Hazırlayan:Çiçek DİLSİZ HÜCRE BİR CANLININ TÜM BİYOKİMYASAL TEPKİMELERİNİN GERÇEKLEŞTİĞİ EN KÜÇÜK YAPI BİRİMİ. Hazırlayan:Çiçek DİLSİZ

ATOM MOLEKÜL ORGANEL HÜCRE DOKU ORGAN SİSTEM ORGANİZMA

HÜCRE TEORiSi Tüm canlılar hücrelerden oluşmuştur. Hücredeki tüm biyokimyasal tepkimeler METABOLİZMA’yı oluşturur. Tüm hücrelerde hücre zarı,sitoplazma,DNA ve ribozom bulunur. Hücre bölünmesi ana-babadaki kalıtsal bilginin oğul döllere aktarılmasını sağlar. Hücreler bağımsız olmakla birlikte işbölümü de yapabilirler.

METABOLiZMA Yapım(=Özümleme Yıkım(=Yadımlama =Asimilasyon =Anabolizma) Örneğin:Protein sentezi Yıkım(=Yadımlama =Disimilasyon =Katabolizma) Örneğin:O2li ve O2’siz solunum

Gelişmişlik Düzeyine Göre Hücre; 1.PROKARYOT HÜCRE Hücre zarı gelişmemiş,çekirdek ve organel zarı olmayan içinde sadece RİBOZOM organelini bulunduran hücredir. Örneğin:Bakteriler,Mavi-yeşil algler 2.ÖKARYOT HÜCRE Hücre zarı gelişmiş,çekirdek ve organel zarı bulunduran hücredir. Örneğin:Bitkiler,hayvanlar,mantarlar

Hücrenin Evrimleşmesi

HÜCRE (Bitki ve Hayvan hücresi arasındaki farklar) Bitki Hücresi Hücre duvarı(=Selüloz çeper) Plastitler Büyük koful Nişasta tanecikleri bulundurur. Hayvan Hücresi Sentrozom organeli Küçük koful Glikojen tanecikleri bulundurur.

Bitki Hücresi

Hayvan Hücresi

HÜCRENiN BÖLÜMLERi ÇEKİRDEK-Çekirdek zarı,çekirdekçik,çekirdek özsuyu HÜCRE ZARI SİTOPLAZMA ORGANELLER *Ribozom *Sentrozom *Mitokondri *Golgi Aygıtı *E.R. *Koful -Granüllü E.R. -Beslenme,Boşaltım,Sindirim, -Granülsüz E.R. Kontraktil koful *Lizozom *Plastitler -Kloroplast,Kromoplast Lökoplast ÇEKİRDEK-Çekirdek zarı,çekirdekçik,çekirdek özsuyu

ORGANELLER RİBOZOM: Protein ve enzim sentezinin gerçekleştiği organeldir.Virüsler hariç tüm hücrelerde bulunur.Büyük ve küçük alt birimden oluşur.Protein sentezi sırasında büyük alt birime t-RNA,küçük alt birime m-RNA bağlanır.

MİTOKONDRİ: Ökaryot hücrede O2’li solunumla enerji üretiminin yapıldığı organeldir.Çift zarlıdır.Dış zarı düz iç zarı kıvrımlıdır.İç zarın kıvrımlı olması, solunum yüzeyini arttırıcı adaptasyondur.İç zarın kıvrımlarında(=Krista) solunum enzimleri ve ETS bileşikleri bulunur.İç zarın protein yönünden zengin sıvı kısmına Matrıx denir.Mitokondrinin kendine ait DNA, RNA ve ribozomu vardır.Böylece çekirdek DNA’sından bağımsız bölünüp enzimlerini sentezleyebilir.

MİTOKONDRİ ATP CO2 O2 H2O Ets bileşikleri Solunum enzimleri Dış zar İç zar O2 Matrix H2O Krista RNA Ribozom DNA MİTOKONDRİ

ENDOPLAZMİK RETİKULUM Hücre içi madde iletiminden sorumlu olan organeldir.Çekirdek zarı ile hücre zarı arasında madde taşınmasını sağlar.Hücre bölüneceği zaman çekirdek zarını oluşturduğu için ilk yıkılan organeldir. Golgi aygıtı ile çalışır.Granüllü E.R. Ribozom bulundurur.Burada enzim sentezi yapılır.Granülsüz E.R. Ribozom bulundurmaz. Burada yağ sentezi yapılır.

GOLGİ AYGITI: Salgı sentezinden sorumludur. Ter,süt,reçine, gözyaşı gibi salgıların yapıldığı hücrelerde bol miktarda bulunur.E.R.’le birlikte hücre zarını onarır.Aynı zamanda granüllü E.R.’in ribozomlarında üretilen sindirim enzimleri golgi tarafından paketlenir ve böylece Lizozom organeli oluşur.

LİZOZOM: Hücre içi sindirimden sorumludur.ATP ile doğrudan ilişkisi olmayan tek organeldir. Çünkü, lizozomda hidroliz tepkimeleri gerçekleşir ve hidroliz sırasında enerji harcanmaz.Herhangi bir nedenle lizozomun zarı parçalanırsa sindirim enzimleri sitoplazmaya dağılır ve hücre kendi kendini sindirir.Bu olaya OTOLİZ denir.

Organel faaliyetleri

KOFUL: Bitki hücreleri ve tek hücreli canlılar için önemlidir.Hayvan hücrelerinde kofullar oldukça küçüktür.Bitki hücrelerinde koful hücre özsuyunu bulundurur ve hücre özsuyunun yoğunluğuna göre dış ortamla madde alışverişi yapılır.Genç bitki hücrelerinde çok sayıda küçük koful bulunur.Hücre yaşlandıkça bu kofullar birleşir ve hücrenin büyük bölümünü kaplayan bir veya iki koful, yaşlı bitki hücrelerinde gözlenir.

Tek hücrelilerde ise; *Beslenme kofulu; fagositozla alınan besinlerin sindirimini kolaylaştırma amaçlı daha küçük parçalara ayrıldığı yerdir. *Sindirim kofulu;kimyasal sindirimin yapıldığı yerdir. *Boşaltım kofulu;sindirilemeyen artık maddelerin exositozla atıldığı yerdir *Kontraktil(=Vurgan)koful;fazla suyun aktif boşaltımla atıldığı yerdir.

Salgı Kofulu Oluşumu

PLASTİTLER Bitki hücrelerinde bulunur. KLOROPLAST:Yaprakta parankima hücreleri ve stomalar kloroplast bulundurur. Kloroplastlar içinde bulunan klorofil molekülü(C,H,O,Mg,N), Fe++ katalizörlüğünde sentezlenir ve güneş ışığını soğurarak (=emerek)fotosentezle inorganik maddeden (CO2 ve H2O) besin(Glikoz=C6H12O6) üretimini gerçekleştirir. Kloroplastlar çift zarlıdır.Her iki zarda düzdür.Grana adı verilen özel protein yapılarda fotosentezin Aydınlık evre tepkimeleri

Stroma adı verilen bölümde ise Karanlık evre tepkimeleri yapılır Stroma adı verilen bölümde ise Karanlık evre tepkimeleri yapılır.Kendine ait DNA, RNA ve ribozomu vardır.Böylece çekirdek DNA’sından bağımsız kendini çoğaltır ve proteinlerini sentezler.Kloroplastlarda sentezlenen glikoz burada Özümleme nişastasına dönüştürülür.Kloroplast yeşil renklidir. LÖKOPLAST:Kökte bulunur.Fotosentezle üretilen glikozun fazlası Depo nişastasına çevrilerek burada depo edilir.Renksiz plastittir. KROMOPLAST:Üç çeşittir.Kırmızı renkli LİKOPİN (domates),sarı renkli KSANTOFİL (limon),turuncu renkli KAROTEN (havuç)

KLOROPLAST Fotosentezin yapıldığı organel Aydınlık evre Karanlık evre

H2O O2 ribozom CO2 stroma dış zar grana iç zar KLOROPLAST YAPISI DNA CO2 stroma RNA dış zar grana iç zar (aydınlık evre) KLOROPLAST YAPISI

SENTROZOM(=SENTRİYOL) İlkel bitkilerde ve hayvan hücrelerinde bulunur.Gelişmiş bitkilerde sentrozom organeli yoktur.Hücre bölünmesi sırasında kromozomların üzerinde dizileceği iğ ipliklerini oluşturur. Kendini eşleme özelliği vardır.Bölünmenin Hazırlık(=İnterfaz) evresinde eşleme başlar.Karyokinez (=Çekirdek bölünmesi başında tamamlanır.

KROMOZOM Nükleik asit(DNA) ve proteinden oluşur.Bu yapıya NÜKLEOPROTEİN YAPI denir. Doğada n, 2n, 3n kromozomlu hücreler bulunur. -n(=monoploit): üreme hücreleri,çiçeksiz bitkilerde gametofit döl,erkek arı -2n(=diploit): Vücut(=soma) hücreleri, üreme ana hücreleri,çiçeksiz bitkilerde sporofit döl,kraliçe arı -3n(=triploit):Çiçekli bitkilerde Endosperm (=Besi doku)

Şekil : Hücrelerdeki Farklı ve Benzer Yapılar