ÇOK AMAÇLI TEDARİKÇİ SEÇİMİ PROBLEMİNDE GENEL İNDİRİM POLİTİKALARI Behzad SANAEI ve Doç. Dr. Nureddin KIRKAVAK Endüstri Mühendisliği Bölümü DOĞU AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ Gazi Magosa, Kuzey Kıbrıs Turk Cumhuriyeti 1 Temmuz 2010 YA/EM’2010 Sabancı Üniversitesi, İstanbul

SUNUNUN ANA HATLARI Giriş: Tedarikçi Seçimi Problemi Kaynak Taraması: Benzer Çalışmaların İncelenmesi Genel İndirim Politikaları Problemin Tanımı Çok Amaçlı Karar Modeli Sonuçlar İleri Çalışma Önerileri

GİRİŞ: TEDARİKÇİ SEÇİMİ PROBLEMİ Aissaoui ve arkadaşları (2006), işletmelerde satınalma fonksiyonunu altı temel adımla tanımlamıştır: “Üret ya da satın al kararı” (kendi kendine veya fason üretim), Tedarikçi seçimi, Sözleşme pazarlıkları, İşbirliğinin oluşturulması, Satın alma, Kaynak çözümlemesi.

Son 60 yılda, ‘Tedarikçi Seçimi Problemi’ çok önemli değişikliklerden geçmiştir: küreselleşme, yükselen kalite standartları, gelişen bilgisayar iletişimi, artan teknolojik imkanlar, rekabetçi pazarda oluşan gelişmeler.

Kim (2000), çalışmasında geliştirdiği matematiksel programlama modeli ile imalatçı bir firma ile tedarikçileri arasında uzun süreli ilişkinin önemini gösterdi. Weber ve arkadaşlarının 1993 tarihli bir çalışmalarına göre otomobil üreticileri gelirlerinin %50’sinden fazlasını tedarikçilerden satın aldıkları hammadde ve yarı mamul parçalar için harcıyorlar. Satın alma ve tedarikçi seçimi problemlerinin çözümünde kullanılan bilgi gereksinimleri çoğunlukla tam ve kesin olarak bilinememektedir. Bu nedenle de genellikle: Bulanık Mantık, Olaylara Dayalı Akıl Yürütme (Case Based Reasoning), Çözümsel Sıradüzen Süreci (Analytical Hierarchy Process), Çözümsel Ağ Süreci (Analytical Network Process), Genetik Algoritmalar gibi yöntemler kullanılmaktadır.

Aslında ‘Tedarikçi Seçimi Kararı’ biribiri ile çatışan birçok etmenden etkilenen çok amaçlı bir karar verme problemidir. Bu etmenlerden bazılar aşağıdaki bibi sıralanabilir: fiyatlandırma güvenilirlik tedarik kalitesi tedarik esnekliği yerine koyma süresi teslimat sıklığı / enküçük kafile büyüklüğü taşıma masrafları bilgi koordinasyon yetenekleri tasarım işbirliği yetenekleri döviz kurları, vergi ve gümrük mevzuatı tedarikçi davranışları

KAYNAK TARAMASI Wind ve Robinson (1968) Benton (1991) “Doğrusal ağırlıklı amaçlar yaklaşımı” Benton (1991) “Miktar indirimi ve ekonomik sipariş miktarı kavramlarını birleştiren dogrusal olmayan bir model” Buffa ve Jackson (1983) “Hedef Programlama Modeli: fiyat, kalite ve teslimat kriteriterleri” Hong ve Hayya (1992) “Tam Zamanında Üretim ortamlarında çoklu kaynak modeli, satınalma ve envanter tutma maliyetlerini düşürüyor” Chaudhry ve arkadaşları (1993) “Genel indirim politikalarını göz önüne alarak maliyetleri en aza indirirken teslim performansı ve kaliteyi artıran Doğrusal ve 0/1 Tamsayılı Programlama Modelleri “ Bulanık Modeller: Zarandi ve arkadaşları (2007), Amid ve arkadaşları (2009)

PROBLEMİN GENEL ÖZELLİKLERİ Tek dönemden oluşan planlama periyodu, Tüm tedarikçiler tek bir ürün için teklif verirler, Tedarikçileri değerlendirirken kullanılan amaçlar eş ağırlıklı kabul edilmiştir, Teklif vermenin sabit maliyetleri göz önüne alınmamıştır, Bir tedarikçinin iki ayrı indirim politikasına göre iki ayrı teklifi olabilir, Başlangıçta tüm verilerin tam ve kesin olarak bilindiği ancak, sonrasında talep ve tüm maliyet bileşenlerinin bulanık değerler olarak modellenerek çözüm elde edilmesi öngörülmektedir.

PROBLEME ÇOK AMAÇLI YAKLAŞIM ÇOK AMAÇLI MODEL: Toplam satınalma maliyetini en aza indirmek, Geri çevrilen ürün sayısını en aza indirerek, ürün kalitesini en çoklamak, Geç teslim edilen ürün sayılarını en aza indirerek, tedarikçi performansını en çoklamak.

GENEL İNDİRİM POLİTİKALARI: tüm ürünlere uygulanan

GENEL İNDİRİM POLİTİKALARI: ARTIMLI OLARAK ÜRÜNLERE UYGULANAN

ÇOK AMAÇLI DOĞRUSAL PROGRAMLAMA MODELİ . Weber ve Current (1993) S.t. GELİŞTİRDİĞİMİZ MODEL: Amid ve arkadaşları (2006), Chaudhry ve arkadaşları (1991) ve Stadtler (2007) çalışmaları üzerine geliştirilmiştir.

AMAÇ FONKSİYONU: Amaçlar arasındaki boyut farklılıklarını ortadan kaldırıp anlamlı hale getirmek amacıyla: Doğrusal olarak uyarlanmış Wierzbicki (1980) formülü

GELİŞTİRİLEN MODEL

GELİŞTİRİLEN MODEL S.t.

SONUÇ Bu çalışmada en iyi tedarik planının bulunmasına yönelik çok amaçlı bir model geliştirildi. Çözülen nümerik örneklerden edinilen tecrübe ile ileriye yönelik çalışmalar planlandı. Günlük hayatta karşılaşılacak büyüklükteki problemlerin çözümü için çok uzun bilgisayar çalışma süreleri gerekmediği gözlendi.

İLERİ ÇALIŞMALAR Bulanık talep, Bulanık maliyet bileşenleri, Çok periyodlu, dinamik talepli, ekonomik envanter modelleri, Farklı amaçlar, farklı fonksiyonlar, Gerçek veri üzerine çeşitli uygulamalar,

TEŞEKKÜRLER! SORULARINIZ?