Ergenlik fizyolojisi ve büyüme

Ergenlik fiziksel, hormonal, ruhsal ve sosyal olarak çocukluktan yetişkinliğe geçiş dönemidir.

Puberte; bu dönemdeki nöroendokrin ve fiziksel değişiklikleri tanımlar İkincil cinsiyet özelliklerinin belirginleşmesi Beden yağ dağılımının değişmesi Kemik gelişiminde hızlanma Boy uzamasında sıçrama Epifizlerin kapanması Spermatogenezis ve ovulasyonun başlaması

Puberte genelde kemik yaşı ile belirlenir kızlarda ortalama 10 yaşa erkeklerde 11 yaşa ulaştığında puberte değişiklikleri oluşmaya başlar

Puberte başlangıç yaşı Genetik ve etnik özellikler Coğrafi koşullar Sosyo ekonomik koşullar Beslenme Sağlık durumu Zorlayıcı fiziksel aktivite Ruhsal gerilimler Puberte başlangıç yaşını etkiler. Yüzyılın eğilimi olarak başlangıç yaşının her 10 yılda bir 2-3 ay erkene kaydığı düşünülmektedir.

Pubertede gözlenen bedensel ve fizyolojik gelişme Hipotalamus- hipofiz- gonad ekseni hormonlarının salgılanmalarındaki değişiklikler sonucudur

Puberte fizyolojisi GONAD HİPOFİZ HİPOTALAMUS HİPOTALAMUS HİPOFİZ ADRENAL IGF-1 HİPOTALAMUS HİPOFİZ

Gonadotropin salgılayıcı hormon nöronlarının gelişimi Fötal yaşamda olur ve doğumdan sonra gonadotropinler iki cinste de pubertal düzeylerdedir 2-3 yaşına dek zaman zaman artarak gider (mini puberte) 4-9 yaşlarda baskılı tutulur puberte ile birlikte yeniden etkinleşir

Pubertenin başlangıç zamanını etkileyen kuramlar Hipotalamusun seks steroidlerine duyarlılığında değişiklik (Gonadostat teorisi) GnRH nöronlarında uyarıcı impulsların sınırlanmasının kalkması

Puberte öncesi GnRH nöronlarında pulsatil salınımın varlığı Glutamat gibi aminoasitlerin artışı Puberteyi başlatabilecek kritik ağırlık, yağ- kas kitlesi

Puberte sürecinde rol alan hormonlar Salgılayan bez Hormon Etki Hipotalamus GnRH Hipofiz bezinin gonadotrop hormon salgısı Hipofiz Luteinizan hormon(LH) kızlarda:Estrogen sentezi, ovülasyon, corpus luteum oluşumu progesteron sentezi erkeklerde: Testosteron sentezi

Salgılayan bez Hormon Etki Hipofiz Follikül stimülan kızlarda: Over hormon(FSH) follikülünde olgunlaşma Estrogen sentezi erkeklerde: Spermatogenez Büyüme hormonu Boy büyümesinde hızlanma

Salgılayan bez Hormon Etki Over Estron(E1) kızlarda:meme ve Estrodiol(E2) üreme organlarının Estriol(E3) gelişmesi, Ergenlikte boy büyümesi, dişi tipi yağlanma,kemik epifizlerin kapanması Progesteron İkincil cinsiyet özelliklerinin gelişmesinde etki, menstrüel döngünün salgısal evresinin oluşumu

Salgılayan bez Hormon Etki Testis Testosteron(T) erkeklerde: İkincil cinsiyet özelliklerinin gelişmesi, Ergenlikte boy büyüme hızlanması, kas kitlesi artması, kemik epifizlerinin kapanması

Salgılayan bez Hormon Etki Sürrenal korteks Dihidroepiandrosteron(DHA) Pubik ve aksiller kıllanma Dihidroepiandrosteron boy büyümesinde sülfat(DHEAS) hızlanma Androsteronodion kemik epifizlerinin kapanması

Normal puberte Kız Erkek Yaş 8 – 13 yaş İlk bulgu Meme büyümesi Yaş Testis büyümesi

Testis ve over boyutlarının artması Birincil cinsiyet özellikleri Testis ve over boyutlarının artması Over follikül sayı ve çaplarının artması Uterus ve prostat büyümesi Vagen pH ve sitolojik yapısının değişmesi

İkincil cinsiyet özellikleri Kız çocuk: Meme gelişimi, pubik ve aksiller kıllanma, yağ dokusunda artma, ter kokusu Erkek çocuk: Testis ve penis büyümesi, pubik ve aksiller kıllanma, kas dokusunda artma, sesin kalınlaşması, yüz kıllarının çıkması, ter kokusu

Erkek çocuklarda; Testis uzun çaplar ortalamasının 2.5 cm veya hacminin 4 ml olması Gonadotropin uyarısının Cinsel gelişmenin Pubertenin başladığının işaretidir

Türk erkek çocuklarında ergenlik özellikleri 50.persentil Testis 4 ml 11.6 yaş Pubik kıllanma 12.3 yaş Koltuk altı kıllanma 13.1 yaş Sakal 14.5 yaş Bundak R, Eur J Pediatr 166;595,2007

Türk kız çocuklarında ergenlik özellikleri 50.persentil Meme dokusu 10.1 yaş Pubik kıllanma 11.0 yaş Koltuk altı kıllanma 11.6 yaş Menarş 12.2 yaş Bundak R, JCRPE 1;8,2008

Ergenlikte Fizyolojik Değişiklikler Testosteron Eritropoezi uyarır  erkeklerde Hb , Htc Her iki cinste BK , trombositler , sedimentasyon hızı Erkeklerde vital kapasite  Sistolik kan basıncında artış görülür

Erkeklerde yağ dokusu değişimi Erkeklerde kas kitlesi artarken yağ dokusu azalır. Omuz genişliğinin kalça genişliğine oranı 1.37 olarak kalır.

Kızlarda ise kas kitlesi menarşa dek artar, sonra yağ dokusu artarken kas kitlesi azalır. Kızlarda yağ dokusu artışı erkeklerden 2 kat fazladır. Kızlarda vücut yağ oranı % 17’e ulaşınca menarş, % 22’e ulaşınca ovulasyon görülmektedir. Kızlarda kalça uyluk ve baldırda yağ dokusu artarken üst kaslarda azalır. Kızlarda omuz kalça oranı 1.35’ten 1.27’e düşer

Pubertede Büyüme Ergenlik başlangıcında erişkin boyun yaklaşık % 80’i olan boy uzunluğu, 2–4 yıl içinde erişkin boyun % 99’ una erişir 1-2 yaş 10-12 cm / yıl 2-4 yaş 7-8 cm / yıl 4-12 yaş 5-6 cm / yıl Ergenlikte büyümenin en hızlı olduğu dönem büyüme hızı doruğu (peak height velocity – PHV) PHV kızlarda 8-10 cm / yıl erkeklerde 10-12 cm / yıl Boy büyümesi kızlarda 16-18 erkeklerde 18-20 yaşlarda durur

Ergenlik döneminde vücut ağırlığı kızlarda 16 kg erkeklerde 20 kg artar Ergenlikte hormonal etki ile kemiklerin olgunlaşması belirgin olarak hızlanır Kızlarda epifizler erkeklerden 2 yıl erken kapanır Pubertede kızlarda tanner Evre III erkeklerde testis hacmi 10-15 ml olduğunda Büyüme hormonu düzeyi IGF’ ler 

Boyca uzama bacak ve gövde uzunluklarındaki artışa bağlıdır Boyca uzama bacak ve gövde uzunluklarındaki artışa bağlıdır. Ancak önce bacak uzaması görülür, gövde uzaması ise 1 yıl sonra başlar. Kol ve bacaklardaki uzamalar çevreden merkeze doğru ilerler, yani önce el ve ayaklar büyür, sonra baldır-uyluk, önkol-kol büyümesi hızlanır.

Katılımınız için teşekkür ederim