MALİYET MUHASEBESİ TESMER - 1

Maliyet Muhasebesi nedir? Üretilen mamul ya da sunulan hizmetlerin maliyetini oluşturan maliyet türleri, maliyet yerleri ve ilgili oldukları mamul veya hizmet cinsleri bakımından belirlenmesine ve izlenmesine olanak sağlayan bir hesaplama ve kayıtlama sistemidir Maliyet bugün ya da gelecekte işletmeye bir fayda getirmesi beklenen ürünler ve hizmetler için katlanılan fedakarlıkların nakit ya da nakit benzeri değerlerle ifade edilmesidir

Maliyet Muhasebesi amaçları nelerdir? Birim mamul ve toplam maliyetini hesaplamak, Maliyet kontrolüne yardımcı olmak, Kalite standardını koruyarak maliyet ve giderleri kontrolüne yönelik yöntemlerin geliştirilmesi. Geleceğe yönelik planların yapılmasına yardımcı olmak, Özel yönetim kararlarına yardımcı olmak.

Finansal – Maliyet Muhasebe Farkı İlgililer Amaçlar Üretim maliyetleri Başarının değerlendirilmesi Maliyet Kontrolü Geleceğin planlanması İşletme İçi Maliyet Muhasebesi İşletme Dışı Finansal Muhasebe Finansal Raporlama Başarının Değerlendirilmesi Finansal Muhasebe Maliyet Muhasebesi  Belge düzeni ve yöntemleri yasalara bağlıdır.  Belge düzeni ve yöntemlerin uygulanmasında yasal zorunluluk yoktur  Üçüncü kişilerin ihtiyaç duyduğu bilgiler üretilir.  Yöneticilerin ihtiyaç duyduğu bilgiler doğrultusunda hazırlanır  İşletmenin belirli bir andaki mali durumunu ve faa-liyet döneminin sonucunu ortaya koymayı amaçlar  Yöneticilerin değerlendirilmesine ve karar almaya yönelik bilgiler üretilir  Ticaret işletmelerinde genel muhasebe sisteminin kullanılması yeterlidir  Üretim ve hizmet işletmelerinde genel muhasebenin yanı sıra maliyet muhasebesinin de kullanılması gerekir  Üretilen mamullerin ve yarı mamullerin maliyetlerinin hesaplamayı amaçlar

Maliyet Muhasebesi Kavramları - gider - Bilanço yaklaşımına göre gider Bir işletmenin belirli bir dönemdeki mamul teslimi veya üretim, hizmet kullanımı veya sürekli ana iş konusuyla ilgili diğer işlemleri sonucunda işletmenin varlıklarında meydana gelen azalışlar veya yükümlülüklerde meydana gelen artışlardır. Gelir Tablosu yaklaşımına göre gider İşletmenin faaliyetlerini ve varlığını sürdürebilmesi ve bir ekonomik yarar (gelir elde etmesi) sağlaması için belirli bir dönemde kullanıldığı ve tükettiği girdilerin faydası tükenmiş maliyetlerinin hasılattan düşülen kısmıdır. Gider Hasılat elde etmek amacıyla işletme varlıkların tüketilmesidir.

Maliyet Muhasebesi Kavramları - zarar - Bilanço yaklaşımına göre zarar Belirli bir dönemde bir işletmenin özsermayesinde, giderler ve işletmeden çekilen değerler hariç, olağan dışı faaliyetler veya arızi yapılan işlemler ve olaylar sonucunda meydana gelen azalışlardır. Yangın, deprem vb. doğal afetler sonucunda işletme varlıklarında bir azalma meydana geldiğinde özsermayedeki azalma zararı ifade etmektedir. Gelir Tablosu yaklaşımına göre zarar Belirli bir dönemde işletme faaliyetlerinin sürdürülmesi ve bir gelir elde edilmesi dışında, arızi iş ve olaylardan dolayı kullanılan veya tüketilen varlıkların hasılattan düşülen, yararı tükenmiş maliyetlerdir. Zarar Amaçsız tüketilen varlıkların maliyetidir. Örneğin, yangın, hırsızlık gibi nedenlerle varlığın yok olması. Hasılat ile gider arasındaki olumsuz farktır. Örneğin, üretilen mamulün maliyetinin satış değerinden yüksek olması.

Gider - Maliyet Gider, belli bir dönemin hasılatının elde edilmesi amacıyla kullanılmış, tükenmiş maliyetlerdir. Tükenmiş maliyetler, işletmenin varlığı olma niteliğini kaybeden, gelecekte gelir yaratma olasılığı bulunmayan ve bu nedenle cari dönem gelirinden çıkartılan ya da dağıtılmamış kârlara yüklenen tutarlardır. Satılan hizmetlerin maliyeti ve sunulan hizmetin müşterileri tatmin etmeme maliyeti tükenmiş maliyetlere örnek olarak verilebilir. Tükenmemiş maliyetler, işletmenin gelecekte gelir yaratmasında yararlı olacağı beklenen varlıkları temsil eder. Bu maliyetlerin çoğu, gelecekte gelir elde etmek amacıyla tüketileceklerdir. Örneğin, peşin ödenmiş giderler ve sabit varlıklar tükenmemiş maliyetler olarak nitelendirilebilir

Maliyet Muhasebesi Kavramları - Hasılat / Harcama - Bir varlık ya da hizmet satışı karşılığında elde edilen nakit veya nakit benzeri değerlerin brüt tutarını ifade eder. Harcama Bir mamul ya da hizmeti elde etmek amacıyla yapılan ödeme veya ödeme vaadini ifade eder.

Amaçsız Varlık Tükenmesi Hasılat temini için Varlık Tükenmesi Dış Pazar İşletme ZARAR Amaçsız Varlık Tükenmesi Varlığa Dönüşüm HASILAT Satın Alma VARLIKLAR Maliyet Hasılat temini için Varlık Tükenmesi Harcama MAMUL GİDER Üretim için Varlık Tükenmesi Mamul Maliyeti

Maliyetlerin Sınıflandırılması -1 ÜRÜNLERE YÜKLENMELERİNE GÖRE Direkt Maliyetler Endirekt Maliyetler FAALİYET HACMİYLE İLİŞKİLERİNE GÖRE Değişken Maliyetler Sabit Maliyetler MALİYET ÇEŞİTLERİNE GÖRE İlk Madde ve Malzeme Giderleri Memur Ücret ve Giderleri Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler Çeşitli Giderler Vergi, Resim ve Harçlar Amortisman ve Tükenme Payları Finansman Giderleri

Maliyetlerin Sınıflandırılması -2 FONSİYONLARINA GÖRE Satınalma (tedarik) giderleri Üretim Giderleri Araştırma ve Geliştirme Giderleri Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri Genel Yönetim Giderleri Finansman Giderleri MALİYETLERİN SAPTANMA ZAMANINA GÖRE Fiili maliyetler Standart Maliyetler MALİYETLERİN KAPSAMINA GÖRE Tam Maliyet Yöntemi Değişken Maliyet Yöntemi Normal Maliyet Yöntemi Asal (Direkt) Maliyet Yöntemi MALİYETLERİN DÖNEM GELİRİNE YÜKLENMESİNE GÖRE Mamul maliyeti Dönem maliyeti

Maliyetlerin Sınıflandırılması -3 ÜRÜNLERE YÜKLENMELERİNE GÖRE Direkt Maliyetler Endirekt Maliyetler Direkt Maliyetler, belirli bir mamul veya hizmetin üretim maliyetine doğrudan doğruya yüklenebilmesidir. Endirekt Maliyetler, belirli bir mamul veya hizmetin üretim maliyetine doğrudan doğruya yüklenemeyip, bir takım dağıtım ölçüleri yardımı ile yüklenebilen maliyetlerdir.

Maliyetlerin Sınıflandırılması -4 FAALİYET HACMİYLE İLİŞKİLERİNE GÖRE Sabit Maliyetler Değişken Maliyetler Sabit Maliyetler, belirli bir zaman dilimi ve faaliyet hacmi içinde, faaliyet hacmindeki artış ve eksilişlerden etkilenmeyerek aynı kalan giderlerdir Değişken Maliyetler, faaliyet hacmine bağlı olarak artan ya da azalan giderlerdir

Sabit maliyetler Maliyet 3500 3000 2500 2000 Toplam Sabit Maliyetler 1500 1000 500 Üretim Miktarı 100 200 300 400 500 600 700 800 900

Sabit maliyetler Maliyet 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 Birim Sabit Maliyetler Üretim Miktarı 100 200 300 400 500 600 700 800 900

Sabit maliyetler Maliyet 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 Üretim Miktarı 100 200 300 400 500 600 700 800 900 Yarı Sabit Maliyetler (Toplam)

Sabit maliyetler Maliyet 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 Üretim Miktarı 100 200 300 400 500 600 700 800 900 Yarı Sabit Maliyetler (Birim)

Değişken maliyetler Maliyet 3500 Toplam Değişken Maliyetler 3000 2500 2000 1500 1000 500 Üretim Miktarı 100 200 300 400 500 600 700 800 900

Toplam azalan değişken maliyetler 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 Üretim Miktarı 100 200 300 400 500 600 700 800 900

Toplam artan değişken maliyetler 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 Üretim Miktarı 100 200 300 400 500 600 700 800 900

Değişken maliyetler Maliyet 3500 3000 2500 2000 Birim Değişken Maliyetler 1500 1000 500 Üretim Miktarı 100 200 300 400 500 600 700 800 900

Yarı değişken / toplam maliyetler 3500 3000 Değişken Maliyetler 2500 2000 1500 1000 Sabit Maliyetler 500 Üretim Miktarı 100 200 300 400 500 600 700 800 900

MALİYETLERİN KAPSAMINA GÖRE Tam Maliyet Yöntemi Dönemin üretim giderlerinin tamamının, direkt, endirekt, sabit, değişken vb olmasını dikkate almaksızın üretilen mamullerin maliyetine yüklenmesidir. Direkt İlk Madde ve Malzeme Maliyetleri 10.000.- Direkt İşçilik Maliyetleri 22.000.- Genel Üretim Maliyetleri: 13.000.- Değişken GÜM 4.000.- Sabit GÜM 9.000.- ÜRETİLEN MAMULLERİN MALİYETİ 45.000.-

MALİYETLERİN KAPSAMINA GÖRE Değişken Maliyet Yöntemi Dönemin üretim giderlerin sadece değişken maliyetlerin esas alınarak hesaplanan yöntemdir. Direkt İlk Madde ve Malzeme Maliyetleri 10.000.- Direkt İşçilik Maliyetleri 22.000.- Genel Üretim Maliyetleri: 13.000.- Değişken GÜM 4.000.- Sabit GÜM 9.000.- ÜRETİLEN MAMULLERİN MALİYETİ 45.000.- 4.000.- 36.000.- Sabit GÜM 9.000.-

MALİYETLERİN KAPSAMINA GÖRE Normal Maliyet Yöntemi Dönemin üretim giderlerinin hesaplanmasında üretimle ilgili tüm değişken maliyetler ile kullanılan kapasiteye bağlı olarak sabit maliyetleri kapsayan yöntemdir. Kullanılmayan kapasite sonuç hesaplarında izlenir. Direkt İlk Madde ve Malzeme Maliyetleri 10.000.- Direkt İşçilik Maliyetleri 22.000.- Genel Üretim Maliyetleri: 13.000.- Değişken GÜM 4.000.- Sabit GÜM 9.000.- ÜRETİLEN MAMULLERİN MALİYETİ 45.000.- 11.000.- (Kullanılan Kapasite) 7.000.- 43.000.- Sabit GÜM 2.000.-

Maliyetlerin Sınıflandırılması -5 MALİYETLERİN FİİLİ RAKAMLARA GÖRE Fiili maliyetler Tahmini Maliyetler Fiili maliyetler, üretilen mamulün maliyetinin sadece fiilen katlanılan maliyetlere göre hesaplanmasıdır. Tahmini maliyetler, üretilen mamulün maliyetinin hesaplanmasında işletme yönetiminin daha önce tahmin ettiği maliyetleri kullanmasıdır.

Maliyetlerin Sınıflandırılması -6 MALİYETLERİN DÖNEM GELİRİNE YÜKLENMESİNE GÖRE Mamul (üretim) maliyeti Dönem maliyeti Mamul maliyeti, bir üretim işletmesinde üretim faaliyetleriyle ilgili olarak katlanılan maliyetlerin mamullere yüklenmesidir Dönem maliyeti, bir işletmede katlanılan, ancak mamullere yüklenmeyip dönemin gelir tablosuna yüklenen maliyetlerdir.

Mamul – Dönem Maliyetleri Birincil (Temel) Maliyetler Direkt İlk Madde ve Malzeme Maliyetleri Mamul Maliyeti Direkt İşçilik Maliyetleri İkincil Maliyetler Genel Üretim Maliyetleri Araştırma ve Geliştirme Giderleri Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri Dönem Maliyeti Genel Yönetim Giderleri Finansman Giderleri

Maliyetlerin Sınıflandırılması -6 MALİYETLERİN SAPTANMA ŞEKLİNE GÖRE Sipariş Maliyeti Sistemi Safha Maliyeti Sistemi Sipariş maliyeti sistemi, belli partiler halinde üretim yapan ve her partide diğerlerinden farklı tür veya nitelikte mamuller üreten işletmelerde kullanılır Safha (evre) maliyeti sistemi, birbirine benzeyen (türdeş) ve birbirine bağlı aşamalarda sürekli ve seri olarak kitle halinde mamuller üreten işletmelerde kullanılır

Satılan Mamulün Maliyeti (+) Dönem İçindeki Üretim Maliyeti (+) Direkt İlk Madde ve Malzeme Maliyeti (+) Direkt İşçilik Maliyeti (+) Genel Üretim Maliyeti (+) Dönem İçinde Tamamlanan Yarı Mamullerin Maliyeti (+) Mamul Stoklarının Maliyeti

Satılan Mamulün Maliyeti -1 (+) Direkt İlk Madde ve Malzeme Maliyeti Dönem Başı Direkt İlk Madde ve Malz. Stoğu Maliyeti + Dönem İçi Direkt İlk Madde ve Malzeme Alış Maliyeti Kullanılabilir Direkt İlk Madde ve Malzeme — Dönem Sonu Direkt İlk Madde ve Malz. Stoğu Maliyeti Üretimde Kullanılan Direkt İlk Madde ve Mlz.Maliyeti (+) Direkt İşçilik Maliyeti (+) Genel Üretim Maliyeti Toplam Üretim Maliyeti

Satılan Mamulün Maliyeti -2 Toplam Üretim Maliyeti (+) Dönem Başı Yarı Mamul Stoğu Maliyeti Dönemin Üretim Maliyeti (—) Dönem Sonu Yarı Mamul Stoğu Maliyeti Üretilen Mamullerin Maliyeti (+) Dönem Başı Mamul Stoğu Maliyeti Satılabilir Mamullerin Maliyeti (—) Dönem Sonu Mamul Stoğu Maliyeti Satılan Mamullerin Maliyeti

Gelir Tablosu Brüt Satışlar 100 (-) Satılan Mamullerin Maliyeti (40) Brüt Satış Karı 60 (-) Faaliyet Giderleri (20) Faaliyet Karı 40

SORU 1: (AB) Üretim İşletmesinde döneme ilişkin bilgiler şöyledir: Dönem içi Direkt İlk Madde ve Mlz 1.500 Kullanılabilir Direkt İlk Madde ve Mlz 2.100 Dönemsonu Direkt İlk Madde ve Mlz 550 Üretimde Kullanılan Direkt İşçilik 1.750 Dönemsonu Endirekt İlk Madde ve Mlz 300 Endirekt Malzeme Alışları 900 Buna göre “Toplam Üretim Maliyeti” aşağıdakilerden hangisidir? A)    4.500 YTL B)     3.750 YTL C)    3.300 YTL D)    4.200 YTL E)     3.900 YTL

(+) Dönem içi Direkt İlk Md. ve Mlz. Alış 1.500 Dönem içi Direkt İlk Madde ve Mlz 1.500 Kullanılabilir Direkt İlk Madde ve Mlz 2.100 Dönemsonu Direkt İlk Madde ve Mlz 550 Üretimde Kullanılan Direkt İşçilik 1.750 Dönemsonu Endirekt İlk Madde ve Mlz 300 Endirekt Malzeme Alışları 900 (+) Dönembaşı Direkt İlk Madde ve Mlz 600 (+) Dönem içi Direkt İlk Md. ve Mlz. Alış 1.500 Kullanılabilir Direkt İlk Madde ve Mlz 2.100 (-) Dönemsonu Direkt İlk Madde ve Mlz (550) I. Üretimde Kullanılan Direkt İlk Md. Mlz 1.550 II. Üretimde Kullanılan Direkt İşçilik 1.750 (+) Endirekt Malzeme Alışları 900 (-) Dönemsonu Endirekt İlk Madde ve Mlz (300) III. Genel Üretim Maliyeti 600 Toplam Üretim Maliyeti 3.900

SORU 2: (A) Üretim İşletmesinde döneme ilişkin bilgiler şöyledir: Dönembaşı Mamul Stokları 35.000 Dönemsonu Mamul Stokları 20.000 Dönembaşı Yarı Mamul Stokları 10.000 Dönemsonu Yarı Mamul Stokları 45.000 Toplam Üretim Maliyeti 195.000 Bu bilgilere göre “satılan mamullerin maliyeti” aşağıdakilerden hangisidir? A)    195.000 YTL B)     175.000 YTL C)    180.000 YTL D)    170.000 YTL E)     205.000 YTL

Toplam Üretim Maliyeti 195.000 Dönembaşı Mamul Stokları 35.000 Dönemsonu Mamul Stokları 20.000 Dönembaşı Yarı Mamul Stokları 10.000 Dönemsonu Yarı Mamul Stokları 45.000 Toplam Üretim Maliyeti 195.000 Toplam Üretim Maliyeti 195.000 (+) Dönembaşı Yarı Mamul Stokları 10.000 Dönemin Üretim Maliyeti 205.000 (-) Dönemsonu Yarı Mamul Stokları (45.000) Üretilen Mamullerin Maliyeti 160.000 (+) Dönembaşı Mamul Stokları 35.000 Satılabilir Mamullerin Maliyeti 195.000 (-) Dönemsonu Mamul Stokları (20.000) Satılan Mamullerin Maliyeti 175.000

3. İmalat işletmesinin döneme ilişkin bilgileri şöyledir. Dönemiçi Hammadde alışları 200.000.- lira Dönembaşı yarı mamul stokları 150.000.- lira Dönemsonu hammadde stokları 20.000.- lira Dönemsonu mamul stokları 100.000.- lira Dönembaşı hammadde stokları 70.000.- lira Bu verilere göre “dönem içinde üretimde kullanılan hammadde maliyeti” aşağıdakilerden hangisidir? A) 250.000.- lira B) 270.000.- lira C) 290.000.- lira D) 300.000.- lira E) 400.000.- lira Dönembaşı Ham. Stokları 70 Dönemiçi Hammadde alışları 200 Üretime verilen Ham. Miktarı 270 (-) Dönemsonu Ham.stokları (20) Üretimde Kullanılan 250

Satılan Mamullerin Maliyeti 500.000.-lira 4. Aşağıdaki verileri kullanarak dönem sonu mamul stoklarının maliyetini belirleyiniz. Satılan Mamullerin Maliyeti 500.000.-lira Tamamlanan Mamullerin Maliyeti 600.000.-lira Dönem Başı Mamullerin Maliyeti 200.000.-lira İmalata Yüklenen Maliyetler 400.000.-lira a) 200.000.-lira b) 300.000.-lira c) 400.000.-lira d) 500.000.-lira e) 600.000.-lira Tamamlanan Mamullerin Maliyeti 600 (+)Dönem Başı Mamullerin Maliyeti 200 Satılabilir Mamul Maliyeti 800 (-) Dönem Sonu Mamullerin Maliyeti ( ? ) Satılan Mamullerin Maliyeti 500

Satılabilir Mamulün Maliyeti 5) Bir üretim işletmesinin döneme ilişkin bazı bilgileri şöyledir: Dönem içinde üretime yüklenen maliyetler 400.000.- Dönem başı mamul stoğu 500.000.- Dönem başı yarı mamul stoğu 200.000.- Dönem sonu mamul stoğu 300.000.- Dönem sonu yarı mamul stoğu 100.000.- 1.000 (+) (+) 600 (-) 500 Bu bilgilere göre “satılabilir mamullerin maliyeti” aşağıdakilerden hangisidir? 500.000 lira 300.000 lira 1.500.000 lira 1.000.000 lira 700.000 lira Satılabilir Mamulün Maliyeti Üretilen Mamulün Maliyeti Dönemin Üretim Maliyeti

(A) Üretim İşletmesinde döneme ilişkin bilgiler şöyledir: SORU 6. (A) Üretim İşletmesinde döneme ilişkin bilgiler şöyledir: Dönembaşı Mamul Stokları 25.000 Dönemsonu Mamul Stokları 50.000 Dönembaşı Yarı Mamul Stokları 15.000 Üretilen Mamullerin Maliyeti 175.000 Bu bilgilere göre “satılan mamullerin maliyeti” aşağıdakilerden hangisidir? a) 150.000 YTL b) 200.000 YTL c) 250.000 YTL d) 125.000 YTL e) 165.000 YTL Üretilen Mamullerin Maliyeti 175 (+)Dönem Başı Mamullerin Maliyeti 25 Satılabilir Mamul Maliyeti 200 (-) Dönem Sonu Mamullerin Maliyeti ( 50 ) Satılan Mamullerin Maliyeti 150

SORU 7. Aşağıdakilerden hangisi maliyet muhasebesinin sağladığı bilgilerin “başarı değerlemesine” örnek olarak verilmiştir? A) Mamulün fiyatının belirlenmesi B) İşletme bütçesinin hazırlanması C) Bölüm yöneticilerinin finansal sonuçlardaki payı ve sorumluluğu D) Siparişin kabul edilmesi E) Üretilen mamullerin birim maliyetlerinin hesaplanması

A) Satılan Mamullerin Maliyeti B) Mamuller SORU 8. Tükenmemiş maliyetler işletmenin gelecekte gelir yaratmasında yararlı olması beklenen varlıklardır. Aşağıdakilerden hangisi tükenmemiş maliyetler için bir örnek değildir? A) Satılan Mamullerin Maliyeti B) Mamuller C) İlk Madde ve Malzeme Giderleri D) Peşin Ödenmiş Giderler E) Sabit varlıklar Tükenmemiş maliyetler, işletmenin gelecekte gelir yaratmasında yararlı olacağı beklenen varlıkları temsil eder. Bu maliyetlerin çoğu, gelecekte gelir elde etmek amacıyla tüketileceklerdir.

SORU 9: Aşağıda maliyet muhasebesi ile ilgili olarak verilen bilgilerden hangisi doğru değildir? A) Maliyet muhasebesi, genel muhasebe sistemini tamamlayan bir sistemdir B) Maliyet muhasebesinin konusunu işletme içi faaliyetlerle ilgili bilgilerin değerlendirilmesi oluşturur C) Maliyet muhasebesi kullanacağı verilerin önemli bir kısmını finansal muhasebenin ürettiği bilgilerden elde eder D) Maliyet muhasebesi ürettiği bilgilerin sonuçlarını finansal muhasebeye ve ilgili bölümlere iletir E) Maliyet muhasebesi işletmenin devlet ve diğer işletmeler ile olan ilişkilerini yansıtan bilgiler üretir

A) Üretilen mamullerin satılması SORU 10: Aşağıdakilerden hangisi bir üretim işletmesinde maliyetlerin tükenme noktasını ifade etmektedir. A) Üretilen mamullerin satılması B) Üretim için gerekli olan malzemenin satın alınması C) Maliyet unsurlarının üretimde kullanılması D) Üretim için gerekli olan malzemenin gider yerlerine gönderilmesi E) Satın alınan malzemenin satıcıya iade edilmesi “Üretimi tamamlanan mamuller üretim maliyeti üzerinden varlıklar kapsamında ele alınırken, bu varlıkların satılması ile maliyet tükenecek ve gidere dönüşecektir.

SORU 11: Bir üretim işletmesinde döneme ilişkin bazı bilgiler şöyledir. A) 1.800.000.- lira B) 1.900.000.- lira C) 2.000.000.- lira D) 2.100.000.- lira E) 2.200.000.- lira Dönembaşı Direkt İlk Md. ve Mlz Stok…..250.000.- lira Üretimde Kullanılabilir Dir.İlk Md ve Malz 1.500.000 lira Dönembaşı Yarı Mamul Stokları……… 300.000.- lira Dönemsonu Direkt İlk Md ve Mlz Stok… 500.000.- lira = Üretimde Kullanılan Dir. İlk Md Malz 1.000.000.- lira Dönemsonu Yarı Mamul Stokları………. 400.000.- lira D.İçinde SatınAlınan Dir.İlk Md.ve Mlz..1.250.000.- lira Direkt İşçilik Giderleri …………………… 250.000.- lira = Dönemin Üretim Maliyeti 2.000.000.- lira Genel Üretim Giderleri………………...... 750.000.- lira Bu bilgilere göre Tamamlanan Mamullerin Maliyeti aşağıdakilerden hangisidir? 1.900.000 lira

Bir üretim işletmesinde döneme ilişkin bazı bilgiler şöyledir. SORU 12: Bir üretim işletmesinde döneme ilişkin bazı bilgiler şöyledir. Tamamlanan Mamullerin Maliyeti 10.000.- lira Satılan Mamullerin Maliyeti 8.000.- lira Faaliyet Giderleri 1.000.- lira Satışlar 13.000.- lira Bu bilgilere göre İşletmenin Faaliyet Kârı veya Zararı aşağıdakilerden hangisidir? A) 1.000.- lira kâr B) 2.000.- lira kâr C) 3.000.- lira kâr D) 4.000.- lira kâr E) 5.000.- lira kâr Satışlar 13.000 TL (-) SMM (8.000 TL) Brüt Satış Kar 5.000 TL (-) Faaliyet Gider. (1.000 TL) Faaliyet Karı 4.000 TL

SORU 13. Aşağıdakilerden hangisi dönem giderlerine ilişkin doğru bir ifadedir? A) Mamulere yüklenen giderler B) Mamuller satılmadığı sürece bu giderler üretim maliyeti olarak işletmenin bilançosunda yer alır C) Direkt ilk madde ve malzeme bu giderlere iyi bir örnektir D) Bu giderlerin tümü gelir tablosuna yansıtılacaktır E) Bu giderlerin işletmenin ödeyeceği vergi üzerine herhangi bir etkisi yoktur.

Tekdüzen Muhasebe Sistemi Muhasebenin temel kavramları ve genel kabul görmüş muhasebe politikalarına dayalı olarak hesap çerçevesi, raporlama ve terminolojide sağlanan tekdüzenliği sağlamaktır.

Tekdüzen Muhasebe Sistemi Sınıflandırmalar Kapsamına göre Uygulama düzeyine göre Kısmi tekdüzen muhasebe sistemi Toplu tekdüzen muhasebe sistemi Tekdüzen muhasebe sistemi kuralları ve düzenlemeler sadece “genel muhasebe”ye uygulanıp, maliyet muhasebesine uygulanması serbest bırakılmasıdır. Tekdüzen muhasebe sistemi kuralları ve düzenlemelerin hem genel muhasebeyi hem de maliyet muhasebesini kapsayacak şekilde düzenlenmesidir. Özel tekdüzen muhasebe sistemi Genel tekdüzen muhasebe sistemi Tekdüzen muhasebe sistemi kuralları ve düzenlemeler ülkenin sadece belirli sektörlerine uygulanmasıdır Tekdüzen muhasebe sistemi kuralları ve düzenlemeler ülkenin tüm sektörlerine uygulanmasıdır

Tekdüzen Muhasebe Sistemi Düzenlemesinin Amacı Bilanço usulünde defter tutan gerçek ve tüzel kişilere ait teşebbüs ve işletmelerin faaliyet ve sonuçlarının sağlıklı ve güvenilir bir biçimde muhasebeleştirilmesi, mali tablolar aracılığıyla ilgililere sunulan bilgilerin tutarlılık ve mukayese edilebilirlik niteliklerini koruyarak gerçek durumu yansıtmasının sağlanması ve işletmelerde denetimi kolaylaştırmasıdır.

Tekdüzen Muhasebe Sistemi - Maliyet Muhasebesi - Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği’nde, maliyet hesapları tekdüzen hesap çerçevesinin 7. grubunda yer almaktadır. 7. grup; büyük ve orta ölçekli işletmeler ile küçük ölçekli işletmelere  7 / A Seçeneği  7 / B Seçeneği farklı şekillerde uygulanmaktadır.

Tekdüzen Muhasebe Sistemi - Maliyet Muhasebesi - 7 / A Seçeneğine göre: Giderler bir taraftan yapıldıkları anda ilgili büyük defter hesaplarına “FONKSİYON HESAPLARI”na göre kaydedilirken, aynı zamanda yardımcı defterlerde hem gider çeşidi hem de gider yerleri açısından izlenecek şekilde kaydedilmesine olanak tanımaktadır. Hesaplar, Gider hesapları, Gider yansıtma hesapları ve Gider fark hesapları

Tekdüzen Muhasebe Sistemi - Maliyet Muhasebesi - Gider Yerleri Üretim ve hizmetlerin yapıldığı ve maliyetlerin oluştuğu, bir örgüt birimini ya da örgüt birimi içindeki bir yeri ifade eder. 10 Esas üretim gider yerleri 20 Yardımcı üretim gider yerleri 30 Yardımcı hizmet gider yerleri 40 Yatırım gider yerleri 50 Üretim yerleri yönetimi gider yerleri 60 Araştırma ve geliştirme gider yerleri 70 Pazarlama, satış ve dağıtım gider yerleri 80 Genel yönetim gider yerleri

Tekdüzen Muhasebe Sistemi Gider Çeşitleri Üretilen mal ve hizmetlerin bünyesindeki harcama çeşitlerini göstermektedir. Tebliğde, gider çeşitleri hesaplarının kodlanmasında aşağıdaki sınıflama esas alınmaktadır. 790 İlk madde ve malzeme 791 İşçi ücret ve giderleri 792 Memur ücreti ve giderleri 793 Dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler 794 Çeşitli giderler 795 Vergi, resim ve harçlar 796 Amortisman ve tükenme payları 797 Finansman giderleri 798 Gider Çeşitleri Yansıtma Hesabı 799 Üretim Maliyet Hesabı 0 İlk madde ve malzeme 1 İşçi ücret ve giderleri 2 Memur ücreti ve giderleri 3 Dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler 4 Çeşitli giderler 5 Vergi, resim ve harçlar 6 Amortisman ve tükenme payları 7 Finansman giderleri

Tekdüzen Muhasebe Sistemi - Maliyet Muhasebesi - Maliyet Bağlantı Hesapları Bir işletmede genel muhasebe ile maliyet muhasebesi birbirinden ayrı olarak yürütülüyorsa, genel muhasebe ile maliyet muhasebesi arasındaki bağlantıların kurulması amacıyla maliyet muhasebesi bağlantı hesapları kullanılır.

SORU 1: Aşağıdakilerden hangisi üretim işletmelerinde 7/B Seçeneğinde kullanılan hesaplardan birisidir? A)    İlk Madde ve Malzeme Giderleri Hesabı B)    Direkt İşçilik Giderleri Hesabı C)    Genel Yönetim Giderleri Hesabı D)    Araştırma ve Geliştirme Giderleri Hesabı E)    Hizmet Üretim Maliyeti

7-A Seçeneği 710 Direkt İlk Md ve Mlz Gid. 720 Direkt İşçilik Giderleri 730 Genel Üretim Giderleri 740 Hizmet Üretim Maliyeti 750 Araş. ve Geliştirme Gid. 760 Paz. Satış ve Dağ. Gid. 770 Genel Yönetim Giderleri 780 Finansman Giderleri 7-B Seçeneği 790 İlk Madde ve Mlz Gid 791 İşçi Ücret ve Giderleri 792 Memur Ücret ve Giderleri 793 Dışarıdan Sağ. Fayda ve Hiz. 794 Çeşitli Giderler 795 Vergi, Resim ve Harçlar 796 Amortisman ve Tükenme Pay 797 Finansman Giderleri 798 Gider Çeşitleri Yansıtma Hes. 799 Üretim Maliyeti Hesabı

SORU 2: Aşağıdakilerden hangisi maliyet muhasebesinin amaçlarından biri değildir? A) Birim mamul satış fiyatının belirlemesi B) İşletme faaliyetlerinin bütçelenmesi ve kontrolu C) Bölüm yöneticilerinin başarılarının değerlemesi D) İşletmenin parasal ve parasal olmayan varlıklarının belirlenmesi E) Dönem sonlarında elde kalan stokların maliyetlerinin belirlenmesi 

SORU 3: Aşağıdakilerden hangisi Tekdüzen Hesap Planında yer alan 7/B Seçeneğindeki gider hesaplarından biri değildir? Vergi, Resim ve Harçlar Amortisman ve Tükenme Payları İşçi Ücret ve Giderleri Genel Üretim Giderleri Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler

SORU 4: Aşağıdakilerden hangisi Tekdüzen Hesap Planı 7/A Seçeneğindeki bir gider çeşidi hesabı olamaz? A) Genel Üretim Giderleri B) İşçi Ücret ve Giderleri C) Vergi, Resim ve Harçlar D) İlk Madde ve Malzeme E) Çeşitli Giderler

SORU 5: (I) Yansıtma hesaplarının fiili / tahmini değer üzerinden Yarı Mamuller Üretim hesabına yüklenmesi (II) Gider farklarının kayda alınması (III) Üretim maliyetlerinin fonksiyon esasına göre fiili değer üzerinden borçlandırılması (IV) Üretimi tamamlanan mamullerin Mamuller hesabına yüklenmesi Yukarıda maliyet akışı karışık olarak verilmiştir. Aşağıdakilerden hangisinde maliyet akışı 7/A’ya göre doğru bir şekilde sıralanmıştır? A) II – III – I – IV B) IV – III – I – II C) III – I – IV – II D) I – II – III – IV E) III – II – I – IV

> OLUMLU 250 TL 18.650 TL TAHMİNİ MALİYETLER FİİLİ MALİYETLER 151 Yarı Mamuller – Üretim Hesabı 710 Dir. İlk Md. ve Malz.Gider. Hs. 720 Dir. İşçilik Gider. Hesabı 730 Genel Üretim Gider. Hesabı 18.900. 7.600.- 9.000.- 2.050.- OLUMLU 250 TL 18.650 TL Yukarıdaki yevmiye kayıtlarına göre, dönem sonunda fiili değerle tahmini değerlerin karşılaştırılması sonucu ortaya çıkan gider farkları hesabına ilişkin ifadelerden hangisi doğrudur? A) Fark hesapları 250 lira alacaklandırılır B) Fark hesapları kalan vermemektedir C) İşletme maliyetlerini fiili değerlere göre belirlemektedir D) 250 liralık fark genel üretim maliyetlerinden kaynaklanmaktadır E) Fark hesapları 250 lira borçlandırılmaktadır

Üretim Maliyetleri Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri Direkt İşçilik Giderleri Genel Üretim Giderleri

İlk Madde ve Malzeme Maliyetleri Üretimde kullanılan ya da tüketilen tüm ilk madde ve malzemelerin parasal tutarına ilk madde ve malzeme maliyetleri olarak ifade edilir. Üretimle ilişkileri açısından ikiye ayrılır: direkt ilk madde ve malzeme endirekt ilk madde ve malzeme

İlk Madde ve Malzeme Giderleri Direkt Hammadde Giderleri ile Endirekt Malzeme Giderleri Arasındaki Farklar Direkt Hammadde Giderleri Endirekt Malzeme Giderleri Ürünün temel yapısı içinde yer alır Ürünün temel yapısına girmez Ürün içinde kullanılan hammadde miktarı kolaylıkla belirlenebilir Ürünün içinde yer alan malzeme miktarı doğrudan doğruya belirlenemeyebilir Ürün içindeki hammadde miktarının belirlenmesi ekonomik ve anlamlıdır Ürün içindeki malzemenin miktarı ve değeri toplam maliyet içinde önemsiz bir orandadır ve bu nedenle de belirleme işlemleri ekonomik ve anlamlı değildir

Endirekt Malzemenin Türleri Yardımcı Malzeme İşletme Malzemesi Ürünün içinde yer almaz Ürünün içinde yer alır Üretimin kesintisiz sürmesine katkıda bulunur Ürünün temel yapısını oluşturmaz Konfeksiyon üretiminde dikiş ipliği, düğme; makine sanayiinde, tutkal, civata vb. Temizlik malzemeleri, makine yağları vb.

Üretim işletmesinde, ilk madde ve malzemelerin hareketleri temel olarak; tedarik, depolama ve üretime sevk aşamalarından oluşmaktadır. İlk madde ve malzeme hareketlerinde kullanılan başlıca belgeler şunlardır; İlk madde ve malzeme satın alma istek fişi, Stok kartı, İlk madde ve malzeme istek fişi

Montaj 0000922 21.01.2006 22.01.2006 22.01.2006 10002342 Alimünyum Saç (7 mm) 500 adet 700 YTL 350.000 YTL Kemal Dinçer (Ustabaşı) Davut Ay (Mühendis)

Hammadde ve Malzeme Değerleme Yöntemleri Maliyete Dayalı Yöntemler Maliyete Dayalı Olmayan Yöntemler Belirli İş Partilerine Göre Değerleme Yöntemi Sabit Fiyatlarla Değerleme Yöntemi Piyasa Fiyatı Yöntemi Ortalama Maliyet Yöntemi İlk Giren İlk Çıkar Yöntemi Piyasa Fiyatı ve Alış Maliyetinden Düşük Olanıyla Değerleme Yöntemi Son Giren İlk Çıkar Yöntemi

Birim Miktar Tarih İşlem Fiyat (Adet) Tutar Makine parçaları üretimi yapan MAKAŞ İşletmesi’nin freze makinesinin üretiminde kullanılan dişlinin Mart ayına ilişkin stok hareketleri şöyledir:   Birim Miktar Tarih İşlem Fiyat (Adet) Tutar 01.Mart Dönembaşı Mevcudu 30 400 12.000 03.Mart Üretime Sevk 330 07.Mart Alım 32 550 17.600 13.Mart 490 19.Mart 35 360  12.600 31.Mart

Tartılı Ortalama Yöntemine Göre (Z) Cinsi İlk Madde ve Malzeme Değerlemesi   GİREN ÇIKAN KALAN Tarih Açıkl. Miktar Fiyat Tutar 1.3 Dönembaşı       400 30 12.000 3.3 Sevk  330 32,21 10.629,3 70 7.3 Alım 550 32 17.600 620 13.3 Sevk     490  32,21 15.782,9 130 19.3 Alım 360 35 12.600 490 31.3 Sevk 400 32,21 12.884 90 32,21 2.903,8 Toplam 910   30.200 700  39.296,2 (30.200 + 12.000) ÷ (910 + 400) = 32,2137

Hareketli Ortalama Yöntemine Göre (Z) Cinsi İlk Madde ve Malzeme Değerlemesi   GİREN ÇIKAN KALAN Tarih Açıklama Miktar Fiyat Tutar 1.3 Dönembaşı       400 30 12.000 3.3 Sevk     330 30 9.900 70 30 2.100 7.3 Alım 550 32 17.600 620 31,77 19.700 13.3 Sevk       490 31,77 15.567,3 130 31,77 4.132,7 19.3 Alım 360 35 12.600     490 34,15 16.732,7 31.3 Sevk       400 34,15 13.660 90 34,15 3.072,7 Toplam 1.310   30.200 1.220 39.127,3 (17.600 + 2.100) ÷ (550 + 70) = 31,77 (12.600 + 4.132,7) ÷ (360 + 130) = 34,15

İlk Giren İlk Çıkar (FIFO) Yöntemine Göre (Z) Cinsi İlk Madde ve Malzeme Değerlemesi   GİREN ÇIKAN KALAN Tarih Açıklama Miktar Fiyat Tutar 1.3 Dönembaşı     400 30 12.000 3.3 Sevk       330 30 9.900 70 30 2.100 7.3 Alım 550 32 17.600     70 30       550 32 19.700 13.3 Sevk       70 30 2.100 0   420 32 13.440 130 32 4.160 15.540 19.3 Alım 360 35  12.600 130 32 4.160 360 35 12.600 16.760 31.1 Sevk       130 32 4.160 0             270   35 9.450  90 35 3.150 13.610  Toplam 1.310 42.200 1.220   39.050

Son Giren İlk Çıkar (LIFO) Yöntemine Göre (Z) Cinsi İlk Madde ve Malzeme Değerlemesi   GİREN ÇIKAN KALAN Tarih Açıklama Miktar Fiyat Tutar 1.3 DBaşı   400 30 12.000 3.3 Sevk   330 30 9.900 70 2.100 7.3 Alım 550 32 17.600     70 30 2.100         550 32 17.600 19.700 13.3 Sevk       490 32 15.680 70 30 2.100        60 32 1.920 4.020 19.3 Alım 360 35 12.600 70 30 2.100        60 32 1.920 360 35 12.600 16.620 31.3 Sevk       360 35 12.600 70 30 2.100           40 32 1.280 20 35 700  13.880 Toplam 1.310 42.200 1.220 39.460

Satın alma işlemi ___________07.03.2005______________ 150 İLK MADDE VE MALZEME HS. 17.600.- (A) Cinsi İlk Madde ve Malzeme İLGİLİ HESAPLAR 17.600.- (100 Kasa Hs., 320 Satıcılar Hs. vb.) ___________ _______________ Üretime sevk edilenler ___________03.03.2005______________ 710 İLK MD VE MALZ GİDERLERİ HS. 15.540.- 01 İlk maddeler 011 (Z) Cinsi İlk Madde (xx) Gider Yeri (yy) Gider Yeri 150 İLK MD VE MALZ. HS. 15.540.- ____________ _____________

150 İLK MADDE VE MALZEME HESABI Stok hareketlerinde FIFO yöntemini kullanılan bir işletmenin 31 Mart itibariyle 150 kodlu hesabın durumu şöyledir: 150 İLK MADDE VE MALZEME HESABI Dbaşı Mevcudu 12.000 Üretime Sevk Edilen 39.050 Dönem İçi Alışları 30.200 Kullanıma Elverişli İlk Madde ve Malz. 42.200 Dönemsonu İlk Md. Mlz. = (42.200 – 39.050) = 3.150

  Kullanılabilir Stok Üretime Sevk Edilen Dönemsonu İlk.Md.Mlz Hareketli Ortalama 42.200 39.127,30 3.072,70 Tartılı Ortalama 39.296,20 2.903,80 FIFO 39.050,00 3.150,00 LIFO 39.460,00 2.800,00

Sabit Fiyatlarla Değerleme Yöntemi Maliyete dayalı olmayan yöntemlerden birisidir. Ambardan üretime sevk edilen ilk madde ve malzemelerin tümü, belirli bir süre tek (sabit ) bir fiyatla değerlenir. Sabit fiyat a Standart Fiyat / Tahmini Fiyat Yöntem, hesaplama kolaylığı sağlar maliyetleri kontrol olanağı sağlar. Yöntem, sabit maliyetlerin sürekli güncellenmesi gerekir. Bu işlem bazı işletmeler için aşırı zaman alıcı ve maliyetli olabilir.

Piyasa Fiyatı Yöntemi - 1 Maliyete dayalı olmayan yöntemlerden birisidir. Ambardan üretime sevk edilen ve elde mevcut ilk madde ve malzemelerin değerlemesinde, o anda piyasada cari olan fiyatlar kullanılır. Stok maliyetlerinin piyasadaki fiyata uyumlu olması sağlanır. Böylece satış hasılatı ile maliyetler daha gerçekçi bir şekilde karşılaştırılabilir. Bilançoda “stoklar” yenileme değerleri üzerinde gösterilebilir.

Piyasa Fiyatı Yöntemi - 2 LIFO ile Piyasa Fiyatı yöntemleri arasındaki fark nedir? Son Girecek Olan İlk Çıkar (NIFO)-SOGİÇ Yeni giren ilk çıkar yönteminde üretime verilen, satılan mallar ile dönem sonunda mevcut stoklar yeni alınacak malın fatura fiyatı ile değerlenir. Bu usulde, satılan veya kullanılan malların maliyeti ile dönem sonunda kalan stokların maliyet değeri fiilen katlanılan harcamaya göre değil, tahmin edilen en son fiyatlara göre hesaplanır. http://www.webmuhasebe.com/Konular/digstokdegyon.htm

Piyasa Fiyatı veya Alış Maliyetinden Düşük Olanıyla Değerleme Yöntemi Muhafazakarlık (Tutuculuk) Kavramına dayanan bir yöntemdir. İşletme öncelikle uygulayacağı değerleme yöntemini belirler (FIFO – LIFO – Ortalama Maliyet) Alış maliyeti veya cari piyasa fiyatı değerinden hangisi daha düşükse, ilk madde ve malzemeler o değerle değerlenir.

Tarih Açıklama Miktar Birim Fiyat Tutar . 07 Mart Satın alınan 400 30.000 TL 12.000.000 12 Mart Üretime Verilen 200 18 Mart Satın alınan 700 40.000 TL 28.000.000 27 Mart Üretime Verilen 600 30 Mart Üretime Verilen 200 (ABC) Üretim İşletmesinin kullandığı (M) malzemesine ilişkin satın alma ve üretime verme bilgileri şöyledir. “İlk Giren İlk Çıkar Yöntemine” göre dönem sonu stoklarının maliyeti aşağıdakilerden hangisidir? 3.000.000 TL 2.750.000 TL 5.000.000 TL 4.000.000 TL 3.636.500 TL Satın alınan 1.100 br Üretime Verilen 1.000 br DS Stok. Miktarı 100 br Birim Fiyat 40.000 TL DS Stok. Mly. 4.000.000 TL

SORU. Aşağıdakilerden hangisi bir üretim işletmesinde, işletme malzemesine örnektir? a) Makine üreten bir işletmedeki vida ve somunlar b) Bir otomobil üretiminde kullanılan lastikler ** c) Konfeksiyon işletmesindeki makinaların temizlik malzemeleri d) Bir iplik fabrikasında kullanılan pamuk e) Bir mobilya fabrikasındaki kullanılan tutkal

DönemSonu Hammadde Maliyeti (100 x 50.000) = 5.000.000 56.000.000 Satın Alınan Miktar = 200 + 300 + 400 = 900 İmalata Verilen Miktar = 400 + 100 + 300 = 800 Dönem Sonu Hammadde Miktarı = 100 DönemSonu Hammadde Maliyeti (100 x 50.000) = 5.000.000 İmalata Verilen Maliyeti 56.000.000 - 5.000.000 = 51.000.000

Optimal sipariş miktarı Bir üretim işletmesinin A Cinsi Malzemeden yıllık gereksinimi 45.000 birimdir. Bu malzemenin işletmeye birim maliyeti 90.000 lira ve her bir sipariş verme maliyeti de 2.250.000 liradır. İşletme A Cinsi Malzemeyi depoda bulundurmak için ortalama stok maliyetinin %25’i oranında bir maliyete katlanmaktadır. Bu bilgilere göre Optimal Sipariş Miktarı kaç birimdir.

a) 300 br b) 200 br c) 150 br d) 450 br e) 400 br Bir üretim işletmesinin (A) Cinsi malzeme ilgili optimal sipariş miktarı 660 birimdir. İşletme bu malzemeden günde 30 birim kullanmakta ve 10 birim günlük emniyet stoğu ile çalışmaktadır. Malzemenin tedarik süresi ise 5 gündür. Bu bilgilere göre stok miktarı kaç birime düşerse işletmenin tekrar malzeme siparişi vermesi gerekir? a) 300 br b) 200 br c) 150 br d) 450 br e) 400 br Günlük Kullanım 30 birim Günlük emniyet stoğu 10 birim Tedarik süresi 5 gün

50) Hedeflenen bir sonuca ulaşmak için katlanılması gereken esirgemezliklerin parasal toplamına ne denir. a)      Maliyet b)      Gider c)      Zarar d)      Harcama e)      Mamul

Tarih Açıklama Miktar Birim Fiyat 1 Eylül Dönembaşı Mevcudu 100 200.000 TL 8 Eylül Üretime Verilen 50 15 Eylül Üretime Verilen 30 21 Eylül Alış 180 300.000 TL 30 Eylül Üretime Verilen 100 44.000.000.- = 20.000.000.- 280 200.000 = 10.000.000.- 74 180 200.000 = 6.000.000.- 30 300.000 x 100 = 54.000.000.- 20 x 200.000 = 4.000.000.- 44 80 x 300.000 = 24.000.000.-

Son giren İlk Çıkar Yöntemine Tarih Açıklama Miktar Birim Fiyat 1 Eylül Dönembaşı Mevcudu 100 200.000 TL 8 Eylül Üretime Verilen 50 15 Eylül Üretime Verilen 30 21 Eylül Alış 180 300.000 TL 30 Eylül Üretime Verilen 100 46.000.000.- = 20.000.000.- 100 80 200.000 = 10.000.000.- 74 200.000 x 20 200.000 = 6.000.000.- 28 = 54.000.000.- 300.000 x 80 46 100 x 300.000 = 30.000.000.- Son giren İlk Çıkar Yöntemine

Ortalama Maliyet Yöntemine Tarih Açıklama Miktar Birim Fiyat 1 Eylül Dönembaşı Mevcudu 100 200.000 TL 8 Eylül Üretime Verilen 50 15 Eylül Üretime Verilen 30 21 Eylül Alış 180 300.000 TL 30 Eylül Üretime Verilen 100 = 20.000.000.- 74.000.000 ÷ 280 = 264.285,71 = 54.000.000.- 180 x 264.285,71 = 47.571.428 Ortalama Maliyet Yöntemine

Satın Alınan Miktar = 100 + 80 + 50 = 230 İmalata Verilen Miktar = 30 + 50 + 70 = 150 Dönem Sonu Hammadde Miktarı = 80 Satın Alınan Miktar = 100 + 80 + 50 = 230 İmalata Verilen Maliyeti = 10.000.000 + ( 50 x 110.000) = 15.500.000

ü

ü

600 x 20.000 = 2.000.000 ü

x x 950.000 ÷ 700 = 1.357 ü 1.357 TL

100.000 x 1.000 = 100.000 600 1.250 750.000 1.250 ü

ü

ü

ü

ü Emniyet Stoğu Miktarı = Günlük Kullanım x Emniyet Stoğu Süresi Emniyet Stoğu Miktarı = 400 kg x 3 gün = 1200 kg ü Toplam Stok Miktarı = Optimal Sipariş Miktarı + Emniyet Stoğu Miktarı Toplam Stok Miktarı = 8.000 kg + 1.200 kg = 9.200 kg

5000 38.000 190.000.000 38.000 76.000.000 ü

200 x 3.000 = 300.000 200 x 3.000 = 600.000 200 x 3.500 = 700.000 1.600.000 ü

İŞÇİLİK MALİYETLERİ

Direkt İşçilik Maliyetleri İşletmenin temel üretim konusunu oluşturan ürün ya da hizmetin üretilmesinde kullanılan ve üretilen ürün ya da hizmetin maliyetine doğrudan doğruya (dağıtım kriteri kullanılmadan) yüklenebilen nitelikteki işçiliklerdir. Endirekt İşçilik Maliyetleri Üretimde kullanılıp, direkt işçilik maliyetleri dışında kalan ve üretilen ürün ya da hizmetlere doğrudan doğruya yüklenemeyen işçiliklerdir.

İŞÇİLİK MİKTARININ BELİRLENMESİNDE KULLANILAN BELGELER Her bir işçinin işyerinde geçirdiği toplam zamanı gösteren belgeler Otomatik saat kullanımı {Çok işçi çalıştıran işletmelerde kullanılır} Otomatik saatlere işçiler “İşçi Çalışma Kartları”nı sokarak işçinin işletmeye giriş ve çıkış saatleri belirlenir. Puantaj (devam çizelgesi) {Az işçi çalıştıran işletmelerde kullanılır} Yetkili bir görevli hergün servisleri dolaşarak işçileri “devam çizelgesine işler. Her bir işçinin işletmede bulunduğu toplam zamanı hangi işlerde geçirdiğini gösteren belgeler

İşçi Saat Kartı İşçi Saat Kartı, İşçi Çalışma Kartı ve Zaman Kartı ile aynı belge kastedilmektedir. İşçi Çalışma Kartı, Ücret Bordrosunun hazırlanmasında temel bilgi kaynaklarından birisidir. İşçi Adı Soyadı: ..................... İşçi Sicil No: ................. SABAH ÖĞLE ÇALIŞILAN SAATLER TARİH GİRİŞ ÇIKIŞ NORMAL MESAİ FAZLA MESAİ Arman KARAGÜL 965361 2 Şubat 07:30 12:00 13:30 18:00 8 1

Toplam Zamanın Hangi İşler Üzerinde Ne Kadar Sürelerle Geçirdiğini Gösteren Belgeler İşçi Çalışma Kartı İşçi Çalışma Kartı Özeti

İşçi Çalışma Kartı Her bir işçinin işyerinde bulunduğu süre içinde; Hangi gider merkezlerinde, Çalıştığı işler üzerinde harcadığı süreyi, Boşa geçen zamanı ve Fazla çalışma süresini gösteren bir belgedir. Kart üzerinde “direkt işçilik” ve “endirekt işçilik” özelliği belirtilir. Sipariş maliyeti sistemi uygulayanlar için son derece önemlidir.

ÜCRET SİSTEMLERİ Zaman Temeline Göre Ücret Sistemi Akord Temeline Göre Ücret Sistemi Para Akordu Zaman Akordu Grup Akordu Primli Ücret Sistemi

Zaman Temeline Göre Ücret Sistemi Bir işletmede, saat ücreti 2,- lira olan bir işçinin bir günde 8 saat çalışması halinde hak ettiği ücret; Hak Edilen Ücret = Çalışma Süresi x Saat Ücreti 8 Saat x 2 lira 16,- lira Bu süre içinde 10 birim mamul üretildiğinde birim mamul için 1,60 lira işçilik maliyeti oluşurken; 5 birim mamul üretildiğinde ise birim mamul için 3,20 lira maliyet oluşacaktır. Bu sistemde verim düştüğünde birim işçilik gideri artacaktır.

Akord Temeline Göre Ücret Sistemi Parça Başına Ücret sistemi olarak bilinmektedir. Zaman esasının aksine ücret, üretilen miktara bağlı olarak hesaplanır. İşçi ne kadar fazla çalışırsa o kadar fazla ücret hak edecektir. Böylece işçinin çalışması teşvik edilir. En önemli dezavantajı ürün kalitesinin düşmesi, işçinin yıpranması, iş kazalarının artması ve işçiler arasındaki rekabetin artmasıdır.

Para Akord Ücreti = 3 YTL x 20 heykel = 60 YTL Para Akordu Para Akord Ücreti =Birim Akord Değeri x Üretim Miktarı Birim akord değeri, piyasadaki ücrete veya yürürlükteki asgari ücrete bağlı olarak belirlenir. İşçi üretim yaptığı sürece para alacaktır, eğer üretim yapılmamışsa hiçbir ücret alamamaktadır. Boşa geçen sürelerin maliyeti işletme için sıfırdır. ÖRNEĞİN: Bir lületaşı üretimi yapan bir işletme, işçilerine yapılan heykel başına akord değeri 3 YTL olarak belirlemişse ve işçi günde 20 heykel yapması durumunda; Para Akord Ücreti = 3 YTL x 20 heykel = 60 YTL

Zaman Akordu - 1 Bir birim ürünün üretilmesi için geçen zamana bağlı olarak işçinin ücreti belirlenir. Akord zamanı, hareket ve zaman etütleri ile normal çalışma randımanı gözönünde bulundurularak dakika cinsinden belirlenir. Zaman Akordunda para akordundan farklı olarak işçiye asgari bir ücrette verilmektedir. Böylece işçi hiçbir ürün üretmemiş olsa bile belirli bir ücret almayı hak etmektedir. Zaman Akordu bir anlamda işçiyi daha kaliteli ürün üretmesi için teşvik ücreti niteliğindedir. Asgari ücrete ek olarak işçiye belirli bir akord zammı ödenmektedir.

Zaman Akordu - 2 ÖRNEĞİN: - İşçinin normal saat ücreti : 2 YTL - Akord zammı % 30’dur - Akord zamanı bir birimi ürün için 40 dakika - İşçinin günlük üretim miktarı 20 adettir. Akord faktörü = { 2 + ( 2 x %30) }  60 dk = 0,433 Günlük Kazanç = (40 dk x 0,433) x 20 = 34,66 YTL / gün

Grup Akordu - 1 Akord kazancı, grup üyeleri arasında işçilerin normal saat ücretleri dağıtım anahtarları esas alınarak dağıtılır. 1) Toplam Normal Ücret = Saat ücreti x Grup Çalışma Süresi 2) Dağıtım Faktörü = Akord Ücreti  Toplam Normal Ücret 3) Bir İşçinin Akord Ücreti = İşçiye Ait Normal Ücret x Dağıtım Faktörü

Grup Akordu -2 Toplam 12 42 25 9 12 100 x x x x x ÖRNEĞİN: 5 İşçinin hak ettiği akord ücreti : 200 YTL İşçiler 1 2 3 4 5 Toplam Çalışılan Saat 8 12 5 9 6 40 Saat Ücreti (YTL) 1,5 3,5 5,0 1,0 2,0 Toplam 12 42 25 9 12 100 x x x x x Dağıtım Faktörü 2 2 2 2 2 Akord Ücreti 24 84 50 18 24 200 Dağıtım Faktörü = 200 YTL  100 YTL = 2 YTL

Zaman Esaslı Ücret + Akord Esaslı Ücret Primli Ücret Sistemi Zaman ve akord esasına dayalı ücret sistemlerindeki sakıncaları ortadan kaldırmak amacıyla primli ücret sistemi geliştirilmiştir. Zaman Esaslı Ücret + Akord Esaslı Ücret Primli Ücrette, işçiye belirli bir ücret zaman esasına dayalı olarak verilir. Ancak işçi üretimini belirli bir sayının üzerine çıkarırsa işçiye işletmeye sağladığı katkıdan pay verilir.

Primli Ücret Sistemi ÖRNEĞİN: - İşçi günde 8 saat çalışmaktadır. - Saat ücreti 0,90 YTL’dir. - İşçinin günlük kapasitesi 10 adet - Kapasitenin dışındaki her bir adet için 1,20 YTL ücret verilmektedir. - İşçi normal çalışma süresi içinde 11 adet ürün üretmiştir - Ayrıca işçi 1 saat fazla mesai yapmıştır. Normal Ücret = 8 saat x 0,90 YTL = 7,20 YTL Fazla Mesai = 1 saat x (0,90 x 1,50) = 1,35 YTL Primli Ücret = 1 adet x 1,20 YTL = 1,20 YTL Toplam = 9,75 YTL

İŞÇİLİK GİDERLERİYLE İLGİLİ ÖZEL KONULAR Boşa Geçen Zaman Karşılığı Ücretler Bir işçinin işinin başında olup da, çeşitli nedenlerle üretim faaliyetinde bulunmadan geçirdiği zaman boşa geçen zamanı ifade etmektedir. Boş işçilik karşılığı ücret giderlerinin muhasebeleştirilmesinde i) Eğer boş işçiliği ortaya çıkaran neden, işletme yönetimi tarafından önlenebilir nedenlerden meydana geliyorsa, boş işçilik karşılığı ücret genel üretim giderlerine kaydedilmektedir. ii) Boş işçiliği ortaya çıkaran neden, enerji kısıntısı, grev, yangın, sel vb.’den kaynaklanıyorsa (işletme yönetimi tarafından önlenemez) boş işçilik karşılığı ödenen ücret, sonuç hesapları aracılığıyla dönem sonuçlarına (Kâr / Zarar) aktarılır.

İŞÇİLİK GİDERLERİYLE İLGİLİ ÖZEL KONULAR Boşa Geçen Zaman Karşılığı Ücretler ÖRNEĞİN: - İşçi günde 8 saat çalışmaktadır. - Saat ücreti 1,20 YTL’dir. - Makinenin bozulması nedeniyle 45 dakika ve elektrik kesintisi nedeniyle de 15 dakika üretim hattı durmuştur 720 DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ HS. 8,40 ( 7 saat x 1,20 YTL) 730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ HS. 0,90 ( 45 dakika x 1,20 YTL) 680 ÇALIŞMAYAN KISIM GİDER VE ZARARLARI HS. 0,30 ( 15 dakika x 1,20 YTL) İLGİLİ HESAPLAR 9,60

İŞÇİLİK GİDERLERİYLE İLGİLİ ÖZEL KONULAR Fazla Çalışma Karşılığı Ek Ödemeler Normal çalışma saatleri dışında yapılan çalışmalar için ödenen ek ücretlerdir. Ek ödemeler; direkt işçilik mi, endirekt işçilik mi? i) Fazla çalışma, belirli bir siparişin yetişmesi için yapılıyorsa ve bu fazla çalışmanın yarattığı maliyet artışı müşteri tarafından kabul ediliyorsa, ek ödeme farkı direkt işçilik olarak kabul edilmelidir. ii) Fazla çalışma kapasite eksikliği nedeniyle üretim darboğazını aşmak üzere yapılıyorsa, ek ödeme farkı endirekt işçilik olarak kabul edilip genel üretim giderleri içine kayıtlanmalıdır.

İŞÇİLİK GİDERLERİYLE İLGİLİ ÖZEL KONULAR Fazla Çalışma Karşılığı Ek Ödemeler ÖRNEĞİN: - İşçi günde 8 saat çalışmaktadır. - Saat ücreti 1,20 YTL’dir. - 2 işçi siparişi yetiştirmek için 1,5 saat fazla mesai yapmıştır. - 1 işçi de o gün hasta olan arkadaşının eksikliğini gidermek amacıyla 1 saat fazla çalışmıştır. 720 DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ HS. 34,20 Esas İşçilik ( 8 saat x 1,20 YTL) x 3 28,80 Fazla Mesai [2 x (1,5 sa x (1,20 x 1,50) 5,40 730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ HS. 1,80 Fazla Mesai (1 saat x (1,20 YTL x 1,50) 1,80 İLGİLİ HESAPLAR 36,00

İŞÇİLİK GİDERLERİYLE İLGİLİ ÖZEL KONULAR Yıllık Ücretli İzin ve İkramiyeler Tahmini yıllık ücretli izin giderleri toplamı dönemdeki ay sayısına bölünerek her aya isabet eden pay tahmini olarak hesaplanır. ÖRNEĞİN: 200X yılı içinde ödenecek ücretli izinlere ilişkin tutarın 180.000 YTL olacağı tahmin edilmektedir. Tahmini Aylık GÜG(Ücretli İzin) = Toplam GÜG ÷ 12 ay = 180.000 YTL ÷ 12 ay = 15.000 YTL/ay

İŞÇİLİK GİDERLERİYLE İLGİLİ ÖZEL KONULAR Yıllık Ücretli İzin ve İkramiyeler ________________ ________________ 730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ HS. 15.000 104 Yıllık İzin Ücretleri 373 MALİYET GİDERİ KARŞILIĞI HS. 15.000 İzin Ücretleri Karşılığı _ Haziran ayında bazı işçilerin izine çıktığını ve bunlara 75.000 YTL ödenmiştir __________________ ____________ 373 MALİYET GİDERİ KARŞILIĞI HS. 75.000 İzin Ücretleri Karşılığı 100 KASA HS. 75.000 373 Maliyet Gid. Karş. Hs. 730 Genel Üretim Gid. Hs. 75.000 15.000 15.000 15.000 15.000 15.000 15.000 15.000 15.000 15.000 15.000 15.000 15.000 90.000 90.000

İŞÇİLİK GİDERLERİYLE İLGİLİ ÖZEL KONULAR İşçi Kıdem Tazminatı Ödemeleri İşçi kıdem tazminatı işverence İş Kanunu’nda belirtilen hallerde iş akdi sona eren işçiye ya da kanuni mirasçılarına ödenen paradır. İşçinin işe başladığı tarihten iş akdinin devamı süresince her geçen tam yıl için, en son 30 günlük brüt ücreti üzerinden hesaplama yapılır. İşçi kıdem tazminatı; İşçi üretimle ilgili ise GENEL ÜRETİM GİDERLERİ hesabına kaydedilir Üretim dışında ise ilgili hesaba kaydedilir (işçi Pazarlama bölümünde çalışıyorsa PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ hesabına kaydedilir.

İŞÇİLİK GİDERLERİYLE İLGİLİ ÖZEL KONULAR İşçi Kıdem Tazminatı Ödemeleri ÖRNEĞİN: - İşletmede 200X yılı içinde 2 işçi emekliye ayrılacaktır. - 1. İŞÇİ: 26 yıldır çalışmaktadır. Aylık brüt ücreti 1.800 YTL’dir - 2. İŞÇİ: 30 yıldır çalışmaktadır. Aylık brüt ücreti 1.200 YTL’dir. - 1. İşçinin Kıdem Tazminatı = 26 yıl x 1.800 YTL = 46.800 YTL - 2. İşçinin Kıdem Tazminatı = 30 yıl x 1.200 YTL = 36.000 YTL Toplam 82.800 YTL 730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ HS. 82.800 106 Kıdem Tazminatı 372 KIDEM TAZMİNATI KARŞILIĞI HS. 82.800

SORU 1: Aşağıdakilerden hangisi endirekt işçilik kapsamında ele alınmaz? a) Kaynak departmanında çalışan işçiye yaptığı kaynak işi karşılığında ödenen ücretler b) Bakım – onarım işçilerinin ücretleri c) Ustabaşına ödenen ücretler d) Kaynak departmanında çalışan işçiye makine başında geçirdiği boş zamanlar için ödenen ücretler e) Kaynak departmanında çalışan işçiye ödenen ikramiyeler

SORU 3: _____________ _______________ GENEL ÜRETİM GİDERLERİ XXX MALİYET GİDERİ KARŞILIĞI XXX _____________ ________________ Yukarıdaki kayıt aşağıdaki işlemlerden hangisine aittir? a)  Tahmini ikramiye tutarının üretim maliyetine yüklenmesi b)  Genel üretim giderinin ödenmesi c)  Tahmini kıdem tazminatının muhasebeleştirilmesi d)  Fazla çalışma karşılığı yapılan ödemelerin muhasebeleştirilmesi e) Üretimde boşa geçen zamanın muhasebeleştirilmesi

ü

ü

ü

ü

ü ________________ ________________ ________________ ________________ 730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ HS. XXXX 104 Yıllık İzin Ücretleri 373 MALİYET GİDERİ KARŞILIĞI HS. XXXX İzin Ücretleri Karşılığı _

ü

ü

ü

ü

ü

GENEL ÜRETİM MALİYETLERİ

Genel Üretim Maliyetlerinin Özellikleri GÜG ile üretilen mamuller arasında direkt ilişki yoktur GÜG’leri birbirinden farklı nitelikte bir çok maliyet unsurunu bünyesinde taşır. Bu maliyetlerin bir kısmı sabit bir kısmı değişken bir kısmı da karma (yarı sabit, yarı değişken maliyetler) Dolayısıyla bu maliyetlerin üretim miktarına göre gösterdikleri ilişkilerde farklılıklar vardır. GÜG’lerinin bir kısmı zaman içinde düzensiz bir dağılım gösterirler. Bu maliyetlerin bir kısmının kesin tutarları ancak yıl sonunda belli olabilir. Örneğin bakım onarım maliyetleri vb Yıl sonunda yıllık tutarının ne kadar olduğu belli olan bazı maliyetlerin bir kısmının üretim maliyetlerine yüklenmesi istenmeyebilir. Örneğin çalışmayan makinelerin amortisman giderleri üretim maliyetlerine katılmayıp doğrudan sonuç hesaplarına kayıtlanır.

Faaliyet Hacmi - Maliyet İlişkisi Belirli bir amaca ulaşmak için katlanılan fedakarlıklar toplamı olarak tanımlayabileceğimiz maliyet, üretim hacmiyle ilişkisine göre: Değişken maliyetler Sabit maliyetler Karma maliyetler olmak üzere üç ana başlık altında toplanabilir. ____________________________________________________ Toplam Maliyet = Toplam Sabit Maliyet + Toplam Değişken Maliyet __________________________________________________________

Faaliyet Hacminin Tahmini Yıllık ve aylık GÜG bütçesi hazırlanırken, öncelikle ilgili gider yerinde bütçeleme döneminde ne kadar üretim yapılacağının belirlenmesi gerekir. Bu nedenle kapasite kavramının bilinmesi gerekir: Teorik kapasite : İşletmenin veya gider yerinin üretimde hiçbir kesinti olmaması durumunda ulaşabileceği ve en çok üretim yapabileceği miktarı ifade eder. Pratik kapasite : İşletmenin veya gider yerinin üretimde sürecinde çeşitli nedenlerle ortaya çıkan kesintilerin olabileceği gözönünde bulundurularak hesaplanan üretim miktarını ifade eder.

Karma maliyetlerin sabit ve değişken kısımlarına ayrılmasında kullanılmak üzere geliştirilen teknikler: Muhasebe Tekniği, En Yüksek ve En Düşük Noktalar Tekniği, Dağılım Grafiği Tekniği ve En Küçük Kareler Tekniği olmak üzere dört başlık altında ele alınmaktadır.

Muhasebe Tekniği Maliyet Unsuru Ocak Ayı Tutarı Kat hizmetleri Şefinin Maaşı 250.000 Endirekt İşçilik ücreti toplamı 2.500.000 Amortisman ve ödenen kiralar 450.000 Temizlik Malzemeleri 750.000 Toplam 3.900.000

= 5000 TL/oda Sabit Maliyetler = 700.000 Değişken Maliyet = 3.200.000  640 oda = 5000 TL/oda Maliyet Fonksiyonu = 700.000 + 5000 x Oda Sayısı

En Yüksek – En Düşük Noktalar Tekniği Mart 12.500 32.000 Temmuz 2.500 16.000

En Yüksek – En Düşük Noktalar Tekniği

SABİT MALİYET = 32.000 – (1,60 x 12.500) SABİT MALİYET = 12.000 YTL SABİT MALİYET = Toplam Maliyetler – Değişken Maliyetler SABİT MALİYET = 32.000 – (1,60 x 12.500) SABİT MALİYET = 12.000 YTL TOPLAM MALİYET = 12.000 + 1,60 X Maliyet 36.000 24.000 16.800 12.000 DİS 3.000 6.000 9.000 12.500

Dağıtım Grafiği Tekniği Dağıtım Grafiği Tekniği, grafiğin üzerinde gözlenen tüm verilere ilişkin noktaları kapsadığından, yüksek ve düşük noktalar tekniğine göre daha güvenlidir. Dağıtım Grafiği Tekniği, yöneticilerin yeteneğine bağlı olduğu için subjektif bir yöntemdir.

Aylar DİS Bakım O. Şubat 9.000 29.400 Mart 12.500 32.000 Nisan 3.000 15.800 Mayıs 10.600 21.000 Haziran 8.800 18.600 Temmuz 2.500 16.000 Ağustos 6.400 17.500 Eylül 3.400 12.400 Ekim 9.900 26.000 Kasım 4.100 27.200 Aralık 5.000 14.100 75.200 230.000

En Küçük Kareler Tekniği Regresyon doğrusu istatiksel analizler yardımıyla çizilir Bu tekniğin amacı; dağılım grafiğindeki çeşitli noktalardan olan düşey uzaklıkların karelerinin toplamının en küçük olduğu doğrunun denkleminin objektif olarak saptanmasıdır. Karmaşık hesaplamaları gerektirmektedir. kişisel yargılardan uzak objektif bir dağılım gösterir. a = Sabit maliyet b = Değişken maliyet n = Gözlem Sayısı X = Faaliyet Ölçüsü (DİS) Y = Gözlenen toplam Karma Maliyet

Y = 11.856 + 1,32 (X) Gelecek ay tahmini DİS 9000 ise Sabit Maliyet : 11.856 DM (1,32 x 9000) : 11.880 Toplam Maliyet 23.736

SORU 1: Aşağıdakilerden hangisi genel üretim maliyetlerinin özelliklerinden biri değildir? Birim mamul maliyetinin belirlenmesinde dikkate alınmazlar b) Mamullerle arasında direkt ilişki yoktur c) Birbirinden farklı nitelikte bir çok maliyet unsurunun birleşmesinden oluşur d) Bir kısmı zaman içinde düzensiz dağılım gösterir e) Bir kısmının kesin tutarları ancak yıl sonunda belirlenebilir

SORU 2: İşletmenin üretim makinelerine ilişkin aylık tahmini amortisman gideri 1000 YTL’dir. Bu işlemin muhasebeleştirilmesinde aşağıdaki hesaplardan hangisinin alacak tarafına kayıt yapılır? a) Kasa b)  Birikmiş Amortismanlar c)  Genel Üretim Giderleri d)  Maliyet Giderleri Karşılığı e) Direkt İşçilik Giderleri

SORU 3: Bir üretim işletmesinde toplam sabit maliyetler 600.000.- YTL; birim başına değişken maliyet ise 700 YTL’dir. İşletmenin üretim döneminde 1.000 birim üretim yapacağı planlanmaktadır. Bu bilgilere göre bir birim mamulün toplam maliyeti aşağıdakilerden hangisidir? a)   800 YTL b)  1.200 YTL c)   600 YTL d)   700 YTL e)   1.300 YTL

SORU 4: Yukarıdaki tabloda yemekhane departmanının Makine Saati (X) ve maliyetleri (Y) gösterilmektedir. Buna göre “en küçük kareler tekniği”ne yemekhanenin sabit maliyetleri aşağıdakilerden hangisidir? 40,0 37,5 16,5 24,0 7,5

SORU 5: Yukarıdaki tabloda yemekhane departmanının Makine Saati (X) ve maliyetleri (Y) gösterilmektedir. Buna göre “en küçük kareler tekniği”ne yemekhanenin gelecek yıl içinde 50 Mks çalışacağı tahmin edilmesi durumunda yıllık tahmini değişken maliyeti aşağıdakilerden hangisidir? 375 412,5 405 355 395,5

a = 37,5

ü

ü

ü

ü

ü

ü

ü

ü

ü

ü

ü

MALİYET DAĞITIMLARI – Birinci ve İkinci Dağıtım –

GİDER DAĞITIMI Gider dağıtımı üç başlık altında ele alınmaktadır. Bunlar: BİRİNCİ DAĞITIM: Giderlerin ilgili tüm gider yerlerine dağıtımı. İKİNCİ DAĞITIM: Yardımcı üretim ve yardımcı hizmet gider yerleri giderlerinin esas üretim gider yerlerine dağıtımı. ÜÇÜNCÜ DAĞITIM: Esas üretim gider yerlerinde toplanan giderlerin ürünlere dağıtılması. Esas Üretim Gider Yeri: işletmenin ana faaliyet konusunu oluşturan mamul ve hizmetlerin üretildiği birimlerdir. Yardımcı Üretim Gider Yeri: esas üretim gider yerlerinin ve diğer gider yerlerinin faaliyetlerini sürdürebilmeleri için gerekli yan girdileri üreten birimlerdir. Yardımcı Hizmet Gider Yeri: işletmedeki gider yerlerine hizmet vermek amacıyla oluşturulan birimlerdir.

Gider Yerleriyle İlişkileri Açısından Giderler Direkt Giderler Hangi gider yerinde gerçekleştikleri rahatlıkla belirlenir. Direkt ilk madde ve malzeme maliyetleri ile direkt işçilik maliyetleri; ve bir üretim bölümünde çalışan ustabaşının aylığı, belirli bir üretim bölümündeki makinelerin amortisman giderleri gibi GÜG. Endirekt Giderler Bir gider yerini değil de birçok gider yerini ilgilendiren ortak giderlerdir. Bu giderler, gider yerlerine dağıtım anahtarı yardımıyla yüklenirler. Fabrika binasının amortisman gideri, fabrika binasının ısıtma giderleri, bakım - onarım giderleri örnekledir.

Esas Üretim Maliyet Yerleri Esas Üretim Maliyet Yerleri Mamuller II. Maliyet Dağıtımı A Esas Üretim Maliyet Yerleri Esas Üretim Maliyet Yerleri Esas Üretim Maliyet Yerleri Direkt GÜM B I. Maliyet Dağıtımı II. Maliyet Dağıtımı C Yardımcı Hizmet Maliyet Yerleri Endirekt GÜM Y Z Yardımcı Üretim Maliyet Yerleri

Gider Dağıtım Anahtarları Ortak Gider Türü Kullanılabilecek Anahtar (Ölçü) Fabrika binası amortismanı………... Kapladığı alan (m2) Makinelerin amortismanı…………… Direkt yükleme Isıtma giderleri……………………… Kapladığı alan, radyatör dilim sayısı Ustabaşı ücreti…………………….. Direkt yükleme Endirekt ilk madde ve malzeme…. Direkt yükleme Aydınlatma giderleri……………….. Ampul sayısı, watt toplamı Su giderleri…………………………. İşçi sayısı, musluk sayısı Bakım - onarım giderleri…………… Makine sayısı, makine saatleri Enerji giderleri……………………… Makinelerin gücü Sosyal giderler……………………… İşçi sayısı

Gider Yerleri Esas Üretim Yardımcı Hizmet Dönem Tutar Dağıtım Gider Yeri Gideri Gider Türleri (YTL) Anahtarı Kesim Montaj Bakım Y.hane G. Yönetim Enerji Giderleri 15.000,- Kw.saat 1.200 1.600 600 400 200 Bakım Onarım Gideri 3.000.- Makine Saati 800 1.000 -.- -,- Ustabaşı Ücreti 2.000,- Direkt Ustabaşı Ücreti Kesim 600,- Montaj 700,- Bakım 500,- Yemekhane 200,- 2.000,-

Enerji Giderleri Kw. Saat Başına Düşen Gider Yeri İçin Gider Yerleri Enerji Gideri (TL) Enerji Gideri Kesim 1.200 x 3,75 = 4.500,- Montaj 1.600 6.000,- Bakım 600 2.250,- Yemekhane 400 1.500,- Genel Yönetim 200 750,-

Bakım – Onarım Giderleri Mks Başına Düşen Gider Yeri İçin Gider Yerleri Mks Bak-Onar Gideri (TL) Enerji Gideri Kesim 800 x 1,50 = 1.200,- Montaj 1.000 1.500,- Bakım 200 300,- Yemekhane --- Genel Yönetim

19.250 I. DAĞITIM TABLOSU Ustabaşı Ücreti 600 700 500 200 --- KESİM MONTAJ BAKIM Y.HANE GYG Ustabaşı Ücreti 600 700 500 200 --- Enerji Giderleri 4.500 6.000 2.250 1.500 750 Bakım-On.Gid. 1.200 1.500 300 --- --- I.GİD.DAĞ.TOP. 6.300 8.200 3.050 1.700 750 19.250

___________________ _________________ ___________________ _________________ 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS. 750.- 302 Enerji Giderleri 80 Genel Müdürlük Bölümü 730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ HS. 19.250.- 300 Ustabaşı ücreti 2. 000.- 10 Kesim 600.- 12 Montaj 700.- 30 Bakım Onarım 500.- 31 Yemekhane 200.- 302 Enerji Giderleri 14.250.- 10 Kesim 4.500.- 12 Montaj 6.000.- 30 Bakım Onarım 2.250.- 31 Yemekhane 1.500.- 308 Bakım Onarım Giderleri 3.000.- 10 Kesim 1.200.- 12 Montaj 1.500.- 30 Bakım Onarım 300.- 373 MALİYET GİDERİ KARŞ. HS. 20.000.- ___________________ _________________    

İKİNCİ DAĞITIM YÖNTEMLERİ Doğrudan Dağıtım Yöntemi: Yardımcı gider yerlerinin birbirleriyle olan hizmet alışverişleri dikkate alınmaz. Kademeli Dağıtım Yöntemi: (Şelale – Basamaklı) Yardımcı gider yerlerinin birbirleriyle olan hizmet alışverişleri kısmen dikkate alınır. Matematiksel (Denklem) Dağıtım Yöntemi: Yardımcı gider yerlerinin birbirlerine sundukları hizmetler bütünüyle dikkate alınır. Karşılıklı Dağıtım Yöntemi (Turlama Yöntemi): Matematiksel dağıtım yönteminin denklem kullanılmadan elle yapılacak hesaplamalar gerçekleştirilir. Standart Dağıtım Yöntemi (Planlı Dağıtım Yöntemi): Dağıtıma tabi YHGY / YÜGY giderlerinin, tahmin yoluyla veya bütçeler yardımıyla belirlenerek, saptanan dağıtım oranlarına göre EÜGY’ne dağıtılmasıdır.

Doğrudan Dağıtım Yöntemi Yardımcı hizmet gider yerlerinin giderleri; YHGY’lerinin kendilerine ve birbirlerine sundukları hizmetler gözardı edilerek, sadece EÜGY’lerine giderlerin dağıtılmasıdır. II. Gider Dağıtımında dağıtım anahtarları; Yemekhane Giderleri personel sayısı Bakım Onarım Giderleri kw. Saat ‘e göre dağıtılacaktır

II. Gider Dağıtımında dağıtım anahtarları; Yemekhane Giderleri personel sayısı Bakım Onarım Giderleri kw. Saat ‘e göre dağıtılacaktır Y.HANE BAKIM KESME MONTAJ TOPLAM Personel Sayısı 5 3 10 15 33 Kw. Saat 400 600 1200 1600 3.800

DOĞRUDAN DAĞITIM YÖNTEMİ YHGY YÜGY E Ü G Y Y.HANE BAKIM KESME MONTAJ TOPLAM I.GİD.DAĞ.TOP. 1.700 1.700 3.050 3.050 6.300 8.200 19.250 Yemekhane 680 1.020 1700 Personel Sayısı 5 3 10/25 %40 10 %60 15/25 15 33 25 Bakım Onarım 1311 1.739 3050 Kw. Saat 400 600 %43 1.200 1600/2800 %57 1.600 2800 3800 1200/2800 II.GİD.DAĞ.TOP. 8.291 10.959 19.250

KADEMELİ DAĞITIM YÖNTEMİ -1 YHGY’nin birbirlerine sundukları hizmetler kısmen de olsa gözönünde alınarak YHGY’nin giderleri, EÜGY’ne dağıtılır. Böylece doğrudan dağıtıma göre daha adilane bir dağıtım sağlanır.

Kademeli Dağıtım Yönteminin . Dağıtım Kuralları -2 . KURAL 1 : Gider dağıtımına, en çok sayıda gider yerine hizmet sunmuş YGY’nden başlanır. KURAL 2 : I.Gider Dağıtım toplamı en büyük olan YGY’nden başlanır. KURAL 3 : Gideri dağıtılan YGY, kendine hizmet sunmuş olsa bile kendisine gider payı veremez. KURAL 4 : Gideri dağıtılan YGY’ne, geriye dönerek tekrar gider dağıtımı yapılamaz.

Kademeli Dağıtım Yöntemi-3 -Örnek-   Yemekhane Bak-Onar Kesim Montaj Toplam I. Dağıtım Top 1.700 3.050 6.300 8.200 19.250 Personel Sayısı 5 3 10 15 25 Kw. Saat 400 600 1.200 1.600 2.800 Yemekhane : Personel Sayısı Bakım Onarım : Kw/Saat KURAL 1 : Gider dağıtımına, en çok sayıda gider yerine hizmet sunmuş YGY’nden başlanır. KURAL 2 : I. Gider Dağıtım toplamı en büyük olan YGY’nden başlanır.

KADEMELİ DAĞITIM YÖNTEMİ -4 Bak-Onar Yemekhane Kesim Montaj Toplam I. Dağıtım Top 3.050 1.700 6.300 8.200 19.250 Kw Saat 600 400 1.200 1.600 3.800 %12,5 %37,5 %50 3.200 Bakım Onarım (3.050) 381,25 1.143,75 1.525 Personel Sayısı 3 5 10 15 33 %40 %60 25 Yemekhane (2.081,25) 832,50 1.248,75 II. Gider Dağıtımı Toplamı 8.276,25 10.973,75 19.250

Kademeli Dağıtım Yöntemi SIRA SİZDE YHGY 1 YHGY 2 YHGY 3 EÜGY 1 EÜGY 2 Toplam I. Dağıtım Top 50 130 80 180 380 930 m2 80 220 200 360 140 1.000 YHMY3 YHMY1 Makine Saati 5.600 6.300 3.400 8.400 30.000 YHMY2 DİS ---- 1500 --- 1.600 6.400 9.500 Kural 1 Kural 2  YHGY 1  Makine Saati YHGY 2  DİS YHGY 3  m2 2 80 TL  1 50 TL  2 130 TL

KADEMELİ DAĞITIM YÖNTEMİ YHGY 3 YHGY 1 YHGY 2 EÜGY 1 EÜGY 2 Toplam I. Dağıtım Top 80 50 130 180 380 820 m2 200m2 80m2 220m2 360m2 140m2 1000 m2 800 m2 %10 %27,5 %45 %17,5 %100 YHGY 3 (80,00) 10 22 36 14 Makine Saati 3.400 5.600 6.300 8.400 6.300 30.000 %30 %40 %30 21.000 %100 YHGY 1 (60) 18 24 18 DİS ---- ---- 1.500 1.600 6.400 9.000 %20 %80 %100 8.000 YHGY 2 (170) 34 136 II. GİDER DAĞITIMI TOPLAMI 274 548 820

MATEMATİKSEL DAĞITIM YÖNTEMİ YHGY’nin birbirlerine sundukları hizmetleri gözönünde bulundurur. Bu nedenle daha sağlıklı sonuçlar elde edilir. Bu yöntemde, dağıtıma katılan YHGY sayısı kadar denklem kurulur.

Matematiksel Dağıtım Yöntemi Bak-Onar Yemekhane Kesim Montaj Toplam I. Dağıtım Top 3.050 1.700 6.300 8.200 19.250 Kw Saat 600 400 1.200 1.600 3.800 3.200 %12,5 %37,5 %50 %100 Personel Sayısı 3 5 10 15 33 28 %10,7 %35,7 %53,6 %100 B = 3050 + 0,107Y Y = 1700 + 0,125B B = 3050 + [0,107 x (1700 + 0,125B)] B = 3050 +181,9 + 0,013375B 0,986625B = 3231,9 B = 3275,71 Y = 2109,46

Matematiksel Dağıtım Yöntemi Kesim x % 37,5 = 1.228,39 Bakım Onarım 3275,71 Montaj x % 50 = 1.637,86 Kesim x % 35,7 = 753,08 Yemekhane 2109,46 Montaj x % 53,6 = 1.130,67 Toplam 4.750,-

KESİM MONTAJ Doğrudan Dağıtım 1.987,00 2.763,00 4.750 Kademeli Dağıtım 1.976,25 2.848,75 Matematiksel Dağıtım 1.981,47 2.768,53

___________________ ________________ 730 GENEL ÜRETİM GİD. HS. 4.750.- ___________________ ________________ 730 GENEL ÜRETİM GİD. HS. 4.750.- 11 Kesim 1.987 12 Montaj 2.763 730 GENEL ÜRETİM GİD. HS. 4.750.- 30 Bakım Onarım 3.050 31 Yemekhane 1.700 ___________________ _________________  

SORU 1: Aşağıdakilerden hangisi genel üretim maliyetlerinin “ikinci dağıtımına” ilişkin doğru bir ifadedir? a)Yardımcı gider yerlerinde toplanan giderlerin esas üretim gider yerlerine dağıtılmasıdır b)Esas üretim gider yerlerinde toplanan giderlerin mamullerin maliyetine yüklenmesidir c)Giderlerin ilgili tüm gider yerlerine dağıtılmasıdır d)Esas üretim giderlerinde toplanan giderlerinin ilgili tüm yardımcı gider yerlerine dağıtılmasıdır e)Giderlerin ilgili gelir tablosu hesaplarına yüklenmesidir.

SORU 2: Üretim işletmesinde iki esas üretim gider yeri (EÜGY) ve üç adet yardımcı üretim gider yeri (YÜGY) bulunmaktadır. Giderlere ve dağıtım anahtarlarına ilişkin bilgiler şöyledir. Tutar Dağıtım Anahtarı EÜGY 1 EÜGY 2 EÜGY 3 YÜGY (A) YÜGY (B) Aydınlatma Gideri 300.000 Ampul Sayısı 10 25 35 15 Isıtma Gideri 700.000 m2 140 210 175 Toplam 105.000 100 35/100 + 700 175.000 175 / 700 280.000 Bu bilgilere göre birinci dağıtım sonucunda EÜGY 3’te toplanan gider aşağıdakilerden hangisidir? a)      280.000.- YTL b)      105.000.- YTL c)      150.000.- YTL d)      175.000.- YTL e)      330.000.- YTL

SORU 3: Bir üretim işletmesinde iki esas üretim gider yeri (EÜGY), iki de yardımcı üretim gider yeri (YÜGY) bulunmaktadır. Aşağıda birinci dağıtım sonucunda gider yerlerinde toplanan giderler ile dağıtım anahtarları verilmiştir. Toplam EÜGY A EÜGY B YÜGY 1 YÜGY 2 I.Dağıtım Toplamı 2.100.000 800.000 600.000 300.000 400.000 Dağıtım Anahtarı Alan (m2) 750 200 400 100 50 İşçi Sayısı 10 30 7 3 YÜGY 1’ in giderleri alan (m 2), YÜGY II’ nin giderleri ise işçi sayısı dikkate alınarak dağıtılacaktır. Doğrudan dağıtım yöntemine göre YÜGY 2’ den EÜGY (A)’ ya dağıtılacak gider tutarı aşağıdakilerden hangisidir? a)  100.000.- b)  200.000.- c)  300.000.- d)  400.000.- e)  500.000.-

SORU 3: Bir üretim işletmesinde iki esas üretim gider yeri (EÜGY), iki de yardımcı üretim gider yeri (YÜGY) bulunmaktadır. Aşağıda birinci dağıtım sonucunda gider yerlerinde toplanan giderler ile dağıtım anahtarları verilmiştir. Toplam EÜGY A EÜGY B YÜGY 1 YÜGY 2 I.Dağıtım Toplamı 2.100.000 800.000 600.000 300.000 400.000 Dağıtım Anahtarı Alan (m2) 750 200 400 100 50 İşçi Sayısı 10 30 7 3 40 YÜGY 1’ in giderleri alan (m 2), YÜGY II’ nin giderleri ise işçi sayısı dikkate alınarak dağıtılacaktır. Doğrudan dağıtım yöntemine göre YÜGY 2’ den EÜGY (A)’ ya dağıtılacak gider tutarı aşağıdakilerden hangisidir? a)  100.000.- b)  200.000.- c)  300.000.- d)  400.000.- e)  500.000.- = [10 ÷ 40] x 400.000 = 100.000

+ 70 Buna göre YHMY A'dan, Üretim Departmanı R'nin alacağı pay doğrudan dağıtım yöntemine göre kaç YTL'dir? A) 42,20 B) 105,40 C) 60,15 D) 69,30 E) 52,30 210 X (20 ÷ 70) = 60

+ 80 Yukarıdaki bilgilere göre montaj gider yerinin su giderinden alacağı pay kaç YTL'dir? 1600 X (42 ÷ 80) = 840 A) 780 B) 800 C) 840 D) 760 E) 820

4. Bir üretim departmanının genel imalat maliyetleri şöyledir:  Aylar   Direkt İşçilik Saatleri   Genel İmalat Maliyetleri  1 5 500 401 000 2 3 000 360 000 3 2 500 347 500 4 4 000 385 500 5 6 000 414 000 En Düşük-En Yüksek noktalar tekniğine göre, direkt işçilik saati (DİS) başına değişken maliyet kaç YTL/DİS'tir? A) 25 B) 18 C) 65 D) 19 E) 90

+ 70 =25.000.000 X (30 ÷ 70) = 10.714.285.-

25.000.000.- (10.714.285.-) 14.285.714.- ü

32.000 x (20 / 70) = 9.142.857,- ü

KURAL 1 : En çok sayıda gider yerine hizmet sunmuş YGY’nden başlanır. ü KURAL 2 : I.Gider Dağıtım toplamı en büyük olan YGY’nden başlanır.

90 %55,5 50 / 90 32.000.000 x %55,5 ü = 17.777.776,-

70 90 %43 30 / 70 ü 32.111.111 x %43 = 13.761.903,-

17.777.776,- 13.761.903,- ü

ü

ü

ü

ü

3. Gider Dağıtımı 2. Gider dağıtımında EÜGY’nde toplanan maliyetler mamullere yüklenir. İşletme A ve B mamullerini üretmektedir. İşletme A mamulü için 500 DİS, B mamulü için 1500 DİS harcamıştır. 2000 DİS II. Gider Dağıtımı Toplamı 820 TL A Mamulü B Mamul Dağıtım Anah. (500 / 2000) (1500 / 2000) (%25 x 820) 205 TL 615 TL (%75 x 820)

3. GİDER DAĞITIMINDA ÖZEL DURUMLAR EÜMY ve YHMY’nin üretim faaliyetinde bulunmaması veya kapasitesinden çok düşük bir düzeyde çalışması durumunda ; 1. EÜMY’nin geçici olarak üretim faaliyetinde bulunmaması, 2. EÜMY’nin bünyevi olarak tamamen veya kısmen üretim faaliyetinde bulunmaması durumu, 3. YGY’lerinin iş kapasitelerinin düşmesi durumu.

1. EÜMY’nin geçici olarak üretim faaliyetinde bulunmaması EÜGY’nin doğal durumlar dışında (örneğin, satışların azalması veya durması gibi) geçici olarak (bir aydan az olmayan bir süre) durması durumunda, ilgili döneme ilişkin sabit maliyetler üretimle ilişkilendirmek yerine “Çalışmayan Kısım Giderleri” hesabına zarar kaydedilir. ÖRNEK: Ekonomik kriz nedeniyle satışlar durmuştur. İşletme yönetimi üretimi 2 ay süre ile durdurma kararı almıştır. Bu dönemdeki sabit maliyetler: Direkt İşçilik 20.000 lira ve GÜG 40.000 liradır. 720 DİREKT İŞÇİLİK GİD. HS. 20.000 730 GENEL ÜRETİM GİD. HS. 40.000 381 GİDER TAHAKK. HS. 60.000 680 ÇALIŞMAYAN KISIM GİD. HS. 60.000 721 DİR.İŞÇ.GİD.YNS.HS. 20.000 731 GÜG YANSITMA HS. 40.000

EÜMY’nin bünyevi olarak tamamen veya kısmen üretim faaliyetinde bulunmaması durumu, İşletmenin özelliği gereği olarak, bazı mevsimlerde üretimin yapılamaması veya kapasitenin düşürülmesi gerekebilir. Bu dönemdeki maliyetler üretim maliyetinin bir parçasıdır. Bu aylardaki maliyetlerin o döneme maledilmesi aylar arasında karşılaştırma yapmayı olanaksızlaştırır ve yanlış bilgi üretilmesine neden olur. Bu dalgalanmaların önlenebilmesi için, sözkonusu giderlerin Gelecek Aylara Ait Giderler hesabına alınarak, dönem sonuna kadar aylara orantılı bir şekilde dağıtılması gerekmektedir.

A 720 DİREKT İŞÇİLİK GİD. HS. 8.000 730 GENEL ÜRETİM GİD. HS. 5.000 ÖRNEK: İşletmenin Ocak – Mart döneminde üretim faaliyeti olmaması nedeniyle, Boşa geçen zaman : direkt işçilik 8. 000 ; endirekt işçilik 2.000.- Kullanılmayan kapasiteden dolayı sabit maliyet kaybı : 3.000 lira 720 DİREKT İŞÇİLİK GİD. HS. 8.000 730 GENEL ÜRETİM GİD. HS. 5.000 Endirekt İşçilik 2.000.- Diğer GÜG 3.000.- 381 GİDER TAHAKK. HS. 13.000 A 180 GELECEK AYLARA AİT GİD. HS. 13.000 721 DİR.İŞÇ.GİD.YNS.HS. 8.000 731 GÜG YANSITMA HS. 5.000 Nisan ayında üretim başladığında üretim miktarına bağlı olarak maliyetlere yüklenir. 151 YARI MAM-ÜRET.HS. 5.000 180 GEL. AYL. AİT GİD. HS. 5.000

B 180 GELECEK AYLARA AİT GİD. HS. 13.000 381 GİDER TAHAKK. HS. 13.000 Sabit maliyetler, oluştukları dönemlerde maliyet hesaplarına kaydedilmeden doğrudan “Gelecek Aylara Ait Giderler” hesabına alınarak, normal üretime başlanıldığında fonksiyonel gider hesaplarına devredilir. 180 GELECEK AYLARA AİT GİD. HS. 13.000 381 GİDER TAHAKK. HS. 13.000 Nisan ayında üretim başladığında üretim miktarına bağlı olarak maliyetlere yüklenir. 720 DİREKT İŞÇİLİK GİD. HS. 3.077 730 GENEL ÜRETİM GİD. HS. 1.923 180 GEL. AYL. AİT GİD. HS. 5.000 151 YARI MAMUL-ÜRETİM HS. 5.000 721 DİR.İŞÇ.GİD.YNS.HS. 3.077 731 GÜG YANSITMA HS. 1.923

YGY’lerinin iş kapasitelerinin düşmesi durumu. Yardımcı üretim yerleri ile hizmet gider yerlerinin iş kapasitelerinin düşmesi nedeniyle maliyetlerde meydana gelecek artışı önlemek için, bu gider yerlerinin giderlerinin boşa geçen kapasiteye ait olanlarının ayrılması ve Çalışmayan Kısım Giderleri hesabına kaydedilmesi gerekir.

BİRLEŞİK MALİYETLER Birleşik Mamul: aynı üretim döneminde aynı üretim işlem/işlemleri sonucunda ortaya çıkan ve herbiri bağımsız bir ana ürün olabilecek çeşitli maddelere birleşik (ortak) ürün denir. Yan Mamul: Birleşik mamul ile karşılaştırıldığında satış değeri düşük olan mamullerdir. Bir şey üretilirken onun yanı sıra elde edilen ve ikinci derecede önemli olan bir ürün.

BİRLEŞİK MALİYETLER Ayrım Noktası: Birleşik ya da yan mamullerin ayrı birimler olarak ayrılabildiği üretim süreci noktasıdır. Başka bir deyişle, birleşik üretim sürecinde, farklı mamullerin ortaya çıktığı noktayı ifade eder. Birleşik Maliyetler: Ayrım noktasına kadar oluşan üretim maliyetleri toplamıdır. Belli bir kaynaktan (varlık, hizmet vb) birden fazla maliyetleme birimi (maliyet merkezi, mamul vb) yararlandığında gerçekleşen maliyettir.

Birleşik Üretim Süreci Birleşik Mamuller Ek işlem Birleşik Mamuller A var A’ yok B B Birleşik Üretim Süreci C’ C var D (Yan Mamul) Birleşik Maliyetler Ek İşleme Maliyetleri Ayrım Noktası

Ortak mamullerin özellikleri Aynı üretim işlemi sonunda ortaya çıkarlar Değerleri eş düzeyde olup, her bir başlı başına bir ana mamul niteliğindedir. Birleşik Giderlerin Ortak Ürünlere Dağıtılmasında Kullanılan Yöntemler Üretim Miktarı Yöntemi (Fiziksel Ölçüler) Katsayı Yöntemi (Ağırlıklı Ortalama – Eşdeğer Ürün Miktarı Sayısına Göre Dağıtım) Piyasa Değeri Yöntemi Net Satış Hasılatı Yöntemi Standart Verim Yöntemi

BİRLEŞİK MALİYETLER İşletmede 3 farklı mamul üretilmektedir. Döneme ilişkin bilgiler şöyledir: Mamuller Miktar (adet) Satış Tutarı 1.000 155.000.- 800 80.000.- 2.200 165.000.- Toplam 4.000 400.000.- Birleşik Maliyet…………… 200.000.- lira

Fiziksel Ölçüler Yöntemi Fiziksel ölçüler yönteminde, dağıtımı yapılacak toplam maliyet üretimi yapılan birleşik mamullerin toplam miktarına bölünerek bir birim için birleşik maliyet payı hesaplanacaktır. Veya mamul miktarı toplam birleşik mamuller miktarına bölünerek belirlenecek oran dağıtımı yapılacak maliyet ile çarpılacaktır.

Fiziksel Ölçüler Yöntemi (A) Mamulü (1.000 / 4.000) x 200.000,- = 50.000,- (B) Mamulü ( 800 / 4.000) x 200.000,- = 40.000,- (C) Mamulü (2.200 / 4.000) x 200.000,- = 110.000,- 200.000,- Birim Mamul Maliyeti (A) Mamulü 50.000,- / 1.000 = 50,- lira/adet (B) Mamulü 40.000,- / 800 = 50,- lira/adet (C) Mamulü 110.000,- / 2.200 = 50,- lira/adet

Katsayı Yöntemi Mamul Miktar Katsayı Katsayı Fiziksel Ölçümü Bu yöntemde, ortak ürünler belirli bir baza getirilir. Her mamul için ağırlıkları, büyüklükleri, üretim işlemlerinin güçleri, üretimde kullanılan zaman, hammadde miktarı gibi unsurlar dikkate alınarak katsayılar belirlenir. Mamul Miktar Katsayı Katsayı Fiziksel Ölçümü (A) 1.000 2 2.000 % 27 (B) 800 4 3.200 % 43 (C) 2.200 1 2.200 % 30 7.400 (A) Mamulü 200.000,- x % 27 = 54.000,- / 1.000 adet = 54,- TL/adet (B) Mamulü 200.000,- x % 43 = 86.000,- / 800 adet = 107,50 TL/adet (C) Mamulü 200.000,- x % 30 = 60.000,- / 2.200 adet = 27,27 TL/adet

Birleşik Maliyet / Toplam Satış Hasılatı Piyasa Değeri Yöntemi Bu yöntemde, mamul maliyetleri ile piyasa fiyatı arasında bir ilişki olduğu varsayımından hareket edilir. Maliyetler ortak ürünlerin satış hasılatına göre dağıtılır. Böylece her mamule taşıyabileceği kadar maliyet payı verilmekte ve her mamulün “brüt satış kar oranı” birbirine eşit olmaktadır. Birleşik Maliyet / Toplam Satış Hasılatı 200.000,- / 400.000,- = 0,50 (A) Mamulü 155.000,- x 0,50 = 77.500,- [ ÷ 1.000 = 77,50 ] (B) Mamulü 80.000,- x 0,50 = 40.000,- [ ÷ 800 = 50,00 ] (C) Mamulü 165.000,- x 0,50 = 82.500,- [ ÷ 2.200 = 37,50 ]

Net Satış Hasılatı Yöntemi Bu yöntemde, mamul maliyetleri ile piyasa fiyatı arasında bir ilişki olduğu varsayımından hareket edilir. Maliyetler ortak ürünlerin satış hasılatına göre dağıtılır. Mamuller (A) (B) (C) Toplam Miktar 1.000 800 2.200 4.000 Satış Tutarı . 155.000.- 80.000.- 165.000.- 400.000.- Ek Giderler . 22.000.- 17.000.- 11.000.- . 50.000.- Net Satış 133.000 63.000 154.000 350.000 Oran(%) %38 %18 %44 %100 (A) Mamulü 200.000,- x %38 = 76.000.- (B) Mamulü 200.000,- x %18 = 36.000.- (C) Mamulü 200.000,- x %44 = 88.000.- 200.000.-

Standart Verim Yöntemi Birleşik maliyetlerin ortak ürünler arasında standart verim esasına göre paylaştırılması esasına dayanır. Bir birim maddenin ayrıştırılmasından standart ölçüler içinde elde edilmesi gerekli mamulün yüzdesi olarak miktarına düşen toplam satış hasılatı oranı maliyet dağıtımın esas alınır. Rafinerilerde bu yöntem kullanılarak birleşik maliyetlerin mamullere dağıtımı sık rastlanmaktadır.

Bir rafineride 100 galon için toplam birleşik maliyet 100.000 liradır. Birleşik Mamuller Benzin Gazolin Makine Yağı Etil Alkol Mazot Toplam 1 Üretim Miktarı (100 Galon için) 60 12 2 8 18 100 Galon Galon Piyasa Fiyatı (TL) 90,30 107,50 21,50 139,75 40,61 Satış Hasılatı (1) x (2) 5.418 1.290 43 1.118 731 8.600 Satış Hasılatı Payı (%) %63 %15 ‰5 %13 %8,5 %100 2 Birleşik Mam. Benzin Gazolin Makine Yağı Etil Alkol Mazot Toplam 100 Galon için Toplam Maliyet 100.000 x 0,63 = 63.000 TL 100.000 x 0,15 = 15.000 TL 100.000 x 0,005 = 500 TL 100.000 x 0,13 = 13.000 TL 100.000 x 0,085 = 8.500 TL 100.000

Yan Ürünler Esas üretim bünyesine girmeyen hammadde artıklarının daha sonraki bir takım işlemlere tabi tutulması suretiyle elde edilen mamullere “yan mamul” denir. Yan ürünlerin değeri diğer mamullere daha düşüktür. Yan ürünler; artıklar, deşe, hurda, cüruf ve işletme kayıplarının da zaman zaman karıştırıldığı görülür. (Özellikle de bunların herhangi bir piyasa değeri varsa) Yan mamuller ile hurda, artık, deşe arasındaki en önemli fark; deşenin, artığın bir değeri varsa doğrudan doğruya satılabilmesidir. Oysa yan ürünlerde genelde, ayrılma noktasından sonra hammadde artıkları bir takım işlemlere tabi tutulmakta ve söz konusu maddeler ek gidere tabi tutulmaktadır.

Yan ürün maliyeti yöntemleri Yan ürünlere maliyetten pay verilmesini esas alan yöntemler Brüt Satış Hasılatı Yöntemi Net Satış Hasılatı Yöntemi Satış Fiyatından Geriye Doğru Hesaplama Ynt. Tedarik Değerinin Esas Alınması Yöntemi Yan ürünlere maliyetten pay vermeyerek, yan ürün net satış gelirinin doğrudan sonuç hesaplarına yansıtılmasını esas alan yöntemi

Brüt Satış Hasılatı Yöntemi Yan ürünler beklenen satış değeri üzerinden değerlendirilir ve üretim maliyetlerinden satış değeri kadar pay alır. Mamuller Üretim Miktarı (A) Mamulü 30.000 Ton (B) Mamulü 20.000 Ton Üretim Miktarı Yöntemi Birleşik Ürün (315.000 TL) (C) Yan Mamulden beklenen satış hasılatı 15.000 TL’dir. Brüt Satış Hasılatı Yöntemi = 315.000 – 15.000 = 300.000.- (A) Mamulü = (30.000 ÷ 50.000) x 300.000 = 180.000 TL (B) Mamulü = (20.000 ÷ 50.000) x 300.000 = 120.000 TL

Yan ürünün stoğa alınması durumunda: 152 MAMULLER HS. 300.000.- (A) Mamulü 180.000 (B) Mamulü 120.000 157 DİĞER STOKLAR HS. 15.000.- (C) Mamulü 151 YARI MAM-ÜR. HS. 315.000.- 100 KASA HS. 17.250.- 623 DİĞER SATIŞLARIN MALİYETİ HS. 15.000.- (C) Mamulü 600 Y.İÇİ SATIŞLAR HS. 15.000.- 391 HESAP. KDV. HS. 2.250.- 157 DİĞER STOKLAR HS. 15.000.-

Yan ürünün stoğa alınmaması ve satış anında kayda alınması durumunda: 152 MAMULLER HS. 300.000.- (A) Mamulü 180.000 (B) Mamulü 120.000 100 KASA HS. 17.250.- 151 YARI MAM-ÜR. HS. 315.000.- 391 HESAP. KDV. HS. 2.250.-

Net Satış Hasılat Yöntemi Yan ürünlerin değerlendirilmesinde, yan ürüne ayrılma noktasından sonra ek giderler de dikkate alınmakta ve ek giderler doğrudan yan ürünün maliyetine verilmektedir. Yan ürünün değeri, brüt satış tutarından ek giderlerinin çıkarılması suretiyle bulunmaktadır.

Toplam Üretim Maliyeti : 315.000 TL Yan Ürün Ek Giderler : 5.000 TL Yan ürün Brüt Satış Tutarı : 15.000 TL Yan ürün net satış Tutarı : 10.000 TL (15.000 – 5.000 ) Ana ürünlere yüklenecek toplam giderler = 315.000 – 10.000 = 305.000 TL Ana ürün birim maliyeti = 305.000 TL ÷ 50.000 br = 6,10 TL Mamulünün payı = 30.000 br x 6,10 TL = 183.000 TL (B) Mamulünün Payı = 20.000 br x 6,10 TL = 122.000 TL (C) ‘nin birleşik maliyetlerden aldığı pay = 10.000 TL

Satış Fiyatından Geriye Doğru Hesaplama Yöntemi Yan ürünün satış değerinden, yan ürünün satışa hazır hale getirilmesi için yapılması gereken giderler ile satış giderleri ve normal kar tutarı düşüldükten sonra bulunan değer, yan ürünün maliyeti olarak kabul edilir ve bu değerle ortak giderlerden pay verilir. = (15.000 TL– 3.400 TL ) – 5.000 TL = 6.600 TL = 315.000 TL – 6.600 TL = 308.400 TL Birim Maliyet = 308.400 TL ÷ 50.000 br = 6,168 TL Mamulünün payı = 30.000 br x 6,168 TL = 185.040 TL (B) Mamulünün Payı = 20.000 br x 6,168 TL = 123.360 TL

Tedarik Değerinin Esas Alınması Yöntemi Yan ürünler dışarıdan satın alındığında işletmeye kaça mal olacaksa, o değerle üretim hesabından çıkarılarak stoklara alınır. Bu yöntem özellikle yan ürünün bir başka esas üretim gider yerinde girdi olarak kullanılması durumunda uygulama alanı bulur.

Toplam Üretim Maliyeti : 315.000 TL Yan Ürün Ek Giderler : 5.000 TL Yan ürün Brüt Satış Tutarı : 15.000 TL Yan ürün net satış Tutarı : 10.000 TL (15.000 – 5.000 ) (C) Yan Ürünü Satın Alma Fiyatı : 17.000 TL = 315.000 TL - 17.000 TL = 298.000 TL Birim Maliyet = 298.000 TL ÷ 50.000 br = 5,96 TL Mamulünün payı = 30.000 br x 5,96 TL = 178.800 TL (B) Mamulünün Payı = 20.000 br x 5,96 TL = 119.200 TL

Yan ürünlere maliyetten pay vermeyerek, yan ürün net satış gelirinin doğrudan sonuç hesaplarına yansıtılmasını esas alan yöntemi Toplam Üretim Maliyeti : 315.000 TL Yan Ürün Ek Giderler : 5.000 TL Yan ürün Brüt Satış Tutarı : 15.000 TL (A) Mamulü üretim miktarı : 30.000 Adet (B) Mamulü üretim miktarı : 20.000 Adet Birim Maliyet = 315.000 TL ÷ 50.000 Adet = 6,30 TL Mamulünün payı = 30.000 br x 6,30 TL = 189.000 TL (B) Mamulünün Payı = 20.000 br x 6,30 TL = 126.000 TL

SORU 1: Tek bir üretim sürecinde kaçınılmaz olarak birlikte elde edilen iki mamulden birini satış değeri diğerinden çok yüksekse, bu tür mamullere ne ad verilir? Birleşik mamuller ve kusurlu mamuller Birleşik mamuller ve üzerinde tekrar çalışılacak mamuller Ana mamuller ve yan mamuller Ana mamuller ve birleşik mamuller Birleşik mamuller ve fire ü

SORU 2: Birleşik üretimde elde edilen mamullere ayrı noktasından sonra yüklenebilen maliyetlere ne ad verilir? Yan mamul maliyetleri Birleşik maliyetler Esas maliyetler Endirekt maliyetler Ek maliyetler ü

SORU 3:     Mamuller Miktar Fiyat . Z 10.000 100.000 TL Y 15.000 120 000 TL V 25.000 280 000 TL Birleşik maliyetler 450.000.000 TL dir. Nispi satış tutar yöntemine göre (Y) mamulüne yüklenecek maliyet payı nedir? 500.000 TL A) 92.000.000 B) 108.000.000 C 90.000.000 D) 95.000.000 E) 86.500.000 450.000.000 500.000 = 900 (Y) = 900 x 120.000 = 108.000.000

SORU Birleşik maliyet 300.000 Z mamulünün miktarı 3.000 B mamulünün miktarı 5.000 Z mamulünün satış tutarı 20.700.000 B mamulünün satış tutarı 50.000.000 Bu bilgilere göre ve fiziksel (Z) mamulünün birleşik maliyetten aldığı pay ne kadardır? A) 121.500 B) 151.200 C) 112.500 D) 97.500 E) 102.500 300.000 . 3.000 + 5.000 = 37,5 37,5 x 3,000 = 112.500