KREDİ İŞLEMLERİ Doç. Dr. Mustafa ÇEKER Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Ticaret Hukuku Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Tel: 0533 482 53 67 E-posta: mceker@cu.edu.tr

KREDİ KAVRAMI Tanımı: Kredi, bankanın nakdi kaynaklarını bir bedel karşılığında talepte bulunan kişilere kullandırmasıdır. Fonksiyonları: Tedavül aracı olması Atıl durumdaki sermaye ve tasarrufları iş alanlarına aktarması Ekonomik faaliyetlere hız vermesi

5411 SAYILI KANUNDA KREDİ KAVRAMI 5411 sayılı BankK m.48’e göre Aşağıdaki işlemler izlendikleri hesaba bakılmaksızın bu Kanun uygulamasında kredi sayılır: 1. Bankalarca verilen nakdî krediler 2. Teminat mektupları, kontrgarantiler, kefaletler, aval, ciro, kabul gibi gayrinakdî krediler ve bu niteliği haiz taahhütler 3. Satın alınan tahvil ve benzeri sermaye piyasası araçları 4. Tevdiatta bulunmak suretiyle ya da herhangi bir şekil ve surette verilen ödünçler, 5. Varlıkların vadeli satışından doğan alacaklar, 6. Vadesi geçmiş nakdî krediler, tahakkuk etmekle birlikte tahsil edilmemiş faizler, gayrinakdî kredilerin nakde tahvil olan bedelleri, 7. Ters repo işlemlerinden alacaklar, 8. Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri ile benzeri diğer sözleşmeler nedeniyle üstlenilen riskler, 9. Ortaklık payları 10. Kurulca kredi olarak kabul edilen diğer işlemler 11. Kalkınma ve yatırım bankalarının finansal kiralama yöntemiyle sağladığı finansmanlar 12. Katılım bankalarının taşınır ve taşınmaz mal ve hizmet bedellerinin ödenmesi suretiyle veya kâr ve zarar ortaklığı yatırımları, taşınmaz, ekipman veya emtia temini veya finansal kiralama, mal karşılığı vesaikin finansmanı, ortak yatırımlar veya benzer yöntemlerle sağladıkları finansmanlar

KREDİ TÜRLERİ Kredi türlerini çeşitli açılardan sınıflandırmak mümkündür: A. Nitelik Açısından 1. Nakdi Krediler (SKK, Iskonto, İştira, KMH) 2. Gayrinakdi Krediler (Teminat mektubu, Kabul kredisi, Akreditif vs.) B. Vadeleri Açısından 1. Kısa Vadeli Krediler (18 aya kadar) 2. Orta Vadeli Krediler (5 yıla kadar) 3. Uzun Vadeli Krediler (5 yıldan fazla)

KREDİ TÜRLERİ C. Teminat Açısından 1. Teminatsız Krediler 2. Teminatlı Krediler a) Şahsi Teminatlı Krediler b) Maddi Teminatlı Krediler D. İzin Açısından 1. Şube Yetkili Krediler 2. Otorize Krediler

KREDİ TÜRLERİ E. Kaynak Açısından 1. Banka Kaynaklı Krediler 2. Fon Kaynaklı Krediler F. Kullanma Amacı Açısından 1. Tüketici Kredileri (Bireysel Krediler) a) Konut Kredileri b) Taşıt Kredileri c) Kişisel İhtiyaç Kredileri 2. Ticari Krediler (Kurumsal Krediler) a) İşletme Kredileri b) Yatırım Kredileri c) İhracat Kredileri d) Döviz Kredileri

KREDİ YASAKLARI 5411 sayılı BankK.m.50 gereğince; Bankalar; a) Yönetim kurulu üyelerine, genel müdüre, genel müdür yardımcılarına ve kredi açmaya yetkili mensuplarına; bunların eş ve velâyet altındaki çocuklarına; tek başlarına ya da birlikte sermayesinin yüzde yirmibeş veya fazlasına sahip oldukları ortaklıklara, b) (a) bendinde sayılanlar dışında kalan mensupları ile bunların eş ve velâyeti altındaki çocuklarına, c) Mensuplarının kurduğu veya bunlar için kurulan sandık, dernek, sendika veya vakıflara, Her ne şekil ve surette olursa olsun nakdî ve gayrinakdî kredi veremez, tahvil ya da benzeri menkul kıymetlerini satın alamazlar. İstisnaları; a) Maaş Kredileri (Aylık net ücret x 5) b) Kredi Kartları (Aylık net ücret x 3) c) Çek Karnesi (Aylık net ücret x 3)

KREDİ SINIRLARI Ferdi Risk Sınırı: Özkaynak x %25 Bankalarca bir gerçek ya da tüzel kişiye veya bir risk grubuna kullandırılabilecek kredilerin toplamı özkaynakların yüzde yirmibeşini aşamaz. Bu oran, 49 uncu maddenin ikinci fıkrasında tanımlanan risk grubu bakımından yüzde yirmi olarak uygulanır. Kurul, bu oranı yüzde yirmibeşe kadar yükseltmeye veya kanunî haddine kadar indirmeye yetkilidir. Bir adi ortaklığa verilen krediler, sorumlulukları oranında ortaklara kullandırılmış sayılır. Ortaklara Kredi Sınırı: Özkaynak x %50 Bankalarca hâkim ortak veya nitelikli pay sahibi olup olmadıklarına bakılmaksızın bankaların sermayesinin yüzde bir ve daha fazla payına sahip olup pay defterine kayıtlı olan tüm ortaklarına ve bunlarla risk grubu oluşturan kişilere kullandırılacak kredilerin toplamı özkaynaklarının yüzde ellisini aşamaz. Birlikte kontrol edilen ortaklıklara kullandırılan krediler, bu ortaklıkları birlikte kontrol eden hissedarların her birinin ortaklık sermayesinde sahip olduğu payların, birlikte kontrol ettikleri toplam paya oranı ölçüsünde ortaklığı birlikte kontrol eden her bir hissedarın dâhil olduğu risk grubuna kullandırılmış sayılır. Büyük Kredi Sınırı : Özkaynak x %10 (Toplam: Özkaynak x 8) Bir gerçek ya da tüzel kişiye veya bir risk grubuna özkaynakların yüzde onu veya daha fazlası oranında kullandırılan krediler büyük kredi sayılır ve bunların toplamı özkaynakların sekiz katını aşamaz.

KREDİ SINIRLAMALARINA TABİ OLMAYAN İŞLEMLER (m.55) a) Karşılığı nakit, nakit benzeri kıymet ve hesaplar ile kıymetli maden olan işlemler. b) Hazine Müsteşarlığı, Merkez Bankası, Özelleştirme İdaresi Başkanlığı ve Toplu Konut İdaresi Başkanlığıyla yapılan işlemler ile bu kurumlarca çıkarılan ya da ödenmesi garanti edilen bono, tahvil ve benzeri menkul kıymetler karşılığı yapılan işlemler. c) Merkez Bankası nezdindeki piyasalarda veya kanunla teşkilatlanmış diğer para piyasalarında yapılan işlemler. d) Aynı kişiye ya da aynı risk grubuna yeni kredi tahsisi hâlinde daha önce yabancı para cinsinden veya yabancı para ölçüsü ile verilen kredilerin, müteakiben tahsis edilen kredinin kullandırılmaya başlandığı tarihteki cari kurdan dikkate alınması kaydıyla çek ve kredi kartı kullandırımları hariç, kredilerde kur değişikliklerinin doğurduğu artışlar ile vadesi geçmiş kredilere tahakkuk ettirilen faiz, kâr payı ve diğer unsurlar. e) Her türlü sermaye artırımları dolayısıyla bedelsiz edinilen ortaklık payları ile ortaklık paylarının herhangi bir fon çıkışı gerektirmeyen değer artışları. f) Kurulca belirlenecek esaslar dâhilinde bankaların kendi aralarındaki işlemler. g) Kurulca belirlenecek esas ve süreler çerçevesinde elden çıkarılması kaydıyla halka arza aracılık yüklenimleri kapsamında edinilen ortaklık payları. h) Özkaynak hesabında indirilecek değer olarak dikkate alınan işlemler. i) Kurulca belirlenecek diğer işlemler.

DOLAYLI KREDİ İLİŞKİSİ (m.49) 1. Gerçek Kişilere Kullandırılan Kredilerde: Bir gerçek kişinin eşi ve çocukları, Bunların yönetim kurulu üyesi veya genel müdürü oldukları Bunların ya da bir tüzel kişinin birlikte veya tek başlarına, doğrudan ya da dolaylı olarak kontrol ettikleri Sınırsız sorumlulukla katıldıkları ortaklıklar Kredi işlemlerinde tek kişi olarak (aynı risk grubunda) kabul edilir. 2. Bankalara Kullandırılan Kredilerde: Bir banka ile bu bankanın nitelikli pay sahipleri, yönetim kurulu üyeleri ve genel müdürü, bunların birlikte veya tek başına, doğrudan ya da dolaylı olarak kontrol ettikleri Bunların sınırsız sorumlulukla katıldıkları Yönetim kurulu üyesi ya da genel müdürü oldukları ortaklıklar Bankanın dahil olduğu risk grubunu oluşturur.

İŞTİRAK YASAKLARI (m.56) Bankaların; kredi kuruluşları ve finansal kuruluşlar dışındaki bir ortaklıktaki payı kendi özkaynaklarının yüzde onbeşini, bu ortaklıklardaki paylarının toplam tutarı ise kendi özkaynaklarının yüzde altmışını aşamaz. Bu sınırların aşılması hâlinde, aşım tutarı özkaynak hesaplamasında ana sermayeden indirim kalemi olarak dikkate alınır. Bankalar, kendilerinde doğrudan veya dolaylı olarak pay sahibi olan ortaklık ve kuruluşlarda doğrudan veya dolaylı olarak pay sahibi olamazlar, bunların hisse senetlerini rehin olarak kabul edemezler ve karşılığında avans veremezler.

GAYRİMENKUL VE EMTİA ÜZERİNE İŞLEMLER (m.57) Gayrimenkul Edinim Sınırı: Özkaynak x %50 Bankaların gayrimenkullerinin net defter değerleri toplamı özkaynaklarının yüzde ellisini aşamaz. Bu kapsamda; 1. Bankalar, ticaret amacıyla gayrimenkul ve emtianın alım ve satımı ile uğraşamaz. 2. Ana faaliyet konusu gayrimenkul ticareti olan ortaklıklara katılamazlar. İstisnalar: 1. Katılım Bankalarının finansman işlemleri 2. Sermaye Piyasası Faaliyetleri (altın vb. kıymetli maden alım satım işlemleri) 3. İpotekli Konut Finansmanı Şirketleri 4. Gayrimenkul Yatırım Ortaklıkları

FAİZ ORANLARI BankK.m.144 uyarınca, Bakanlar Kurulu, bankaların ödünç para verme işlemleri ve mevduat kabulünde uygulanacak azamî faiz oranlarını, katılma hesaplarında kâr ve zarara katılma oranlarını, özel cari hesaplar dâhil bu maddede belirtilen işlemlerde sağlanacak diğer menfaatlerin nitelikleri ile azamî miktar ya da oranlarını tespit etmeye, bunları kısmen veya tamamen serbest bırakmaya yetkilidir. Bakanlar Kurulu, bu yetkilerini Merkez Bankasına devredebilir. BankK.m.146/r : 144 üncü maddesi uyarınca alınan kararlara ve yapılan düzenlemelere uyulmaması hâlinde yirmibin Yeni Türk Lirası, ayrıca Bakanlar Kurulu veya Merkez Bankası tarafından miktar ya da oranların tespit edildiği durumlarda, söz konusu miktar ve oranlara aykırı şekilde faiz alınması veya verilmesi ya da menfaat sağlanması hâlinde, sağlanan menfaat tutarı kadar, İdarî para cezası uygulanır.