GİRİŞ: ULUSLARARASI İKTİSATIN KAPSAMI I. BÖLÜM DERS NOTLARI GİRİŞ: ULUSLARARASI İKTİSATIN KAPSAMI Öğr. Gör. Elşen BAĞIRZADE Azerbaycan Devlet İktisat Üniversitesi Türk Dünyası İşletme Fakültesi Bakü - 2011 Sunumlarda Paul R. Krugman ve Maurice Obstfeld tarafından yazılmış “International Economics: Theory and Policy”, James Gerber tarafından yazılmış “International Economics” ve Halil Seyidoğlu tarafından yazılmış “Uluslararası İktisat: Teori, Politika ve Uygulama” isimli ders kitabları temel alınmıştır. Ders: Uluslararası İktisat ve Dış Ticaret Politikası

İçindekiler Giriş ................................................................................................................................... 3 Uluslararası İktisatın (International Economics) konusu nedir? ..................................... 11 Uluslararası İktisat ve Uluslararası Ekonomik İlişkiler ................................................... 12 Uluslararası İktisatın Yapısı ............................................................................................ 13 Uluslararası İktisat ve Genel Ekonomi ............................................................................ 14 Uluslararası İktisatın 12 sorunu ....................................................................................... 15 Uluslararası Ticaret ve Parasal İlişkiler Arasındaki Temel Fark ..................................... 16 Uluslararası Ticaret ve Parasal Politiklar Arasında Kordinasyon Sorunu ....................... 18 I. Bölümün temel kavramları .......................................................................................... 19 Kaynaklar ......................................................................................................................... 20 Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Giriş: Örnek Olay veya Asya Krizinin (1997) düşündürdükleri 1997 yılı yazında Doğu Asyada ekonomik kriz çıktı.Tailand’da başlayan kriz kısa zamanda Endonezya, Malazya, Filipinler ve Güney Kore’yi kapsadı. Ulusal paralar değer kaybetti, sermaye piyasaları iflas etti ve krediler kesildi. Çeşitli ülkeler olağanüstü borçlar için IMF’e başvurdu ve 1997 yılının sonlarına kadar IMF bu ülkelere yardımın şartlarını gözden geçirmeye başladı. Acil müdahele edilmesi gereken sorun olmasına rağmen, bu global boyut kazandı. Şöyle ki, Japonya ve Avrupa Bankaları bölgeye verdikleri büyük hacimli kötü brçlarla (bad loans) yüz yüze kaldılar. Kuzey ve Güney Amerika sermaye piyasaları telaşlı yatırımcıların baskısını hissetti ve Amerikan firmaları depresyona uğramış Asya ulusal paralarıyla yapılan ucuz ithalat dalgasının zararlarına hazırlandı. Böylece, artık her hangi bir bölgede ortaya çıkacak ekonomik krizin tüm dünyanın ekonomik istikrarını boza bileceği ve bu yönelimin son bir kaç onyılda hakim olduğu bir daha kanıtlandı. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Giriş Uluslararası iktisat öğretimi şimdiki gibi hiç bir zaman önemli olmamıştır. XXI. yüzyılın başlarında milletler mal ve hizmetler ticareti, para akımları ve yatırımlar yoluyla bir birileriyle önceki dönemlere kıyasla daha geniş bir ilişki içerisine girmiştir. II. Dünya savaşından bugüne, diğer ifadeyle son 60 yılda dünya üretimi veya dünya geliri 6 kat arttığı halde, dünya ticareti 12 kat artmıştır. Şekil 1.1 gösteriyor ki, ABD için uluslararası ticaretin önemi ABD ekonomisinin tamamıyla kıyasladığımızda neredeyse 3 kat daha fazla artmıştır. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Şekil 1-1: ABD Milli Gelirinin yüzdesi olarak İhracat ve İthalat Giriş Şekil 1-1: ABD Milli Gelirinin yüzdesi olarak İhracat ve İthalat Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Giriş Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Giriş: Açıqlıq indeksi Açıqlıq indeksi (Index of Openness) = [İxrac (Exports) + İdxal (Imports)] / GSYİH (GDP) Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Giriş Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Giriş Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Giriş: Dünya Ekonomisinde Temel Çağdaş Yönelimler Küreselleşme, Ülkeler arasında ekonomik bağımlılığın (interdepency) derinleşmesi, Dış ekonomik ilişkilerdeki gelişmelerin hemen her ülkede çok yakından ve hassas bir şekilde izlenilmesi, Çokuluslu şirketlerin dünya ekonomisindeki hızlı yayılmaları, Ekonomik refah düzeyleri açısından ülkelerin gelişmiş ve az gelişmiş şekilde kesin ayrılmaları, Az gelişmiş ülkelerin önemli Dış Borc Sorunun ortaya çıkması, Bölgesel ekonomik birleşmelerin giderek yaygınlaşması, Uluslararası kuruluşların rölünün artması. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Uluslararası İktisat’ın konusu nedir? Uluslararası iktisat bağımsız milletler arasında mevcut olan karşılıklı ekonomik ilişkileri öğretir. Uluslararası ticaret ve yatırımların düzenlenmesinde hükümetlerin rolü önemlidir. Analitik olarak, uluslararası piyasalar hükümetlere şirketlerin alt gurupları aleyhine ayrımcılık yapmak olanağı vermektedir. Hükümetler aynı zamada döviz arzını kontrol etmektedir. Uluslararsı iktisat öğretimi konusunu tekrar düşünmeye iten çeşitli olaylar ve yayınlar mevcuttur. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Uluslararası İktisat ve Uluslararası Ekonomik İlişkiler Uluslararası Ekonomik İlişkilerin türleri: Malların ve hizmetlerin uluslararası ticareti Uluslararası sermaye akımları Uluslararası teknoloji akımları Uluslararası işgücü akımları Uluslararası Ekonomik İlişkiler = Dış Ticaret + Emek akımları + Sermaye akımları + Teknoloji akımları Uluslararası İktisat, İktisat biliminin Uluslararası Ekonomik İlişkileri öğrenen bir dalıdır. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Uluslararası İktisatın Yapısı ULUSLARARASI İKTİSAT ULUSLARARASI TİCARET ULUSLARARASI PARASAL İLİŞKİLER (Uluslararası Finans Teorisi) ULUSLARARASI EKONOMİK KALKINMA İLİŞKİLERİ Uluslararası Sermaye Akımları Uluslararası Teknoloji Akımları Uluslararası İşgücü Akımları Uluslararası Ekonomik Sorunlar Uluslararası Ticaret Teorisi Uluslararası Ticaret Politikası Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Uluslararası İktisat ve Genel Ekonomi Uluslararası İktisat Genel Ekonominin kullandığı mikro ve makro ekonomik analiz tekniklerini kullanır. Ama onları farklı bir çerçeveye, yani en az iki ülkeden oluşan bir modele uygular. Genel iktisat kuramı, bir tek kapalı ekonominin sorunları ile ilgilenirken, uluslararası iktisat iki ya da daha çok dışa açık ekonominin sorunları ile ilgilenir. Kısaca Uluslararası İktisat genel iktisadın ele aldığı konuları uluslararası ortamda inceler. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Uluslararası İktisatın 12 sorunu Dış ticaretin faydaları (Gains from trade) Ücretler, iş yerleri ve proteksionizm (Wages, Jobs and Protection) Dış ticaret açıkları (Trade deficits) Bölgesel ticaret anlaşmaları (Regional trade agreements) Dış ticaret anlaşmazlıklarının çözümü (The Resolution of Trade Confilicts) Uluslararası kurumların rölü (The Role of International Institutions) Döviz kurları ve makroekonomi (Currency rate and macroeconomy) Mali krizler ve global enfeksiyon (Financial crises and global contagion) Sermaye akımları ve gelişmekte olan ülkelerin borçları (Capital flows and the debt of developing countries) Krizler ve Latin Amerikada reformlar (Crisis and reform in Latin America) Doğu Asyada ihracata dayalı büyüme (Export-led growth in East Asia) Eski sosialist cumhuriyetlerin dünya ekonomisine entegrasyonu (The integration of Ex-Socialist Countries into World Economy) Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Uluslararası Ticaret ve Parasal İlişkiler Arasındaki Temel Fark Uluslararası ticaret uluslararası ekonominin ilk önce reel işlemleri üzerinde odaklanmaktadır. Bu işlemler malların veya ekonomik kaynakların elle tutulabilir taahütlerinin fiziksel hareketini kapsamaktadır. Örneğin: ABD ile AB arasında Avrupanın tarım ürünlerinin ihracını desteklemesile ilgili uyuşmazlık. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Uluslararası Ticaret ve Parasal İlişkiler Arasındaki Temel Fark Uluslararası parasal analiz uluslararası ekonominin parasal tarafı üzerinde odaklanmaktadır. ABD dolarının dış satınalma gücü gibi finansal işlemler. Örneğin: ABD dolarının dış mübadele değerinin onun serbest hareketine veya hükümet faaliyetile stabilize edilmesine olanak tanıyıb tanımaması konusunda tartışma. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Uluslararası Ticaret ve Parasal Politiklar Arasında Kordinasyon Sorunu Uluslararası politika kordinasyonu Uluslararası İktisatın temel sorunu, ülkelere ne yapmalı olduklarını söyleyecek dünya hükümetinin (world government) olmadığı durumda çeşitli ülkelerin ticaret ve parasal politikaları arasında kabüledilebilir derecede uyumun nasıl sağlanacağıdır. Uluslararası Sermaye Piyasası (The International Capital Market) Uluslararası sermaye piyasalarında riskler vardır: Paranın değer kaybetmesi Ulusal Taahüttlerin Yerine Getirilememesi Durumu (National default) Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

I. Bölümün temel kavramları Uluslararası iktisat (international economics) Uluslararası ekonomik ilişkiler (international economic relations) Küreselleşme (globalization) Entegrasyon (integration) Açıklık endeksi (index of openness) Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.

Kaynaklar P. Krugman and M. Obstfeld, International Economics: Theory and Policy, Seventh Edition Pearson – Addison Weasley. James Gerber, International Economics, Third Edition, Pearson Education , 2005. H. Seyidoğlu, Uluslararası İktisat: Teori, Politika ve Uygulama, XV. Baskı, İstanbul, 2003. R. Karluk, Uluslararası Ekonomi: Teori ve Politika, VI. Baskı, İstanbul, 2002. Copyright © 2003 Pearson Education, Inc.