TARİHSEL JEOLOJİ ve PALEONTOLOJİ 1. Dersin Tanıtımı TARİHSEL JEOLOJİ ve PALEONTOLOJİ “Zaman içinde yeryüzü ve yaşam ” Füsun Alkaya

Yaklaşık 4.600.000.000 yıl önce… Cehennemi koşulların hüküm sürdüğü bir gezegen……..DÜNYA

# 4.600.000.000 yıl önce Dünya ergimiş haldeydi # Yeryüzüne durmaksızın gökten taş ve asteroidler yağmakta…. . # Sürekli volkanlar patlamakta, yüzeyde kızgın lavlar akmaktaydı

Ergimiş haldeki Dünya’da....Katmanlar yoktu Günümüz 4.6 my önce Ergimiş haldeki Dünya’da....Katmanlar yoktu Elementlerin en ağırı olan demir damlacıklar halinde dünyanın merkezine doğru inip burada yoğunlaştı.. Çekirdek oluştu Farklılaşma devam ettikçe katmanlar oluşmaya başladı

su buharı oluştu # Yüzey soğudukça… # Volkanlardan çıkan gazlarla…. # Dünyaya çarpan, gaz ve buzdan oluşan kuyruklu yıldızlar sayesinde… su buharı oluştu

# Su buharı atmosferin daha soğuk olan üst kesiminde yoğunlaşarak bulutları oluşturdu… # Su, sıcak yağmurlar halinde yer yüzüne indi, ancak yüzey çok sıcaktı, tekrar buharlaştı… # Bu işlemler tekrar ettikçe yerkabuğu soğumaya başladı, kabuk soğudukça su buharları yoğunlaştı ve yağan yağmurlarla okyanuslar oluştu

# Önce sadece okyanus ve okyanusal kabuk vardı… # Okyanusal kabuk kırıldı, dalma-batma zonları oluştu, ada yayları gelişti… # Adayayları su üstüne erişince… ilk karalar oluştu, bunlar volkanik adalardı

# Protokıtalar çarpışarak mikrokıtaları meydana getirdi # Adayaylarının çarpışması veya dalma-batma zonunun dönmesiyle protokıtalar oluştu adayayı mikrokıta # Protokıtalar çarpışarak mikrokıtaları meydana getirdi # Mikro kıtalar çarpışarak süperkıtaları meydana getirdi

1 milyar 100 my önceki bir süperkıta # Süperkıtalar parçalandı…..birleşti…. parçalandı….. birleşti….. parçalandı birleşti……………. 1 milyar 100 my önceki bir süperkıta RODİNYA

600 my önceki bir süperkıta # Süperkıtalar parçalandı…..birleşti…. parçalandı….. birleşti….. parçalandı birleşti……………. 600 my önceki bir süperkıta PANNOTİYA

Bilinen en yaşlı sedimanter kayaç Yer: Grönland Yaş: 3.800.000.000 yıl

Sularda,prokaryotik tek hücreliler İlk yaşam Sularda,prokaryotik tek hücreliler - BAKTERİLER -

3.5 milyar yıl önce….. Atmosferin mimarları: CYANOBACTERIA Siyanobakteriler fotosentez yaparak CO2 tüketip O2 ürettiler… Bu sayede önce denizlerde sonra atmosferde oksijen birikmeye başladı

3.5-1.8 milyar yıl arasında: dünyaya prokaryotik hücreliler (siyanobakteriler, bakteriler) egemen oldu 2.5-1.8 milyar yıl arasında: hidrosfer ve atmosferdeki önemli değişimler ökaryotik hücrelerin gelişmesini sağladı.

Proterozoyik sonları…… Dünya donarak yer tarihindeki en şiddetli buzul çağına girdi.

Milyonlarca yıl süren ısınma-buzullaşma, yaşamı hemen hemen yok olma noktasına getirdi. Ancak....Buzul dönemini takiben… Çok hücreli yumuşak gövdeli organizmalar ortaya çıktı

Proterozoyik sonlarında yumuşak gövdeli çok hücreli hayvanlar sığ denizlerde yaşamaya başladı. Yer: Avustralya, Edikara alanı Yaş: 590-700 milyon yıl Mawsonites, deniz anası benzeri, Australia

Yaklaşık 542 milyon yıl önce….. KAMBRİYEN devrinin başlangıcında, belli başlı hayvan gurupları birdenbire ortaya çıktı ve çeşitlendi. Bu ani evrimsel gelişme Kambriyen patlaması olarak adlandırılır. Yeryüzünde, Kambriyen’in ne öncesinde nede sonrasında böyle bir olay meydana gelmedi Yaşam yine tamamıyla denizlere sınırlıydı.

……milyon yıllarla konuşmak yerine…. Dünyanın oluşumu……..4.600.000.000 yıl En yaşlı kayaç…………..3.800.000.000 yıl En yaşlı fosil……………..3.500.000.000 yıl Kambriyen patlaması....542.000.000 yıl ……milyon yıllarla konuşmak yerine…. “4.600.000.000 yılın takvimi” JEOLOJİK ZAMAN ÇİZELGESİ

66-0 my FANEROZOYİK 251-66 my 542-251 my PROTEROZOYİK 2.500-542 my Üst Zaman Zaman Devir FANEROZOYİK SENOZOYİK 66-0 my Neojen Paleojen MESOZOYİK 251-66 my Kretase Jura Triyas PALEOZOYİK 542-251 my Permiyen Karbonifer Devoniyen Siluriyen Ordovisiyen Kambriyen Yaşamda ani gelişme PROTEROZOYİK 2.500-542 my Ökaryotik çok hücreliler Ökaryotik tek hücreliler Bakteriler-(prokaryotik hücreli) Dünyanın oluşumu ARKEEN 4.600-2.500 my

Geçmiş zamanın takvimini oluşturabilmek için gereken bilgiyi bize kimler verdi?

Dünya mezar taşları kayalardan ibaret olan geniş bir mezarlıktır. Burada yatan ölüler kitabelerini bizzat kendileri yazmışlardır Louis Agassiz

Kitabelerini yazan ölüler

Kitabelerini yazan ölüler Adımız Pleurodictyum, Biz bir mercan cinsiyiz Bireyler bir araya gelerek koloni oluşturduk. Gördüğünüz kolonimizdir Erken Devoniyen’de sığ sıcak denizlerde, kendimizi deniz tabanına bağlayarak yaşadık. Erken Devoniyen sonunda yer yüzünden silinip gittik. Bizimde bir zamanlar var olduğumuzu bilin diye size fosilimizi bıraktık. Not: nasıl fosilleştiğimizi çözebilirseniz size sedimanter ortam koşullarını da anlatırız

Ben bir ammonit cinsiyim. Kitabelerini yazan ölüler Adım Crioceratites Ben bir ammonit cinsiyim. Erken Kretase’de açık denizlerde yüzerek yaşadım. Kendi ürettiğim dikenli bir kabuğum vardı. Ölünce derin deniz tabanına indim. Gövdem çürüdü, kabuğumun içine o ortamdaki çökeller doldu. Kabuğum aragonit mineralinden olduğu için o da zamanla çözüldü gitti. Gördüğünüz kabuğumun iç kalıbıdır.

Biz, görünüşte benzemesekte, bir gastropod cinsiyiz. Adımız Planorbis Biz, görünüşte benzemesekte, bir gastropod cinsiyiz. Bizim cinsimiz ilk kez Jura’da ortaya çıktı, o günden beri varız. Tatlı su göllerinde yaşadık-yaşarız. Fosillerimizi bulmak isterseniz gölsel kireçtaşlarında veya marnlarda arayın. Kitabelerini yazan ölüler

Fosiller…….... Geçmişte yaşamış organizmaların günümüze kadar korunabilmiş kalıntıları veya izleri Latince “fossilis= yerden çıkarılmış”

Onlar yazdıkları kitabelerde bize ne zaman, nerde, nasıl yaşadıklarını, nasıl öldüklerini, nasıl gömüldüklerini anlatırlar. Bununla da kalmayıp yaşadıkları dönemde dünyada neler olup bittiğini hikayelerine eklerler. Kendilerine özgü dilleri vardır, öğrenebilirsek, sessizce anlattıkları “dünyanın tarihi” ni anlayabiliriz Onların dillerini bilmeyenler, anlattıklarını anlayamadıkları için, doğal olarak değerlerini de bilemezler.

Paleontoloji, fosilleri inceleyerek geçmişte yeryüzünde var olmuş canlıları, bunların alan ve zamandaki dağılımlarını araştıran bilim dalıdır. Yunanca, paleos = eski, ontos = yaşam, logos = bilim “eski yaşam bilimi”

Paleontoloji dersinde fosillerini inceleyeceğimiz bazı gruplar

Filum PORIFERA SÜNGERLER

MERCANLAR, DENİZ ŞAKAYIKLARI (anemonlar), DENİZ ANALARI, HYDROIDLER Filum CNIDARIA MERCANLAR, DENİZ ŞAKAYIKLARI (anemonlar), DENİZ ANALARI, HYDROIDLER Çok hücreli organizmaların en basit tiplerini kapsarlar Hücre düzeni süngerlerden daha ileri derecededir

Filum BRYOZOA yosun hayvanlar

BRACHİOPODA Filum BRAKİYOPODLAR

GASTROPODLAR, BİVALVLER, SEFALOPODLAR Sınıf Gastropoda Filum MOLLUSCA Sınıf Cephalopoda Sınıf Bivalvia

DERİSİ DİKENLİLER Sınıf Echinoidea Sınıf Crinoidea Sınıf Holothuroidea Filum Echinodermata DERİSİ DİKENLİLER Sınıf Echinoidea Sınıf Crinoidea Sınıf Holothuroidea Sınıf Ophiuroidea Sınıf Asteroidea

Filum TRILOBITA TRİLOBİTLER PALEOZOYİK

Filum HEMICHORDATA GRAPTOLİTLER

Tarihsel Jeoloji, Jeolojik devirler boyunca dünyada meydana gelen levha hareketlerini, orojenezleri, yaşamı, kitlesel yok olumları ve iklimsel değişimleri inceler. Geleceği anlayabilmek için “GEÇMİŞE YOLCULUK” yapar.

Geçmişten- Günümüze Dünya’nın coğrafyası nasıl değişti ? Son 600 milyon yıl

GEÇ PROTEROZOYİK (600 my önce ) http://www4.nau.edu/geology/master.html?http://www4.nau.edu/geology/blakey.html

GEÇ PROTEROZOYİK (560 my önce) Sibirya Lavrensiya Baltika

ERKEN KAMBRİYEN (540 my önce) Sibirya Lavrensiya Baltika

GEÇ KAMBRİYEN (500 my önce) Lavrensiya

ORDOVİSİYEN ORTASI (470 my önce) Sibirya Lavrensiya Baltika

GEÇ ORDOVİSİYEN (450 my önce) Sibirya Lavrensiya Baltika Avalonta

SİLURİYEN (430 my önce) Sibirya Lavrensiya

ERKEN DEVONİYEN (400 my önce) Sibirya Lavrusya Gondwana

GEÇ DEVONİYEN (370 my önce) Sibirya Lavrusya Gondwana

ERKEN KARBONİFER (340 my önce) Lavrusya Gondwana

GEÇ KARBONİFER (300 my önce)

ERKEN PERMİYEN (280 my önce)

GEÇ PERMİYEN (260 my önce) PANJEA

ERKEN – ORTA TRİYAS (240 my önce) PANJEA

GEÇ TRİYAS (220 my önce)

ERKEN JURA (190 my önce)

ORTA JURA (170 my önce)

GEÇ JURA (150 my önce)

ERKEN KRETASE (120 my önce)

GEÇ KRETASE (99 my önce)

GEÇ KRETASE (90 my önce)

KRETASE – TERSİTER sınırı (65.5 my önce)

EOSEN (50 my önce)

OLİGOSEN (30 my önce)

MİYOSEN (20 my önce)

PLEYİSTOSEN (1.8 my önce) Son Buzul Dönemi

GÜNÜMÜZ

Paleontoloji dersinde işlenecek konular: Bacteria Bölüm (?Filum) Cyanobacteria: Mavi-yeşil bakteriler Eukarya Alem Animalia Filum Porifera - süngerler Filum Archaeocyathida -arkeosiyatidler Filum Cnidaria – mercanlar Filum Bryozoa - bryozoerler Filum Brachiopoda – brakiyopodlar Filum Mollusca – bivalvler, gastropodlar, sefalopodlar Filum Echinodermata – deniz kestaneleri, deniz laleleri Filum Arthropoda - trilobitler Filum Hemichordata - graptolitler Alem Protoctista Filum Sarcomastigophora -foraminiferler

Tarihsel dersinde işlenecek konular: Arkeen Proterozoyik Fanerozoyik Paleozoyik Kambriyen Ordovisiyen Siluriyen Devoniyen Karbonifer Permiyen Mesozoyik Triyas Jura Kretase Senozoyik Paleojen Neojen Kronolojik sıra içinde levhasal hareketler, belli başlı orojenezler, yaşam, kitlesel yok olumlar, iklimsel değişimler.