KÜTÜK YÖNETİMİ Ana bellek dışında saklanan veri kümeleri, kütük olarak adlandırılır. İkincil bellekler, daha geniş anlamıyla giriş/çıkış birimleri üzerinde tutulan verilerin yönetimine Kütük Yönetimi denir. Kütük yönetiminin en önemli işlevi kullanıcılara kütüklerini yalın bir mantıksal yapı çerçevesinde düşünme ve kullanma olanağı sunmaktır. Kullanıcılar, kütüklerini, doğrusal bir belge yada bayt dizisi olarak düşünürler.

KÜTÜK YÖNETİMİ

KÜTÜK YÖNETİMİ İkincil bellekler üzerinde, kaynak kullanım verimliliği yönünden, fiziksel olarak, değişik silindir, sektör hatta sürücü ve sistemler üzerine serpiştirilmiş biçimde yer alırlar. Disk öbeklerinin, kütüğün bulunduğu sürücü başına göreli, silindir-kafa-sektör üçlüsünden oluşan mutlak bir adresi bulunur. Diskin üzerinde iz (track) olarak adlandırılan daireler bulunur. Her İz üzerinde de sektörler belirlenir (Sektörlerin her biri 512 byte'dır).

KÜTÜK YÖNETİMİ Sabit diskin ilk sektörü MBR (Master Boot Record) olarak adlandırılır. Diski sector ve track lere ayırma işlemi işletim sisteminin format işlevi ile gerçekleşir. Partition (Bölüm) : Sabit diskin mantıksal olarak bölümlere ayrılmasıdır. Örneğin Dos’da Fdisk

KÜTÜK YÖNETİMİ Kullanıcılar kütükler üzerinde, yalın mantıksal modellere göre işlem yapabilmelidir. Bu sistemin karmaşık fiziksel ayrıntılarını kullanıcılardan gizleme olanağını verir. Kütüklerle ilgili işlemlerin bu ayrıntılardan soyutlanması, işletim sistemlerinin temel amacından biri olan kolay kullanım ilkesinin gereğidir.

KÜTÜK YÖNETİMİ Bilindiği gibi işletim sistemlerinin temel amaçlarından bir diğeri sistem kaynaklarının verimli kullanımının sağlanmasıdır. Bu amaçla, ikincil belleklerin düzenlenmesi, buralardan kütüklere yer sağlanması, boş alanların izlenmesi, kütüklerin ikincil bellekler üzerinde yerleşimlerinin, erişimin en hızlı olacağı biçimde düzenlenmesi gibi işlevler de kütük yönetimi kapsamında yerine getirilir.

KÜTÜK YÖNETİMİ Sistemde saklanan kütüklerin güvenliğinin gözetilmesi de zorunludur. Bu bağlamda, kütüklere erişim ve paylaşım haklarının belirlenmesi ve bunların denetlenmesi gereklidir. Kütüklerin bozulmalara karşı korunmasını da gerektirir. Sistemin hatalı çalışması sonucu kütüklerde istenmeyen bozulmalar oluşabilir. Hatta kimi durumlarda kütükler tümüyle yitirilebilir. Kullanıcılar sistemde sakladıkları kütüklerinin korunacağına ve içerdikleri bilgilerin bütünlüğünün bozulmayacağına inanmak ve güvenmek isterler. Bu bağlamda, kütük yönetim sistemleri, yedekleme, kurtarma gibi, bozulmalara karşı önlemlerle ilgili temel altyapı araçlarını içerirler.

KÜTÜK YÖNETİMİ KÜTÜK YÖNETİM sisteminin temel işlevleri, özetle üç madde altında toplanabilir. Mantıksal kütük yapılarından fiziksel yapılara geçişin sağlanması, İkincil belleklerin verimli kullanımlarının sağlanması, Kütüklerin paylaşılması, korunması ve kurtarılmasıyla ilgili araçların sağlanması

Örnek Soyutlama Düzeyi

Dosya Yönetimi Dosya ve Klasör sistemi Fiziksel olarak diskin farklı yerlerine kayıt edilebilen dosyalar kullanıcılar için belirli bir adrestedir. Kullanıcıların dosyalara erişebilmesi için hiyerarşik bir klasörleme sistemi kullanılır. Klasör (directory) mantıksal olarak bir veya daha fazla dosyanın altında bulunmasını böylece dosya adreslerinin oluşmasını sağlayan bir kavramdır. Path name (Yol tanımı) :Bir dosyanın bulunduğu yeri kullanıcıya gösteren adrestir. C:\Dosyalarım\odev.txt gibi

Örnek Klavuz Kütük Yapıları

MS-Dos Klavuz Kütük Yapısı

Unix Klavuz Kütük Yapısı

Dosya Yönetimi Dosya ve Klasör sistemi Kök Klasör (Root Directory) : Hiyerarşik düzendeki klasör sisteminde en üstteki klasöre denir. (Tree – Ağaç Yapısı) dosya muzik user system ders sistem progs ab aa ac ad ae af dd bb Kök Klasör (Root) C:\, D:\, gibi

Kütüklere Diskte Yer Atama Yöntemleri Kütük yönetimi sistemdeki disk alanlarının verimli kullanımını sağlamalıdır. Kütüklere, uygun disk alanları atanmalıdır. Kütüklere yer atayabilmesi için boş disk alanlarını izlemesi de gerekir. Kütüklere diskte yer atanırken en çok gözetilen kıstas erişim hızıdır. Kütük yönetim sistemi, erişim hızı ile kullanım verimliliği gibi birbiriyle çelişen iki kıstası uzlaştırmak zorundadır. Bu atama yöntemleri; Bitişken ve Bitişken olmayan atama yöntemleri olarak ikiye ayrılır. kendi içlerinde de Zincirli ve Dizinli olarak ikiye ayrılırlar

Bitişken Yer Atama Yöntemi Bu yöntemde bir kütüğün gereksediği tüm alan, fiziksel adresleri ardı ardına gelen bitişken disk öbekleriyle karşılanır. Kütük yaratılırken gereksenen toplam alan boyu belirlenerek atama yapılır. Ancak bir kütüğün gereksediği tüm disk alanının, kütüğün yaratıldığı anda saptanabilmesi her zaman olanaklı değildir.

parçalanma

Zincirli Yer Atama Yöntemi Bir kütüğün sahip olduğu öbek yada öbek kümeleri birbirlerine zincirleme olarak bağlıdır. Kütüklere atanan öbeklerin bitişken olma zorunluluğu yoktur. Her öbeğin sonunda küçük bir kesim bağ alanı olarak öngörülür. Her öbeğin bağ alanı bir sonraki öbeğin adresini tutar. Öbek zincirinin ilk öbek göstergesi kütüğün kılavuz kütük satırı içinde tutulur.

Dizinli Yer Atama Yöntemi Kütüklere ilişkin öbek adresleri, dizin öbeği olarak anılan bir öbek içinde toplanır. Kütüğün kılavuz kütük satırı, dizin öbeğinin adresini tutar. Kütüklere erişimde önce dizin öbeği okunur. İlgili öbeğin adresi buradan elde edilerek, ikinci aşamada öbeğin kendisine erişilir. Dizin öbeği ana bellekte saklanarak diske, sistemli olarak çift erişim engellenmiş olur.

Dosya Yönetimi Dosya Özellikleri İsim (Name): Dosyaların kullanıcılar tarafından verilen isimleri vardır. İsmin uzunluğu, büyük küçük harf farkı sistemlere göre değişebilir Tür (Type): Dosyanın ne türde veri içerdiğini belirten bilgidir. Konum (Location): Dosyanın hangi cihazda nerde olduğunu gösterir. Boyut (Size): Dosyanın boyutu Koruma (Protection): Dosyaya kimlerin erişme, okuma, yazma izinleri olduğu bilgisi Zaman,Tarih, Oluşturan (Time,Date,User İdentification): Dosyanın oluşturulma, son değiştirilme ve son kullanım tarih bilgileri ile dosyayı oluşturan kullanıcı bilgisi.

Dosya Yönetimi Dosya Tipleri Dosyalar oluşturuldukları programlara ve içerdikleri verilere göre farklı tiplerde olabilir. Dosyanın tipi genellikle 3 harften oluşan dosya uzantısı ile anlaşılır. Dosya Tipi Uzantısı İşlevi Çalıştırılabilir exe, com, bin Çalışmaya hazır programlar Nesne obj, o Derlenmiş, makine dilinde Kaynak Kodu c, p, pas, f77, asm, a Farklı dillerdeki kaynak kodu Toplu İşlem bat, sh Komutlardan oluşmuş Kelime işlemci txt, doc, wp,rtf, wp Metin dosyası, doküman Görüntü gif, jpg, bmp Sıkıştırılmış arc, tar, zip, rar Sıkıştırılmış dosya

Dosya Yönetimi Dosya İşlemleri Oluşturmak (Create) Silmek (Delete) Açmak (Open) : Dosya kullanılmadan önce açılmalıdır. Kapatmak (Close) : Kullanımı biten dosya kapatılır. Okumak (Read) : Verilerin dosyadan okunması. Yazmak (Write) : Verilerin dosyaya yazılması. Eklemek (Append) : Verilerin dosya sonuna ilave edilmesi Araştırmak (Seek) : Dosyada veri araştırmak Özellikleri göstermek (Get Attributes) Özellikleri belirleme : Kullanıcının özellikleri değiştirmesi. Yeniden adlandırmak (rename): Dosya isminin değiştirilmesi Kopyalamak (Copy), Taşımak(Move,Cut),