli bir kısmı bu kesintiyi hissetmez. Line-Interactive UPS'lerin şebeke konumundaki regülasyon sınırları belli cihazlarda yeterli olmamaktadır. Yüksek güçlerde üretilemezler. Yapıları gereği 2 kVA'dan daha yüksek güçlerde imal edildiklerinde röleli geçişlerinden ve dalga şekillerinden dolayı problem çıkarabilmektedirler. Şarj ünitesinin gücü düşük olduğu için şarj süresi uzundur. Sık sık elektrik kesintisi olan yerlerde verimli çalışamazlar.

On-Line UPS : Kullanım alanları: On-Line UPS'ler giriş gerilimini sürekli olarak giriş şebekesinden doğrultarak elde ettiği için DC gerilimden üreterek sağlarlar. Şebeke gerilimi varken şarj ünitesi akü gerilimini dengeler (çıkış gerilimi sürekli inverter ünitesinden sağlandığı için inverterin güç kaybı süreklidir). Şebekedeki gerilim değişimleri, giriş gerilimini hiç bir zaman etkilemez. Şebeke izolasyonu vardır. On-Line UPS'lerin, arıza yaptığında veya aşırı yüklendiğinde kendini koruyabilmesi için Static By-Pass üniteleri vardır. Çıkış dalga şekilleri tam sinüstür. Tam sinüs çıkış her türlü yükle sorunsuz çalışmasını sağlar. Kullanım alanları: Line-Interactive UPS'lerin kullanıldığı her yerde kullanılabilirler. Çok kullanıcılı bilgisayar sistemlerinde jeneratör desteği olmadan güvenle kullanılabilirler. İyi bir giriş regülasyonu, şebeke izolasyonu ve kararlılık gerektiren tıbbi ve üniversite laboratuar cihazlarında her türlü ölçüm ve test ünitelerinde koruma ve hatasız çalışma için kullanılabilirler. Otomasyon sistemlerinde 3 fazlı gerilim gerektiren makinaların beslenmesi ve korunmasını sağlarlar.

5) Avantajları : İyi bir giriş regülasyonu sağlarlar. Inverter ünitesi sürekli devrede olduğu için cevap süresi gibi bir problemleri yoktur ve ani yük değişimlerine cevap çok hızlıdır. Tam bir şebeke izolasyonu sağladığı için hatlardaki elektriksel gürültülerin cihazlara yansımasını engeller. Özellikle sanayi bölgelerinde şebekede çok fazla gürültü ve bozulma olduğu için On-Line UPS'ler önemli bir koruma sağlar. Tam kesintisiz çalıştıkları için tüm elektronik cihazlara güvenle uygulanabilirler. 3 fazlı çalışmalar için uygundur. (Özellikle otomasyon sistemlerinde alternatifsiz çözüm oluştururlar.) Static by-pass ünitesine sahip olduğu için arıza durumunda veya aşırı yüklenme halinde kesinti yaratmadan şebeke konumuna geçebilmektedir. Dezavantajları : Diğer UPS modellerine göre daha pahalıdır, diğer UPS modellerinden daha büyük boyutludurlar. Verimleri Line-Interactive UPS modellerine göre daha düşüktür.

UPS’in seçimi: En çok dikkat edilmesi gerekenler UPS’in seçimi: En çok dikkat edilmesi gerekenler Bir UPS’den beklenen, belli bir süre içinde stabil bir frekans değeri ile genlik (amplitüd) ve sinüs dalgasını verebilmesidir. Bu, cihazların anında çalışmalarının önündeki en büyük engel. Alacağınız kesintisiz güç kaynağı donanım hatalarına yol açmadan, verilerin yedeklenmesi için yeterli vakti tanımalı. Kesintisiz güç kaynaklarında dikkat edilmesi gereken diğer unsurlar ise fazla bir yer kaplamaması, aşırı ısınmaması ve geri gönderilen tepe dalgalar yüzünden içteki gerilim hattını olumsuz yönde etkilememesi. Alacağınız üründe yukarıdakilere ek olarak düşük güç tüketimi, stabilite, uzaktan kontrol ve otomatik kapatma gibi özellikleri de aramalısınız. Özellikle otomatik kapatma özelliği bir ürünü satın alırken tercih sebebi olmalıdır, çünkü bu sayede donanım güvenliği daha etkili bir şekilde sağlanabiliyor.

Tabii UPS’in güç durumu da oldukça önemli Tabii UPS’in güç durumu da oldukça önemli. Alacağınız cihaz, beslemesi gereken yükten en az %25 daha fazla güç değerine sahip olmalıdır. Ayrıca dayanma süresinin mümkün olduğunca yüksek olması gerekir. Bağladığınız yüke göre UPS cihazının en azından 10 dakika dayanabilmesi gereklidir. Tepe ve efektif çıkış gerilim değerleri de büyük önem taşıyor. Bunu belirlemek için de UPS’i bağlamak istediğiniz yüklerin bu değerlerini bilmeniz gerekiyor. Bunun için yüklerin çektiği güç değerlerine bakın. Watt değerleri yazılmayan ürünlerde bunu akım (Amper) ve gerilim (Volt) değerlerini çarparak bulabilirsiniz. İşyerinde hayati önem taşıyan bilgileri içeren bilgisayarlar ve kesintiye kesinlikle tahammülü olmayan profesyonel kullanıcılar için en iyi seçim online sistemler olacaktır. Yukarıda anlattığımız gibi, bu tür cihazlar içlerinde oluşturdukları gerilim beslemesi sayesinde kesintisiz güç sağlıyorlar. Offline cihazların gerilim hattının kesilmesi durumunda devreye girdiğini söylemiştik. Ev PC'leri için bu tür bir kesintisiz güç kaynağı yeterli, zaten bu cins güç kaynaklarının fiyatları da oldukça düşük. Beslenmesi gereken yük bir sunucu olduğunda, on-line ve off-line teknolojisinin bir karışımı olan Line interactive UPS sistemleri tercih edilmeli. Bu sistemler çok kısa geçiş süresi ve başarılı filtreleme performansı ile iyi bir seçim teşkil ediyor.

Daha düzenli güç seçenekleri Elektrik şebekesinin düzenli bir akım sağlayamadığı durumlarda kullanacağınız çeşitli aygıtlar, bilgisayarlarınızın ve bileşenlerinin ömrünü uzatır. İsterseniz bu aygıtlara kısaca bir bakalım: Surge protectors Dalga koruyucusu olarak adlandırılan bu aygıtlar PC sistemlerini yüksek voltaja karşı korur. Bu ürünlerin kalitelerini çalışma voltajı ve çalışma hızı belirler. Yani hangi voltaj değerine ne kadar hızlı erişebildiği önemlidir. Ülkemizde çok fazla görülmeyen bu tür cihazların en büyük dezavantajı uzun bir kullanım süresinden sonra, hala çalışıp çalışmadıklarının anlaşılamaması. Power/Line Conditioner Power/Line Conditioner ya da Regülatör, elektrik hattındaki gürültüyü filtreler ve yüksek ile düşük voltajı sabitler. Bu ürünler kapasitelerine göre oldukça pahalı cihazlardır. Standby Güç Kaynağı (SPS) Standby güç kaynakları AC’den şarj edilen akülerden oluşurlar. Bir kesinti durumunda bilgisayar hemen akülere yönlendirilir. Bilgisayar doğrudan akülere bağlı olmadığın için çok kısa da olsa bir aktarma süresi meydana gelir. Kısacası, bir SPS alırken bu aktarma süresine dikkat edilmelidir.

Uninterruptable Power Supply (UPS): Uninterruptable Power Supply (UPS): Standby güç kaynakları gibi UPS’ler de akü kullanır. Aradaki fark bu akülerin bilgisayarlara doğrudan bağlı olmasıdır. Bu yüzden herhangi bir aktarma süresi yoktur ve daha güvenlidir. Diğer bir avantajı ise akülerin bilgisayarlara her zaman sabit ve güvenilir bir akım sağlamasıdır, yani UPS’ler regülatör görevini de üstlenirler. UPS seçiminde kullanılmak istenilen maksimum süre ve bağlanacak aygıtların çekeceği akım önemli rol oynar. Her cihazın arkasında, güç kaynaklarında bulunan etiketlerde o cihazın kaç watt gücünde olduğu yazar. Burada toplam gereksinim hesaplandıktan sonra %25’e kadar bir ekleme yapılması gerekir. Çalışma süresi için de 5 dakika sistemleri kapatmak için uygundur.

Kesintisiz Güç Kaynaklarının Bazı Temel Alt Üniteleri İşlev ve Yapıları Açısından Kesintisiz Güç Kaynaklarına Genel Bakış : Bir çok elektrik veya elektronik sistemde; bir enerji kesintisi durumunda, yükün beslemesiz kalması, önemli sorunlar ve sonuçlar doğurabilir. Yalnız enerji kesintisi durumu değil, ani gerilim sıçramaları ve frekans kaymaları da önemli sorunlar yapabilir. Sürekli besleme gerektiren uygulamalar arasında bilgisayar sistemleri, tıbbi cihazlar, bazı haberleşme sistemleri, kazan denetim sistemleri, bazı aydınlatma sistemleri, önemli enstrümantasyon ve kayıt cihazları sayılabilir. Bunlara genel olarak "kritik yükler " denilmektedir. İşte; kritik yükleri besleyen, şebekedeki kesinti ve anormallikleri yüke aktarmayıp, yükü sürekli temiz ve kaliteli enerjiyle besleyen kaynaklara "kesintisiz güç kaynakları" denir. [3] Kesintisiz güç kaynaklarına ilişkin basit bir blok diyagram şekil 2.1'de görülmektedir.

Şekil 2.1. Basit bir kesintisiz güç kaynağının blok gösterimi Doğrultucu ünitesi, şebekeden aldığı kaliteli olmayan enerjiyi doğrultarak, invertör ünitesine uygular. İnvertör tekrar bir çevirme işlemi yaparak, çıkışında istenilen gerilim ve frekansta alternatif enerjiyi oluşturur. İnvertör girişine aynı zamanda bir akü gurubu bağlanmıştır. Şebeke kesintisi durumunda bu akü gurubu invertör ünitesini beslemeye devam eder. Şebekede herhangi bir arzulanmayan durum söz konusu olmadığı sürece, doğrultucunun, invertörü besleme görevi yanında bir diğer görevi de, akü gurubunu şarj etmek ve şarjlı tutmaktır. Daha ayrıntılı bir kesintisiz güç kaynağı şekil 2.2'de görülmektedir. [4]

Şekil 2.2. Kesintisiz güç kaynağının ana birimleri Sistemin daha ayrıntılı olarak gösterildiği bu şekilde, normal olarak yük statik geçiş anahtarı üzerinden şebekeye bağlıdır. Şebekedeki kesilme ya da kalitedeki bozulma durumunda bu anahtar açılır. Bu durumda devrede daha önce tampon olarak bulunan akü grubu invertör için gerekli olan d.c. gerilimi sağlar. İnvertör d.c. gerilimi kıyarak sinüsoidal bir gerilim üretir. Bu gerilim, harmonik bozunumu süzgeç yardımıyla makul bir seviyeye getirildikten sonra, çıkışta gerekli gerilim seviyesini sağlayacak olan transformatör üzerinden yüke verilir. Bu sistem oldukça teferruatlı olarak düşünülmüş teorik bir devre olup, uygulamada çeşitli nedenlerle bazı sınırlamalara gidilmektedir. Şöyle ki; kesintilerin kısa süreli olacağı kabul edilerek jeneratör genellikle kullanılmaz. Ya da şebekenin sürekli sorun çıkardığı durumlarda statik geçiş anahtarı bulunmayabilir. Böylece olay, şebeke gerilimini doğrultup süzerek bir d.a. gerilim ve bunu kullanarak harmonik bozunumu az olan bir a.c. gerilim üretmek olarak iki kısma indirgenebilir.

Bir Kesintisiz Güç Kaynağından Beklenen Özellikler : Bir kesintisiz güç kaynağında bulunması arzu edilen en önemli özellikler şöyle sıralanabilir [3] : a) Gerilim Regülasyonu: En kötü şartlarda bile ±%2 dolaylarında olması istenir. b) Frekans Kararlılığı: Normal çalşma durumunda şebeke frekansının normal sınırlar içinde olduğu durumda K.G.K. sisteminin frekansı ile aynı olmalıdır ve aynı evrede kilitlenmiş olmalıdır. c) Çıkış Gerilimi Dalga Şekli: Çıkış geriliminin dalga şekli ideal sinüse mümkün olduğunca yakın olmalıdır. Yani K.G.K. çıkışında şebeke frekansının temel harmoniğinin dışında yüksek harmoniklerin bulunması önemle istenen bir özelliktir. d) Verim: Verimin düşük olması toplam çekilen enerjinin bir kısmının ısı enerjisi olarak tüketilmesi anlamına gelmektedir. Hatta, bu takdirde gereksiz enerji tüketimi bir tarafa, sistemin bulunduğu ortam ısınacağından ek soğutma önlemleri dahi gerekebilir. Günümüzde üretilen cihazlarda verim %85-90 arasında değişmektedir. e) Ani Yük Değişikliklerine Gösterilen Tepki: Bu konuda bir standart olmamakla beraber büyük üretici firmalarca (Siemens,BBC,SICE.vs) sistemin %50 lik yük değişikliklerine karşılık ± %10Vpp gerilim değişikliği göstererek, 50 milisaniye içinde ±%2Vpp değerine inmesi istenmektedir. f) Aşırı Yüklenebilme Yeteneği: Yine bu konuda da bir standart olmamakla birlikte sistemin %120 yükte yaklaşık 10 dakika, %150 yük altında ise 10 saniye çalışması beklenmektedir.

Kesintisiz Güç Kaynaklarının Yapılarının İncelenmesi İnvertör Kısmı: İnvertörler d.c.'ı istenilen bir gerilim ve frekansta a.a.'a dönüştürmekte kullanılan güç elektroniği devreleri olup, başlıca uygulama alanları , a. Kesintisiz güç kaynakları, b. Değişken hızlı asenkron motor sürücü sistemleri, c. Yedek güç kaynakları, d. Uçaklarda güç kaynakları, e. Yüksek gerilimde d.c. iletim sistemlerinin çıkış katı f. Endüksiyon ısıtması olarak sıralanabilir. [5] Yarı iletken devre elemanlarının kullanım yaygınlaşmadan önce mekanik anahtarlamalı invertörler geliştirilmiştir. Şekil 2.3'de mekanik anahtarlamalı bir invertörün prensip şeması verilmiştir. Mekanik anahtarlamalı gerçekleştirilen invertörlerde yüksek güç değerlerine ulaşmak mümkün değildi. Ayrıca içindeki hareketli anahtarların aşınması ömürlerini sınırlamaktaydı.

Şekil 2.3. Mekanik anahtarlamalı invertör Yarı iletken devre elamanlarının gelişmesiyle mekanik anahtarların yerini transistörler almıştır. Şekil 2.4.'de transistör anahtarlamalı bir invetör devresi görülmektedir.

KESİNTİSİZ GÜÇ KAYNAĞI NEDİR?

Kritik yüklerin kesintisiz beslenmesinin yanı sıra gerilim, frekans ve dalga şekli gibi tipik büyüklüklerini şebekenin sağlayamayacağı doğrulukta verir. Gerilim ve frekans regülasyonunun yanı sıra aşırı yük ve kısa devre koruması sağlar. KESİNTİSİZ GÜÇ KAYNAKLARINDA UYGULANAN SİSTEMLER Offline Ups

Bu sistemde üretilen KGK ‘ları şebekede herhangi bir kesinti yaşanmadığı sürece , beklemede kalan, ancak bir kesinti anında devreye girerek yüklere enerji sağlayan sistemlerdir. Şebekeden gelen gerilim herhangi bir şekilde aküler üzerinden geçmediği için regülasyon söz konusu değildir. Bu sistemde şebekenin kesilmesi anında yaklaşık 2 – 5ms ( iki – beş milisaniye ) içinde bir röle devreye girer. Bu süre çok kısa bir süre olsa bile oluşabilecek arktan zamanla sorunlar yaşanacaktır. Küçük güçlerde kullanılır.

LINE INTERACTIVE Bu sistemle üretilen KGK ‘ları kademeli olarak regülasyon yaparak (± %15-25 aralığında ) akü ve şebekeyi voltajın durumuna göre orantılı bir biçimde kullanır. Şebeke kesintilerinde off-line sistemler gibi röle kontağından geçerek sistemi besler.Bu yüzden küçük güçlerde kullanılır. Küçük sistemler için ekonomik olmaları pazarda tercih sebebi olmaktadır.

ONLINE - DOUBLE CONVERSION Bu sistemde üretilen KGK ‘ları şebekeden tamamen bağımsız olarak çalışırlar. Çift çevrim enerji transferi yaparlar. Şebeke gerilimi ne olursa olsun çıkış 220V ±%1 ve 50Hz ±%0.1 kalitesindedir. On-Lıne KGK larında şebeke enerjisi filitre edilerek doğrultulur ve eviricinin girişini besler. Aynı zamanda bu filitre edilmiş enerji akülerin şarj edilmesi için kullanılır. Daha sonra evirici filitre edilmiş DC gerilimi alternatif gerilime (sinüse) çevirerek tüm yüklerin, temiz enerji ile beslenmesini sağlar. Frekans ve voltaj kararlılığı yüksektir.