UYKU ve PSİKİYATRİ Doç. Dr. Turan ATAY

Uyku Hastalıkları Sınıflaması 2005 (ICSD-2) İnsomniler Uykuyla İişkili Solunum Bozuklukları Santral Kökenli Hipersomniler (Sirkadiyen Ritm Bozukluğu’na, Uykuyla İlişkili Solunum Bozuklukları’na veya gece uykusunun bozulmasına yol açacak diğer nedenlere bağlı olmayan) Sirkadiyen Ritm Uyku Bozuklukları Parasomniler Uykuyla İlişkili Hareket Bozuklukları İzole Semptomlar, Görünüşte Normal Varyantlar ve Çözümlenmemiş Konular Diğer Uyku Bozuklukları

İnsomniler Adjusment insomnia (akut insomni, geçici insomni) Psikofizyolojik insomni Paradoksikal insomni İdiyopatik insomni Mental bozukluğa bağlı insomni Yetersiz uyku hijyeni Çocukluk çağının davranışsal insomnisi İlaç veya maddeye bağlı insomni Tıbbi duruma bağlı insomni Maddeye veya bilinen fizyolojik duruma bağlı olmayan, sınıflandırılmamış (organik olmayan) insomni Fizyolojik (organik) insomni, sınıflandırılmamış

Uykuyla İlişkili Solunum Bozuklukları Santral Uyku-Apne Sendromları Primer Cheyne-Stokes Solunumu Paternine Bağlı Yüksek İrtifa Periyodik Solunumuna Bağlı Cheyne-Stokes Olmayan Tıbbi Duruma Bağlı İlaç veya Maddeye Bağlı Bebeklik Döneminin Primer Uyku Apnesi (eski adıyla “yenidoğanın primer uyku apnesi”) Tıkayıcı Uyku Apne Sendromları Erişkin Pediatrik Uykuyla İlişkili Hipovantilasyon/Hipoksemi Sendromları Uykuyla İlişkili Tıkayıcı Olmayan Alveolar Hipovantilasyon, idiyopatik Konjenital Santral Alveolar Hipovantilasyon Sendromu

Uykuyla İlişkili Solunum Bozuklukları (2) Tıbbi Duruma Bağlı Uykuyla İlişkili Hipovantilasyon/Hipoksemi Pulmoner Parenkimal veya Vasküler Patolojiye Bağlı Alt Solunum Yollarının Tıkanıklığına Bağlı Nöromüsküler Hastalıklara veya Göğüs Duvarı Hastalıklarına Bağlı Uykuyla İlişkili Diğer Solunum Bozuklukları Uyku Apnesi / Uykuyla İlişkili Solunum Bozukluğu, sınıflandırılmamış

Santral Kökenli Hipersomniler Narkolepsi Katapleksili, Katapleksisiz, Tıbbi Duruma Bağlı, Sınıflandırılmamış Tekrarlayıcı Hipersomni Kleine-Levin Sendromu Menstruasyonla İlişkili Hipersomni Uyku Süresi Uzun İdiyopatik Hipersomni Uyku Süresi Uzun Olmayan İdiyopatik Hipersomni Davranışsal Nedenli Yetersiz Uyku Sendromu Tıbbi Duruma Bağlı Hipersomni İlaç veya Madde Kullanımına Bağlı Hipersomni Maddeye veya bilinen fizyolojik duruma bağlı olmayan, sınıflandırılmamış (organik olmayan) hipersomni Fizyolojik (Organik) Hipersomni, sınıflandırılmamış

Sirkadiyen Ritm Uyku Bozuklukları Gecikmiş Uyku Fazı Tipi Erken (öne çekilmiş) Uyku Fazı Tipi Düzensiz Uyku-Uyanıklık Tipi (Düzensiz Uyku-Uyanıklık Ritmi) Free-Running Tipi (eski adıyla “Non-24-Hour Sleep-Wake Syndrome”) Jet Lag Tipi Vardiya Tipi Tıbbi Duruma Bağlı Diğer (sınıflandırılmamış) Madde veya İlaca Bağlı

Parasomniler Uyanma Bozuklukları (NREM uykusundan) Konfüzyonel Uyanmalar Uykuda Yürüme Uyku Terörü Genellikle REM Uykusu İle İlişkili Parasomniler REM Uykusu Davranış Bozukluğu Tekrarlayıcı İzole Uyku Paralizisi Kabus Bozukluğu

Uykuyla İlişkili Disosiyatif Bozukluklar Parasomniler (2) Diğer Parasomniler Uykuyla İlişkili Disosiyatif Bozukluklar Uyku Enürezisi Uykuyla İlişkili İnlemeler (Catathrenia) Exploding Head Syndrome Uykuyla İlişkili Halüsinasyonlar Uykuyla İlişkili Yeme Bozukluğu Parasomni, sınıflandırılmamış İlaç veya Maddeye Bağlı Parasomni Tıbbi Duruma Bağlı Parasomni

Uykuyla İlişkili Hareket Bozuklukları Huzursuz Bacaklar Sendromu Periyodik Ekstremite (Bacak-Kol) Hareketleri Uykuyla İlişkili Bacak Krampları Uykuyla İlişkili Bruksizm (diş gıcırdatma) Uykuyla İlişkili Ritmik Hareket Bozukluğu Uykuyla İlişkili Hareket Bozukluğu, sınıflandırılmamış İlaç veya Maddeye Bağlı Tıbbi Duruma Bağlı

İzole Semptomlar, Normal Varyantlar,… Uzun Uyuyanlar Kısa Uyuyanlar Horlama Uykuda Konuşma Hipnik Jerkler (Sleep Starts) Bebekliğin Selim Uyku Miyoklonusu Hipnagojik Ayak Tremoru ve Uykuda Alternan Bacak Kası Aktivasyonu Uyku Başlangıcındaki Propriospinal Miyoklonus Fragmante Miyoklonus

Diğer Uyku Bozuklukları Diğer Fizyolojik (Organik) Uyku Bozuklukları Madde Kullanımına veya Bilinen Bir Fizyolojik Duruma Bağlı Olmayan Diğer Uyku Bozuklukları Çevresel Uyku Bozuklukları

Hekime Uyku Bozukluğu İçin Başvuran Bir Hasta: İnsomni (uykusuzluk) Hipersomni (aşırı uykululuk) Uykuda veya gece içi uyanıklıklar sırasında ortaya çıkan hareketler-davranışlar-duyumsamalar yakınmalarından biriyle veya bunların kombinasyonuyla gelir.

Ayırıcı tanıya gitmek için önce esas semptom belirlenmelidir Hasta, bazı semptomların (gece içi hareket veya davranışlar, horlama, nefes durması vs) farkında olmayabilir. Ayırıcı tanıya gitmek için önce esas semptom belirlenmelidir Uykusuzluk yakınması olanlar yakınmalarını abartmaya, Aşırı uykulu olanlar veya horlayanlar da inkara eğilimlidir. Bu yüzden, uyku sorunuyla gelen hastanın mutlaka yakınlarından da bilgi alınmalı, Gerekirse hastadan uyku düzeni ve süresi hakkında 1-2 hafta süreli günlük tutması istenerek, daha ayrıntılı bilgi toplanmalıdır.

Sık Görülen Uyku Bozuklukları

En Sık Görülen Uyku Bozuklukları İnsomni Uykuda solunum bozuklukları Huzursuz bacaklar sendromu

İnsomni Akut insomninin 1 yıllık prevalansı %15-20 Psikofizyolojik insomni oranı genel nüfusta %1-2 Kadınlarda erkeklere göre, yaşlılarda genç erişkinlere göre daha sık Paradoksal insomni (uykuyu algılama bozukluğu), insomnili hastaların %5’inden daha azını oluşturmaktadır

Nüfusun %3’ü bu tanının kriterlerine uygun! Uyku merkezlerine kronik insomniyle başvuran hastalar içinde mental bozukluklara bağlı insomni en sık olanı... Nüfusun %3’ü bu tanının kriterlerine uygun!

Kronik İnsomniada Uyku Kalitesi Uyku sırasında ve öncesinde anksiyete ve ajitasyon Uyku sonrasında yenilenmemiş, dinlenmemiş olma hissi Negatif ve hoşa gitmeyen uyku deneyimleri

Kronik İnsomniada Gündüz Yakınmaları Uykulu ve yorgun olma Kötü konsantrasyon Problem çözmenin kötü olması Gerginlik, huzursuzluk