İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü TEDARİK ZİNCİRİ SÖZLEŞMELERİNİN MODELLENMESİ VE BİR UYGULAMA EMEL AKTAŞ 2 Temmuz 2010

İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü Sunum Planı Tedarik zinciri eş güdümü Sözleşme tipleri Önerilen yöntembilim Uygulama Gelecek çalışmalar

İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü Tedarik zinciri yönetimi Zincirdeki tüm şirketlerin eş güdümü Düşük maliyetler Yüksek müşteri hizmet düzeyi Sürdürülebilir rekabet üstünlüğü

İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü Amaç Tedarik zinciri eş güdümünü sağlamak üzere tedarik zinciri sözleşmelerinin tasarlanması için bir yöntembilim önermek

İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü İncelenen sözleşmeler 1.Toptan satış fiyatına dayalı sözleşme 2.Miktar indirimine dayalı sözleşme 3.Miktar taahhüdüne dayalı sözleşme 4.Miktar esnekliğine dayalı sözleşme 5.Tercihli sözleşme 6.Geri almaya dayalı sözleşme 7.Gelir paylaşımına dayalı sözleşme 8.Ödüle ve cezaya dayalı sözleşme

İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü Toptan satış fiyatına dayalı sözleşme Tedarikçinin kârı Perakendecinin kârı Toptan satış fiyatı Tedarik zincirinin kârı Stok düzeyi Birim üretim maliyeti Satış fiyatı

İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü Miktar indirimine dayalı sözleşme - 1 Hedef stok düzeyi Stok düzeyi Sipariş miktarı Talep Perakende- cinin maliyeti Fiyat düzeyleri Yok satma ve elde bulundurma maliyeti Elde tutma maliyeti Yok satma maliyeti İzleyen dönemin maliyeti

İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü Miktar indirimine dayalı sözleşme - 2 İçinde bulunulan dönemin maliyeti İndirim düzeyi Normal fiyat İndirimli fiyat Sevkiyat maliyeti Sevkiyat kapasitesi Normal fiyat ile indirimli fiyat arasındaki fark

İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü Miktar taahhüdüne dayalı sözleşme Toplam beklenen maliyet Başlangıç stoku Kalan dönemler için toplam taahhüt Birim satın alma maliyeti Sipariş miktarı Elde bulundurma ve yok satma

İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü Miktar esnekliğine dayalı sözleşme Kritik sipariş miktarı En küçük miktar taahhüdü Başlangıç stoku Normal fiyattan alınan miktar İndirimli fiyattan alınan miktar Güncellenen taahhüt Temel stok düzeyi Yok satma Elde bulundurma

İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü Tercihli sözleşme - 1 Tedarikçinin aldığı ödeme Tedarikçinin satış fiyatı Satılan ürün miktarı Tercih primi Perakende- cinin kârı Satış fiyatı Satılan ürün miktarı Birim değişken maliyet Elde bulundur- ma maliyeti Stok düzeyi Yok satma maliyeti Karşılana- mayan talep Sabit maliyet Tedarikçiye yapılan ödemeler

İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü Tercihli sözleşme - 2 Dönüştürme oranı Başlangıç sipariş miktarı Tercih sipariş miktarı

İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü Geri almaya dayalı sözleşme Tedarik zincirinin kârı Tedarikçinin birim üretim maliyeti Perakendecinin sipariş miktarı Satış fiyatı Perakende- cinin kârı Tedarikçinin satış fiyatı Tedarikçinin geri alma fiyatı Tedarikçinin kârı

İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü Gelir paylaşımına dayalı sözleşme Gelir paylaşım oranı Tedarik zinciri kârı Satışlardan beklenen gelirler Sipariş miktarı Perakendecinin birim değişken maliyeti Tedarikçinin birim üretim maliyeti Peraken- decinin kârı

İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü Ödüle ve cezaya dayalı sözleşme Perakendecinin maliyeti Elde bulundurma maliyeti Yok satma maliyeti Sipariş miktarı Talep Ödül Ceza

İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü Dağıtık karar verme yaklaşımı

İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü Bağlayıcı denklemler Üst-düzeyin özel kriteri Üst-düzeyin alt-düzeyi ilgilendiren kriteri Bilgi düzeyi Üst-düzeyin en iyi kararı Alt-düzeyin en iyi kararı Öngörü fonksiyonu

İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü Önerilen yöntembilim 1. Adım: Taraflar Sözleşme yapacak tarafların ve aralarındaki hiyerarşinin belirlenmesi Eş güdüm yapısının tanımlanması ve buna uygun sözleşme tipinin belirlenmesi TercihliMiktar taahhüdü Miktar esnekliği Miktar indirimi Toptan satış fiyatı Geri alma Sözleşme Tipi 2. Adım: Sözleşme Tipi Modelin taraflara ve eş güdümlenen alana uyarlanması, varsayım ve parametrelerin belirlenmesi Modelin Doğrulanması 3. Adım: Sözleşme Modeli Sözleşme modelinin çözülmesi ve eş güdümün sağlanması Evet Hayır Duyarlılık Analizi Ödül veya cezaGelir paylaşımı

İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü Sözleşme tipinin belirlenmesi 1.Toptan satış fiyatı sözleşmesi –Belirsizlikten kaynaklanan riskin perakendeci üzerinde olması 2.Miktar indirimi sözleşmesi –Ölçek ekonomisi, kapasite kullanımı 3.Miktar taahhüdü sözleşmesi –Talep ve tedarik belirsizliklerinin dengeli paylaşımı 4.Miktar esnekliği sözleşmesi –Dönem boyunca edinilen talep bilgisinin kullanımı 5.Tercihli sözleşme –Yüksek envanter riski, yüksek talep belirsizliği 6.Geri almaya dayalı sözleşme –Yüksek yok satma maliyeti 7.Gelir paylaşımına dayalı sözleşme –Yüksek ürün tedarik maliyeti 8.Ödüle veya cezaya dayalı sözleşme –Tedarikçinin kapasite bulunabilirliği

İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü Taraflar arasındaki hiyerarşi

İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü Varsayımlar Perakendecinin sevkiyat ihtiyaçları (T) bilinmektedir ve perakendeci bu sevkiyat ihtiyaçlarını karşılamak üzere LHS’ye m miktarında sevkiyat emri vermektedir. LHS’nin bulunabilir kapasitesini belirleyen  kapasite bulunabilirlik yüzdesi rassal değişkeninin gerçek değeri bilinmemekte ancak bu yüzdenin f(  ) olasılık yoğunluk fonksiyonu ve F(  ) birikimli olasılık dağılımı bilinmektedir (tedarik belirsizliği). LHS, perakendecinin sevkiyat emirlerini karşılayabilmek için kapasite artırımına (  ) gidebilmektedir. Kapasite bulunabilirlik yüzdesi düzgün dağılıma uymaktadır.  [s a, s ü ] ve 0  s a, s ü  1 eşitsizlikleri geçerlidir.

İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü Kullanılan parametreler Değişken ySevkiyatların yapılmamasının birim maliyeti epep Gereğinden fazla sevkiyat emri açmanın birim maliyeti  Birim sevkiyat ücreti e lhs Birim atıl kapasite maliyeti k lhs Birim ek kapasite kurma maliyeti mPerakendecinin sevkiyat emri ihtiyacı KLHS’nin kurulu kapasitesi sasa  ’nın alt sınırı süsü  ’nın üst sınırı

İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü Perakendecinin problemi Perakende- cinin maliyeti s(x)=(x-  )/K Yok satma Elde bulundurma Sevkiyat

İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü Kapasite bulunabilirliği s(T)s(T) sasa süsü s(m)s(m) I II s(T)s(T) sasa süsü s(m)s(m) 1/(s ü -s a ) f (  1/(s ü -s a ) f (  s(m)s(m) s(m)s(m) s(T)s(T) sasa süsü sasa süsü sasa süsü s(m)s(m) s(T)s(T) I II III 1/(s ü -s a ) f ( 

İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü Tedarikçinin problemi Sevkiyat gelirleri Atıl kapasite Kapasite artırma

İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü En kötü durum Sevkiyat ihtiyacı (T) = sevkiyat emri (m - )

İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü En iyi durum

İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü Sevkiyat emri ile eş güdüm (m)

İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü Ceza ile eş güdüm (C) - 1 Ceza

İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü Ceza ile eş güdüm (C) - 2

İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü Ödül ile eş güdüm (Ö) - 1 Ödül

İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü Ödül ile eş güdüm (Ö) - 2

İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü Sevkiyat emri ve ödül-ceza ilişkisi

İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü Eş güdüm etkinliği Durumm  E(PM)E(LHSK)E(TZM)Etkinlik Merkezi karar verici-99, %100 Eş güdümün olmadığı durum (m=T) , %0,00 m ile eş güdüm (Perakendeci için en iyi değer) , %38,1 m ile eş güdüm (TZ için en iyi değer) , %97,5 Ceza ile eş güdüm (C=80)160699, %93,4 Ödül ile eş güdüm (Ö=4,463) , %93,4 Hem ceza hem ödül ile eş güdüm (C=80, Ö=4,463) , %93,4

İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü Eş güdümlerin karşılaştırılması

İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü Duyarlılık analizi

İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü Uygulama Taraflar –Vestel Dayanıklı Tüketim Malları Pazarlama A.Ş. –Horoz Lojistik Kargo Hizmetleri ve Tic. A.Ş. Hiyerarşi –Üst düzey: Vestel –Alt düzey: Horoz Sözleşme tipi –Oransal satın alma fiyatı –Vestel’in sevkiyat emirleri ile ilgili taahhüdü yoktur. –sevkiyat miktarında en düşük ya da en yüksek sınır yoktur. –Horoz’un sabit bir teslimat süresi taahhüdü vardır. –Horoz’un sevkiyatları bekletmemekte ya da birleştirmemektedir.

İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü Modelin varsayımları Perakendecinin (Vestel’in) sözleşme yapabileceği bir lojistik hizmet sağlayıcı bulunmaktadır. Sözleşme yapacak taraflar fırsatçı davranışlar göstermemektedir. Vestel ile Horoz arasındaki fiyat modelin dışında belirlenmektedir ve analiz süresince değişmemektedir. Modelin parametrelerinin belirlenmesinde Vestel’den alınan geçmiş verilerden elde edilen ortalamalar kullanılmaktadır.

İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü Parametreler Birim sevkiyat ücreti (  ) –Nakliye maliyetlerinin cirodaki payı: 1550 PB Vestel’in sevkiyat karşılanmama maliyeti (y) –Satışların %11’i (Perona ve diğ., 2001): 6275 PB Vestel’in fazla sevkiyat emri açma maliyeti (e p ) –İleri + geri taşıma: = 3295 PB Horoz’un birim atıl kapasite maliyeti (e lhs ) –1550 PB Horoz’un birim ek kapasite kurma maliyeti (k lhs ) –1160 PB Vestelin sevkiyat ihtiyacı –T=130 Horoz’un kurulu kapasitesi –K=128

İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü Horoz’un teslimat performansı

İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü Vestel – Horoz sözleşmeleri için veriler DeğişkenDeğeri y6.275Sevkiyat karşılayamamanın birim maliyeti epep 3.295Gereğinden fazla sevkiyat emri açmanın birim maliyeti  1.550Birim sevkiyat ücreti e lhs 1.550Birim atıl kapasite maliyeti k lhs 1.160Birim ek kapasite kurma maliyeti T130Vestel’in sevkiyat ihtiyacı K128Horoz’un kurulu kapasitesi sasa 0,65  ’nın alt sınırı süsü 0,75  ’nın üst sınırı

İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü Vestel, Horoz ve tedarik zinciri performansları Durumm  E(Vestel M)E(Horoz K)E(TZM)Etkinlik Merkezi karar verici -42, %100 Eş güdümün olmadığı durum (m=T) 13035, %0,00 m ile eş güdüm (Vestel için en düşük maliyet) 134,7140, %72,6 m ile eş güdüm (TZ için en iyi artışı veren) 136,7642, %67,1 Ceza ile eş güdüm (C=1.756) 132,7142, %81,4 Ödül ile eş güdüm (Ö=12.546) 132,7142, %81,4 Hem ceza hem ödül ile eş güdüm (C=1.756, Ö=12.546) 132,7142, %81,4

İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü Eş güdüm şekillerine göre m ve 

İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü Vestel, Horoz ve TZ

İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü Vestel’in maliyetlerindeki değişimler - 1 Eş güdümsüz Tam m ile Ceza ile Ödül ile Ödül ve ceza ile Eş güdümsüz Tam m ile Ceza ile Ödül ile Ödül ve ceza ile Eş güdümsüz Tam m ile Ceza ile Ödül ile Ödül ve ceza ile Eş güdümsüz Tam m ile Ceza ile Ödül ile Ödül ve ceza ile

İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü Vestel’in maliyetlerindeki değişimler - 2 Eş güdümsüz Tam m ile Ceza ile Ödül ile Ödül ve ceza ile Eş güdümsüz Tam m ile Ceza ile Ödül ile Ödül ve ceza ile Eş güdümsüzTam eş güdümm ileCeza ileÖdül ileÖdül ve ceza ile Mevcut durum ,8T %-18.50%-18.60%-19.30%-18.50%-18.80% 0,8y -2.70%-1.10% -1.30%-1.10% 0,8e p 0.00%-0.80%-0.50%0.00%-0.50% 0,8  %-18.60%-18.40%-18.00%-18.40%-18.70% 0,8e lhs -0.30%0.20%-0.10% 0.00% 0,8k lhs -1.70%-0.10%-0.40%-1.00%-0.30%-0.10% 1,2T 17.90%18.50%18.60%19.30%18.50%18.80% 1,2y 2.70%0.80% 1.00%0.80% 1,2e p 0.00%0.80%0.40%-0.10%0.40% 1,2  15.60%18.40%18.20%17.70%18.20%18.60% 1,2e lhs 0.30%-0.20%0.00%0.10% -0.10% 1,2k lhs 6.00%-0.50%0.10%1.90%0.00%-0.30%

İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü Horoz’un kârlarındaki değişimler - 1 Eş güdümsüz Tam m ile Ceza ile Ödül ile Ödül ve ceza ile Eş güdümsüz Tam m ile Ceza ile Ödül ile Ödül ve ceza ile Eş güdümsüz Tam m ile Ceza ile Ödül ile Ödül ve ceza ile Eş güdümsüz Tam m ile Ceza ile Ödül ile Ödül ve ceza ile

İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü Horoz’un kârlarındaki değişimler - 2 Eş güdümsüz Tam m ile Ceza ile Ödül ile Ödül ve ceza ile Eş güdümsüz Tam m ile Ceza ile Ödül ile Ödül ve ceza ile Eş güdümsüzTam eş güdümm ileCeza ileÖdül ileÖdül ve ceza ile Mevcut durum ,8T-6.70%-6.50%-6.60%-6.90%-6.50%-6.60% 0,8y0.00% 0.10%0.60%-0.30%-0.10% 0,8e ü 0.00% 0.10%0.60%-0.30%-0.10% 0,8  %-26.20%-25.90%-26.20% % 0,8e lhs 0.00%0.10%0.00%0.10% 0.40% 0,8k lhs 5.50%6.20%5.70% 6.30%6.70% 1,2T6.70%6.50%6.60%6.90%6.50%6.60% 1,2y0.00% -0.10%-0.50%0.30%0.20% 1,2e ü 0.00% -0.10%-0.50%0.30%0.20% 1,2  25.50%26.00%25.50%25.80%26.10%26.70% 1,2e lhs 0.00%-0.10%0.00%-0.10% -0.30% 1,2k lhs %-18.80%-18.20%-17.70%-19.20%-19.90%

İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü TZ maliyetlerindeki değişimler - 1

İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü TZ maliyetlerindeki değişimler - 2 Eş güdümsüzTam eş güdümm ileCeza ileÖdül ileÖdül ve ceza ile Mevcut durum ,8T-41.80%-48.00%-48.60%-49.60% 0,8y-8.50%-3.30%-3.20%-3.60% 0,8e ü 0.00%-2.80%-2.00%-1.30% 0,8  7.80%0.30%0.10%1.80% 0,8e lhs -1.10%0.60%-0.10%-0.70% 0,8k lhs %-15.50% % 1,2T41.80%48.00%48.60%49.60% 1,2y8.50%2.50% 2.70% 1,2e ü 0.00%2.80%1.70%0.90% 1,2  -5.40%-0.50%-0.10%-2.00% 1,2e lhs 0.90%-0.40%0.10%0.60% 1,2k lhs 51.80%44.80%45.60%49.40%

İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü Vestel – Horoz: Sonuçlar Vestel’in, Horoz ile yaptığı sözleşmelerin şu anki halini değiştirerek daha az maliyete katlanması mümkündür. Vestel, sevkiyat emri miktarını artırarak ya da Horoz’a cezaya, ödüle veya hem ödüle hem cezaya dayalı bir sözleşme önererek hem kendi maliyetini hem tedarik zinciri maliyetini iyileştirmelidir. Beklenen kârı eş güdümsüz duruma göre düştüğü için Horoz’un yalnız cezaya dayalı sözleşmeyi kabul etmemesi durumunda bile Horoz’a önerilebilecek diğer eş güdüm mekanizmalarından biri mutlaka kullanılmalıdır. Böylelikle Vestel’in maliyetleri ve Horoz’un kâr düzeyleri iyileşirken tedarik zincirinin toplam maliyeti de eş güdümsüz duruma göre daha düşük olacaktır.

İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü Sonuçlar Perakendeci ve lojistik hizmet sağlayıcısı –Ödüle ve cezaya dayalı sözleşme Perakendecinin ve tedarik zincirinin maliyeti, hizmet sağlayıcının kârı Eş güdümsüz durum, tam eş güdüm, diğer eş güdüm mekanizmaları arasında karşılaştırma –Eş güdümsüz duruma göre iyileşme

İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü Sonuçlar Sevkiyat emri – ödül – ceza Vestel – Horoz sözleşmelerine uygulama Diğer alanlara kolaylıkla genelleştirilebilme

İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü Gelecek çalışmalar Taşıma hasarlarının sözleşmeye analitik olarak dahil edilmesi Araç tipine göre maliyet Araç bulunabilirliği Acil siparişlerin düzenlenmesi Bölgelere göre farklı sözleşmeler hazırlanması

İstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Bölümü TEŞEKKÜRLER