ERGONOMİ

Ergo:İş Nomos:Bilim (Yasalar) Ergonomi:İşbilim (yunanca) Ergonomi, insanın davranışsal ve biyolojik özelliklerini inceleyerek bunlara uygun yaşama ve çalışma ortamları yaratmayı amaçlayan bir bilim dalıdır. Kısaca fiziksel çevrenin insana uyumlaştırılması süreci diyebiliriz. Ergonomi ile uğraşanlara ergonomist adı verilir ve ergonomistin çalışma alanı işçi, işyeri ve iş dizaynıdır.

Amaç, kaza ve yaralanmaları önlemek, yorgunluğu ve insan vücudunun aşırı kullanımını, işe devamsızlığı, zaman kaybını, kaza ve rahatsızlıklara bağlı tazminatları en alt düzeye indirmek, verimliliği, kaliteyi, güvenliği, konforu ve üretkenliği en üst düzeye çıkarmaktır.

Ergonominin konuları Gürültü, aydınlatma, ısı, titreşim, çalışma alanının dizaynı, el aletleri dizaynı, makina dizaynı, sandalye dizaynı, ayakkabı dizaynı ve iş dizaynı, mesai saatleri, vardiya, mola saatleri, yemek rejimi

İş sisteminin insan üzerinde oluşturduğu zorlanmalar: 1)Fizyolojik (fiziksel yük) 2)Psikolojik (zihinsel yük)

İşyeri ortam koşullarını etkileyen faktörler 1)Hava ısısı: (Hafif fiziksel iş:18.3, büro işleri: 19.4-22.8, ağır endüstriyel iş: 12.8-15.6) 2)Nemlilik: Rölatif nem %70 olmalı 3)Hava hareketleri 4)Gürültü 5)Aydınlatma

Kötü çalışma koşullarında çalışmak zorunda kalanlar bel, el, bilek, eklem, sırt ve diğer organları ilgilendiren ciddi sakatlanmalar ile karşılaşmaktadırlar (yumuşak dokunun kümülatif travmatik rahatsızlıkları).

Etyolojik faktörler (KTR için) Fazla kuvvet sarfetme Tekrarlayıcı ve süregen hareketler Kötü pozisyonlama Uzun süre bir yüzeye yaslanma Vibrasyon Soğuk havada çalışma

Çok kuvvet sık tekrar gerektiren işlerde çalışanlarda, hafif kuvvet az tekrar gerektiren işlerde çalışanlara göre KTR riski 30 kat yüksek bulunmuştur.

Sandalye ileri geri gidebilmeli, 360 derece dönebilmeli, yüksekliği ayarlanabilmeli, bel eğimini desteklemeli, sırt desteği ayarlanabilmeli, oturma yüzeyi yandan kalçalara baskı yapmamalıdır. Kol destekleri çıkarılabilir olmalı,oturma alanı hava alıp verebilen bir kumaş ile kaplanmalıdır.

Oturma postürü; Çalışanın masa altında ayaklarını uzatabileceği ve vücut hareketini kolayca değiştirebileceği alan olmalıdır. Ayaklar düz olarak yere temas etmeli,diz 90 derece açılı olmalı, sandalyede beli destekleyen parça olmalı, sırt dik, omuzlar rahat, dirsekler 90 derece açılı ve bilekler nötral pozisyonda tutulmalıdır. Eğer ayaklar yere temas etmiyorsa, ayaklara ek bir destek yerleştirilmelidir.

Baş nötral pozisyonda tutulmalıdır. İşçi tüm alanlara rahatlıkla ulaşabilmeli ve bu sırada vücudu eğilip bükülmemelidir. Oturma postürü sürekli değiştirilmelidir.

Klavye, fare,yazı ve okuma alanı, masa başında her iki ele kalem almış durumda, dirsekler vücuda bitişik, eller açılmış durumda iken, dirseği masadan kaldırmadan çizilen yayın içinde olmalıdır (Kol dairesi). Yine aynı pozisyonda fakat dirsekler açık ellerde kalemlerle uzanılan en uç noktaların olduğu alan ise telefon, hesap makinesi, ekran, kalemliğin konulduğu bölgedir.

Referans materyalleri ise göz seviyesinde veya daha yukarda olmalıdır. Telefon dominant olmayan el tarafına yerleştirilmelidir.

AYAKTA ÇALIŞMA Eğer mümkünse uzun süreli ayakta çalışma önlenmelidir. Ayakta çalışmak gerekiyor ise, işçiye belirli aralıklarla oturabileceği bir sandalye veya tabure sağlanmalıdır. İşçiler sert olmayan bir malzeme üzerinde çalışmalıdırlar. Beton veya metal yüzeyler şokları absorbe edici malzeme ile kaplanmalıdır. Yerler temiz, düz olmalı ve kaygan olmamalıdır.

Ayakta iş yapan işçiler alçak topuklu ve tabanı destekli iş ayakkabısı giymelidir. Yüz işe dönük olmalı, Vücut işe yakın olmalı, Eğer bir tarafa dönülecek ise bel ve omuz bükülerek değil, ayaklar üzerinde dönülerek sağlanmalı.

Bilgisayar Kullananlarda En Sık Görülen Mesleki Kas İskelet  Hastalıkları  Boyunda kas zorlanması  El bileğinde sinir sıkışması (karpal tünel sendromu)  Başparmak ve el bileğinde tendon iltihaplanması  Omuz ve dirsekte  tendon iltihaplanması.

Belirtileri Ağrı Kollarda ve parmaklarda uyuşma, karıncalanma, güçsüzlük Hareket güçlüğü Baş ağrısı Yorgunluk ve halsizlik Aile ve iş yeri fonksiyonlarında bozulma 

Fiziksel Risk Etkenleri Tekrarlamalı ve zorlamalı  klavye ve mouse kullanımı El bileği ve elin, dirsekler, omuzlar ve boyunun kötü pozisyonlarda kullanımı Kötü pozisyonda oturma Uzun süreli aynı pozisyonda çalışma

Korunma ve  Ergonomi İstanbul Tıp Fakültesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Anabilim Dalında yapılan bir çalışmada, bir devlet kurumunda bilgisayar kullananlara 2 ay süreyle iş yerinde uygulanan, hastalık hakkında bilgilendirme, vücudu doğru kullanma ve egzersizleri kapsayan  korunma ve ergonomi eğitiminin ağrıyı, sakatlığı ve depresyonu azaltmada  etkin olduğu saptanmıştır.

Korunma ve Ergonomi Eğitimi Kapsamı Hastalıklar ve risk etkenleri Bilgisayar kullanımı sırasında  boyun, el ve el bileklerinin doğru  pozisyonlarda tutma, Düzgün oturma,durma Ergonomik iyileştirmeler Günlük yaşamda vücudu doğru kullanma İş yerinde de uygulanabilen egzersizler Sağlıklı yaşam biçimini geliştirmek  ve  fiziksel aktivite

Monitör ve masa yerleşimi Göz sağlığı için monitörün önünde nasıl oturmalı? Monitöre uzaklık, görüntüye, ekran çözünürlüğüne, yazıların okunabilirliğine ve monitörün büyüklüğüne bağlıdır. Ortalama olarak göz-ekran uzaklığı 50-65 cm olmalıdır. Ekran üzerine düşen yansımaları önlemek için monitörün eğim açısını değiştirmelisiniz. Sık sık göz kırpma işlemini yapmalısınız. 15-20 dakikada bir gözlerinizi monitörden uzaklaştırmalı ve gözlerinizi uzak bir yere odaklamalısınız. Monitörünüzü temiz tutmalısınız.

Monitördeki yansımaları en aza indirmeye çalışmalısınız. Monitörün tepe noktası göz seviyenizden daha aşağıda olmalıdır Ekranda çok küçük karakterler kullanmayın. Ekran kontrastını gözünüzü yormayacak şekilde ayarlayabilirsiniz. Ekran filtresi kullanmanız monitörden gelen kimi zararlı ışınları önleyecektir. Bilgisayar kullanılırken ışık yandan gelmeli, bilgisayarın üzerinden gelmemelidir.

Mouse ve klavye kullanımında dikkat edilecekler   Doğru bir el-mouse yerleşimi için klavye ve mouse aynı yükseklikte olmalıdır. Mouse klavyenin yanında olmalıdır. Bileğinizi düz bir çizgide tutmalısınız. Mouse kullanırken bileğinizi sağa ya da sola doğru bükmemeye dikkat etmelisiniz. El ve avuç içinizi yukarı ve aşağı doğru döndürme hareketini fazla yapmamaya dikkat edin. Klavye ya da mouse ne fazla küçük ne de fazla büyük olmalıdır.

Bel ağrısı İş yerinde ağırlık kaldırma, öne eğilerek çalışma, bel ve vücudun yanlış pozisyonlarda kullanılması gibi risk etkenlerine maruz kalma ve uygun olmayan çalışma koşullarına bağlı olarak gelişen mesleki bel ağrısı  endüstride çalışanlarda en sık yaralanma ve  sakatlanma nedenidir. Bedensel aktivite ile çalışanların yanında ofis çalışanları ve bilgisayar kullananlar da bel ağrısı için risk altındadır. 

Bel Gerçekleri Alt bel bölgesi yaralanmaya en yatkın bölgelerdendir. Bel ağrısı oluşumunda iş ile ilgili risk etkenleri önemli rol oynar. Bel ağrısı genellikle tek ani bir hareketten ziyade, tekrarlamalı, zorlamalı ve belin yanlış kullanımına bağlı hareketlerin birikimli etkisi ile oluşur. Ağrılı atakların çok büyük  çoğunluğu iyileşir. Ağrı yerleştikçe tedavi zorlaşır. Bel ağrısı korunma ile çok büyük ölçüde  engellenebilir Bel ağrısı nedeniyle işten uzak kaldıkça işe dönüş zorlaşır.

Fiziksel Risk Etkenleri Ağırlık kaldırma, indirme, taşıma, uzanma ve dönme gibi aktiviteler Tekrarlamalı ve zorlamalı hareketler Belin ve vücudun yanlış pozisyonda kullanımı Uzun süreli aynı pozisyonda çalışma Vibrasyon

Bel fıtığının oluşumunda etkili olan hareketler dizleri bükmeden öne eğilme, ağırlık kaldırma ve dönmedir. 

Riskin en fazla olduğu işler şunlardır: • İmalat sektörü • Yiyecek içecek üretim ve satış yerleri ve depolar • Hizmet ve temizlik işleri • Sağlık bakım işleri • Uzun yol sürücülüğü Bu endüstriler yanında, ofis çalışanları ve bilgisayar kullananlar ve sporcular, diş hekimleri gibi  meslek gurupları da risk altındadır. Tazminat ödenmesini gerektiren sakatlayıcı bel ağrısı en sıklıkla makine operatörleri, kamyon sürücüleri ve sağlık bakım personelinde görülür. 

Korunma ve Ergonomi Korunma ve ergonomi eğitimi ve ergonomik  iyileştirmelerin  bel ağrısı sıklığı ve maliyetini % 50’ nin üzerinde azalttığı gösterilmiştir.

Bel Koruma ve Ergonomi Eğitimi Kapsamı Omurganın yapısı, bel ağrısının  risk etkenleri Düzgün duruş İş yerinde doğru vücut mekaniklerini kullanmayı öğretmek Günlük yaşamda beli ve vücudu doğru kullanma Beli, omurgayı ve kondisyonu iyileştiren, iş yerinde de uygulanabilen egzersizler Sağlıklı yaşam biçimini geliştirmek ve fiziksel aktivite

Ağır işleri organize ederken aşağıdaki noktalara dikkat edilmelidir: Ağır iş işçinin fiziksel kapasitesini aşmamalıdır. Ağır işler gün içine yayılmalı ve arada hafif işler yapılmalıdır. Günlük çalışma içinde istirahat periyotları bulunmalıdır.

Daha kolay taşıma sağlanmalı; Yükün ağırlık merkezi işçiye yakın olacak şekilde planlanmalıdır, Vücudun eğilmesini engellemek için depolama yapılan yer bel hizasında veya daha yukarda olmalıdır, Yükü bel yüksekliğine kadar mekanik kaldıraçlarla taşıyın, Yükü taşımak için birden fazla kişi gerekebilir.

Yükü transfer etmek için kemer, kayış ve el tutamakları kullanılmalıdır.   Yük taşıma için daha fazla kişi görevlendirin. Yük daima vücudun önünde bulunmalıdır. Tüm vücutla birlikte dönmek için yeterli alan sağlanmalıdır.

Teknolojik altyapı oluşturmak ile ofis düzenini ergonomik açıdan yenilemek tamamen ayrı şeylerdir. Hata: Ekranın (monitörün) yerinin yanlış olması, çalışan kişinin bakış açısında ya da arkasında pencere olması nedeniyle oluşan yansıma. Sonuç: Ciddi zihinsel ve algısal yüklenme ve göz yorgunluğu.

Hata: Ekran kullanımına uygun olmayan aydınlatma. Sonuç: Göz rahatsızlıkları, konsantrasyon, motivasyon zorluğu, çabuk yorulma. Hata: Çalışma alanının önünde ışık kaynağı (pencere, lamba, yansıtıcı vs.) oluşu. Sonuç: Ekran kullanıma uygun olsa bile çalışma alanı yanlış aydınlatıldığı için, kamaşma ve göz rahatsızlıkları, baş ağrısı.

Hata: Dinamik ve insan anatomisine uygun ortopedik, sağlıklı oturma olanağının olmaması. Sonuç: Kronikleşen sırt, boyun, bel rahatsızlıkları, kramplar, kas ağrıları ve gerilmeleri   Hata: Ekran kalitesinde düşüklük, bozuk renkler, titreme ve yansıma. Sonuç: Gözlerde oluşan aşırı yüklenme, varolan göz rahatsızlıklarının (Miyop, astigmat gibi) derecesinin artması, konsantrasyonda güçlük.

Hata: Yoğun bilgisayar donanımı ve sistemlerine ihtiyaç duyulan işlerde, çalışma esnasında ofis ortamındaki havanın kuruması nedeniyle, gerekli havalandırmayı sağlayan ve nemlendirme, su buharı seviyesini yükselten cihaz yada önlemlerin kullanılmaması sonucu oluşan çok kuru hava. Sonuç:  Akciğer rahatsızlıkları, bronşit, soğuk algınlığı ve nezlenin artması, göz ve deri hastalıkları, göz kuruluğu, deri döküntüleri, alerjik duyarlılığın artması

Hata: Çoğu ofisin küçük alanlara kurulu olması nedeniyle, teknolojik sistemler ile eski tip ağır mobilya, masa, koltuk gibi büro elemanlarının aynı anda kullanılması ve bu nedenle insan hareket alanının kısıtlanması Sonuç:  Çarpma, takılma ve düşme nedeniyle oluşan irili ufaklı yaralanmalar, sıyrık ve burkulmalar. Gördüğünüz gibi, ofis verimliliğini arttıracak temel öğe, teknolojik ürünlerin ofis içinde ergonomik kurulumudur.

Bir çalışma ortamını iyileştirmeyi düşündüğünüz zaman şu kuralı unutmayın: Ortam rahat hissediliyorsa büyük ihtimal rahattır. Ortam konforsuz olarak hissediliyorsa hata işçilerde değildir, mutlaka birşeyler kötü dizayn edilmiştir.

PSİKOLOJİK SORUNLAR Yorgunluk ve Bezginlik Sorunu Yapılan işlerin monoton oluşu İdarede disiplin eksikliği İşçi çalıştırma gereksinimi ve işçi sayısı arasındaki dengesizlikler İşe alma ve işe özendirme için teknik önlemlerin yetersizliği İşçi seçme ve başarılı işçileri değerlendirme tekniklerinin ihmal edilmesi

Devamsızlık ve Psikolojik Nedenleri Haftada 75 saatin üzerinde çalışmalar Kısa bir süre içinde çok iş değiştirme Kalabalık bir aile ortamı yada tam tersine yalnızlık Boşanmış yada dul olmak Sosyal ilişkileri zayıf olmak İşini sevmemek ve sıkıcı bulmak Zeka ve beceriyi zorlayan işler yapmak yada tersine pek kolay ve sıkıcı işler yapmak

İş Hevesi Sorunları Organizmanın gıda ve su gibi önemli fizyolojik gereksinimleri İş çevresindeki tehlikelere karşı güvenlik gereksinimleri Toplum içinde bir yer edinmek, insanlar ile yakın ilişkiler kurabilmek ve yeterli ölçüde rahat yaşayabilmek için gerekli yatırım gereksinimleri Kendine güven ve kişisel saygınlığını koruyabilmek gereksinimi Kendini kanıtlamak ve şahsen duyduğu heves ve heyecanların öngördüğü atılımlar için olanak bulabilmek gereksinimi

Ofis çalışma verimliliğini etkileyen faktörler  Havalandırma ve ısıtma kalitesi  Ofis içindeki çalışma birimlerinde ve ofis genelinde aydınlatma  Gürültü ve ses yaratan kaynakların varlığı Çalışan sağlığı ve güvenliği anlayışı Çalışma alanında kişinin kimi veya kaç insanı görebildiği, iş arkadaşlarıyla iletişim mesafesi

Çalışanın kişisel çalışma alanındaki taban alanı genişliği Diğer çalışanlarla iletişimin kolaylığı ve kalitesi. Çalışanların yer değişim sıklığı Ofis ortamının kullanım ve görüntüsel olarak konforu Çalışılan alanın çevresinin kapatılma yada sınırlandırılma derecesi Ofisin yerleşim düzeni Çalışanların konuşma mahremiyeti Ofis bakım ve temizlik kalitesi

ERGONOMİK GİRİŞİMLER 1) Kullanılan araç gereçlerin kusurlu tasarımda ileri gelen sorunların giderilmesi 2) Mesleklerin biyomekanik analizlerinin yapılması ve sonra işçilerin fonksiyonel kapasitelerine göre bu işlere yerleştirilmeleri 3) İşçilerin değişik işlerde sırayla çalışmaları 4) İşçilerin ergonomik prensipler açısından eğitimleri 5) Kaldırılan cisimlerin küçük parçalara ayrılması 6) İşçilerin çömelerek ve bel düz postürdeyken ağırlık kaldırmaları önemli yer tutmaktadır.

7) İşyerlerinde tekerlekli taşıyıcı ve kaldıraç sistemleri bulunmalıdır. 8) Mouse pad kullanımı 9) Parlamayı önleyici lambalar 10) Doküman tutacağı 11) Ayak destekleri 12) Ekran koruyucuları 13)Elektronik doküman yönetimi

Primer koruma----KTR oluşturması mümkün faktörlerin giderilmesi Sekonder koruma---Erken tanı ile sorunların fonksiyonel kısıtlılığa yol açmasını engellemek Tersiyer koruma---Nüksleri engellemek

1)Eğitim programları-.İşe özgün olmalı ve işçilere biomekanik açıdan uygun pozisyon ve hareket modifikasyonları öğretilmeli. 2)Bilgilendirme ve tartışma seanslarından oluşmalı 3)Birkaç hafta sonra işçi iş başında gözlemlenmeli. 4)Gerekirse uyarıda bulunulmalı ve öğrendiklerini pekiştirmesi sağlanmalı 5)Biomekanik modifikasyon yöntemleri,şirketteki yöneticilere de öğretilmeli, böylece bu güvenli çalışma alışkanlıkları devamlılık kazanmalıdır.

Boyun ve bel ağrılarını önlemek için 3R kuralı önerilmektedir. 3R---istirahat,gevşeme,iyileşme İstirahat: 50 dakika çalışma-10 dakika istirahat Gevşeme İyileşme

Ofiste aşağıdaki germeler 2 kez yapılmalıdır. Servikal fleksiyon Servikal ekstansiyon Lateral fleksiyon Servikal rotasyon Lomber ekstansiyon Skapular retraksiyon Omuz silkme