Legionella pneumophila Dr. Ataç UZEL Ege Üniversitesi, Fen Fakültesi Temel ve Endüstriyel Mikrobiyoloji A.D, İZMİR

Legionella pneumophila ilk defa 1976 yılında Philadelphia’daki bir Amerikan askeri birliğinde görülen salgın hastalıktan sonra tanımlanmıştır. Etken amil olarak izole edilen bakteri Legionella pneumophila (legion; askeri birlik, pneumophila; akciğer seven) olarak isimlendirilmiştir.

Legionella türlerinin oluşturdukları enfeksiyonlar genel anlamda Legionellosis olarak isimlendirilmesine rağmen, L. pneumophila gerçekte iki farklı hastalık meydana getirmektedir Pontiac Humması; pnömonik ve ölümcül olmayan, ateşli, %90’dan daha fazla insidansa sahip, 1-2 gün inkübasyon periyodu olan, grip benzeri bir hastalıktır. Lejyoner Hastalığı; yüksek ateşle birlikte (40C) şiddetli bir pnömoni olarak görülürken; ishal, nörolojik anormallikler ve böbrek fonksiyon anormallikleri de sıklıkla görülen diğer belirtilerdir.

Lejyoner Hastalığı ABD’ de 3. En yaygın atipik pnömoni etkenidir. Lejyoner Hastalığı’nın mortalitesi %5–30 arasında değişmektedir. Başka bir hastalık yüzünden tedavi görmekte olan kişilerde görülen hastane kökenli vakalardaki mortalite %50 iken, herhangi bir tedavi görmeyen hastalardaki mortalite ise %80’e kadar çıkmaktadır.

L. pneumophila’ nın Habitatları Sucul çevreler (nehirler, nehir kenarları, göller, tatlı su akıntıları, termal olarak kirlenmiş sular ve çamurlar)

Legionella pneumophila’ nın Rezervuarları Protozoonlar İnsan yapısı çevreler Bina sıcak – soğuk su dağıtım sistemleri Soğutma kuleleri Banyolar ve ısıtılmış havuzlar Dekoratif amaçlı kullanılan fıskiye ve şelaleler, nemlendiriciler, klimalar, sis makinaları, metal endüstrisi soğutma suları gibi damlacık üreten diğer sistemler.

Bulaşma Yolları Damlacıklarla bulaşma * Solunum cihazları ile bulaşma Yutma Diğer akciğer dışı giriş yolları                           

Legionella’nın Dezenfeksiyon Metotları Lokal Ultraviyole Ani/anında ısıtma Sistemik Termal sonlandırma Bakteriostatik veya bakterisit uygulaması (Hiperklorinasyon veya Bakır- gümüş iyonizasyonu)

Termal sonlandırma Eğer otelde bir salgın varsa bunu acilen sonlandırmak için kullanılır. Legionella türleri 60ºC’ın üzerindeki sıcaklıklarda yaşayamazlar. Metot: Sıcak su deposundaki su sıcaklığı en az 70ºC olmalı, daha sonra mevcut bütün su çıkışlarından en az 30 dakika su akıtılmalıdır. Ayrıca suyun çıkıştaki sıcaklığı da 60 ºC’ın altına düşmemelidir. İşlemden sonra kültür ile kontrol yapılmalıdır. Avantajı: Özel bir ekipmana gerek duymaz ve yeterli personel varlığında uygun maliyeti olan bir yöntemdir. Dezavantajı: Zaman alıcıdır. Çok fazla kontrol noktası vardır. Geçici bir yöntemdir. Tekrar kolonizasyon olabilir. Maliyeti: ABD’de 1994’teki yakıt fiyatlarıyla 900 yataklı bir hastanede 31.000$

Bakır/Gümüş İyonizasyonu Pozitif yüklü Cu2+ ve Ag+ iyonları negatif yüklü hücre duvarlarına yapışarak bakterileri öldürür. Metot:Devir daim eden sıcak su sistemine, mikroişlemci kontrollü bir cihazla iyonların yüklenmesidir. Cu iyonları 0,2-0,4mg/l, Ag iyonları 0,02 – 0,04 mg/l konsantrasyonda sisteme verilirler. Bunlar ABD’de içme sularında izin verilen maksimum seviyelerdir. Avantajı: Göreceli olarak maliyeti uygundur. Ayrıca suda sürekli iyon bulunduğu için tekrar kontaminasyon riski çok azdır.

Dezavantajları: Elektrotlar pas yapabilir ve sürekli temizlik gerektirir. İyon seviyeleri suda renk bozukluğu yaratabilir ve porselen yüzeylerde renk değişikliği olabilir. Maliyet: İyonizasyon ünitelerinin fiyatları sistemin büyüklüğüne bağlı olarak 60.000$ - 100.000 $ arasında değişmektedir. Yıllık sarf masrafları ise 1.500 $ – 4.000 $ arasındadır.

Ultraviyole Işığı Metot: Kullanım noktalarının yakınına UV birimleri monte edilir. Avantajları: Uygulaması kolaydır ve suya ya da sistemlere herhangi bir olumsuz etkisi yoktur.Küçük birimler için idealdir. Dezavantajları: Atık bırakmadığı için sistemik dezenfeksiyonlarda kullanılamaz. İşlemden sonra herhangi bir noktadan kontaminasyon gerçekleşebilir. Ayrıca quartz panellerin temiz kalması için su önceden filtre edilmelidir. Maliyet: 500 yataklı bir hastane için; 4 büyük (260gal/min) ve 2 küçük (30gal/min) üniteli bir sistem ABD’de ortalama 50.000$ tutmaktadır.

Ani/Anında ısıtma Sıcak su tankları olmadan suyun aniden 88°C’ye ısıtıldıktan sonra soğuk suyla karıştırılarak kullanıldığı sistemlerdir.Bunlar yani bir binaya konduklarında etkili olurlar ancak eski kontamineli binalarda biyofilm oluşmuş olduğu için fazla etkili değillerdir. Avantajları: Etkilidirler ve konvansiyonel depolara göre az yer kaplarlar. Legionella’ların büyüyebileceği ortamları ortadan kaldırmış olurlar. Dezavantajları: Rezidüel bir koruma sağlamazlar. Ayrıca bu sistemlerle termal eradikasyon yapmak mümkün değildir. Maliyet: 330 yataklı bir hastanede 3 yarı-ani ısıtıcının fiyatı yaklaşık 12.000$ - 15.000 $ + montaj masraflarıdır.

Aşırı Klorlama Klor oksidize edici bir ajandır ve şebeke sularında genellikle 1 ppm’ in altında bulunur. Metot: İki şekilde uygulanabilir Şok klorlama: Bütün sistemde 20 – 50 ppm olacak şekilde ani bir klor enjeksiyonu yapılır. Tüm sistemde bu konsantrasyon sağlandıktan sonra su boşaltılır ve normal klor dozuna (0,5-1,0 ppm) dönülür. Sürekli klorlama: Sistemdeki klor miktarının sürekli olarak normalden daha fazla miktarda tutulmasıyla (4-6ppm) yapılır.

Avantajları: Sistemi tamamen dezenfekte eder ve kalıcı bir koruma sağlar. Dezavantajları: Klor oldukça koroziftir ve borularda önemli tahribat yapar. Ayrıca klor Legionella’yı öldürmeyip sadece baskılayabilir ve klor seviyesi düştükten sonra tekrar kolonizasyon oluşabilir. Önemli bir nokta da klor organik materyallerle reaksiyon vererek kanserojen oldukları bilinen trihalometanların oluşumunu hızlandırır. Maliyeti: Değişkendir. 800 yataklı bir hastanede ilk sistem takılmasının 88.000$ ve yıllık işletiminin de 16.000 $ olduğu belirtilmektedir.

Bir oteldeki riskli bölgeler nerelerdir? Su damlacıklarının oluşabileceği her yer muhtemel risk altındadır; Duşlar ve musluklar Kaplıca ve jakuzi banyoları Türk hamamları ve saunalar İklim koşullandırması için kullanılan Soğutma kuleleri ve buhar yoğunlaştırıcıları Nemlendirilmiş gıda sergileri

Legionella Nerelerde Çoğalabilir? Sıcak ve soğuk su tankları, depolar 20 ve 45°C arasındaki sıcak sularda Su akışının olmadığı ya da çok az olduğu borularda (kullanılmayan odalar) Tank ve boru yüzeylerindeki pislikler veya biyofilmlerde Musluklardaki kauçuk yada doğal liflerde Soğutma kulelerinde Bu koşullar Legionella’ ların çoğalmasını teşvik eder ve otellerdeki misafirlerin ve personelin infeksiyon riskini arttırır.

Riskin azaltılması için kritik kontrol noktaları                            Riskin azaltılması için kritik kontrol noktaları LH riski en aza indirgenebilir. Legionella büyümesini kontrol etmek için herhangi bir aktif programa sahip olmayan oteller misafirlerinin güvenliğini ihmal ediyor demektir.

Bir personel Legionella kontrolünden sorumlu olarak görevlendirilmelidir. Bu personelin Legionella' nın kontrolü konusunda eğitim alması sağlanmalı ve diğer personel de Legionella kontrolü konusundaki rollerinin önemi bakımından bilgilendirilmelidir. Sıcak su daima sıcak ve devir daimde tutulmalıdır: 50°C-60°C (elleri birkaç saniyeden fazla tutmak için fazla sıcak. Soğuk su daima soğuk tutulmalı: 25°C'nin altında Odalar boşsa bütün musluklar ve duşlar haftada en az bir kez birkaç dakika akıtılmalı, ayrıca odaya giriş yapılmadan da işlem tekrar edilmelidir.

Duş başlıkları ve musluklar temiz tutulmalı ve pas olmamasına dikkat edilmelidir. İklimlendirmede kullanılan soğutma kuleleri ve bunlarla ilgili boru sistemleri yılda en az iki kere temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir. Su ısıtıcıları (kaloriferler) yılda bir kere temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir. Her yıl sezon baılamadan önce sıcak su sistemi yüksek seviyedeki klor ile (50mg/l) 2 - 4 saat boyunca dezenfekte edilmelidir. Bütün su filtreleri düzenli olarak her 1-3 ayda bir temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir.

Su depoları, soğutma kuleleri ve görülebilir borular ayda bir teftiş edilmelidir. Bütün kaplamaların tam ve yerlerinde olup olmadıkları denetlenmelidir. Soğuk su tankları yılda bir kere teftiş edilmeli ve eğer bir depozit veya kirlilik içeriyorlarsa temizlenerek 50 mg/l klorla dezenfekte edilmelidir. Sistem modifikasyonlarının ya da yeni eklentilerin kesintiler ya da kör noktalar oluşturmamasına dikkat edilmelidir.

Eğer bir kaplıca havuzu veya jakuzi varsa aşağıdaki koşullar mutlaka sağlanmalıdır: Bunlar sürekli olarak 2-3mg/l klorla muamele edilmeli ve bu seviyenin sürdürüldüğü günde en az 3 kez kontrol edilmelidir. Her gün suyun en azından yarısı değiştirilmelidir. Kum filtreleri her gün geriye doğru yıkanmalıdır. Bütün sistem haftada bir kez temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir. Yapılan bütün uygulamaların günlük kayıtları sorumlu müdür tarafından düzenli olarak kontrol edilmelidir.

European Working Group on Legionella Infections Avrupa Ülkelerindeki Lejyoner Hastalığı vakaları ve oteller EWGLI tarafından takip edilmektedir EWGLI European Working Group on Legionella Infections

TEŞEKKÜRLER