MADDEYİ TANIYALIM Maddeyi duyu organlarımızla tanır ve niteleriz. Niteleme amacıyla; saydam, opak (saydam olmayan), sert, yumuşak gibi zıt anlamlı özellikler kullanırız.Şimdi bu özellik çiftlerinden bazılarını inceleyelim.

Saydamlık ve Opaklık Maddelerin ışığı geçirme özelliği hayatımızı kolaylaştırmıştır. Pencere camı ve duvarlar her binanın vazgeçilmez kısımlarıdır. Biri diğerinin yerini tutmaz. Çünkü, pencere camı saydam, duvar ise saydam olmayan maddedir. Camın ışığı geçirme özelliği olmasaydı otomobil pencerelerinin yapımında ve gözlüklerde cam kullanılmazdı..

Parlaklık ve Matlık Elmas, gümüş parlak maddelerdir. Odun, bazı kömürler ve kum mat maddelerdir.

Sertlik ve Yumuşaklık Maddelerin farklı sertliğe sahip olduğunu biliyor musunuz? Bazı maddeleri kolayca çizebilir ve şekil verebiliriz. Çeşitli nesneler kullanarak şekil verebildiğimiz maddeler yumuşaktır. Kolayca şekil veremediğimiz maddeler ise serttir.

Sağlamlık ve Kırılganlık Esneklik ve Berklik Tükenmez kalem yayı ve sünger esnek, çekiç sapı ve çivi ise berk maddelerdir. Esnek maddeler kolayca bükülebilir, berk maddeler ise bükülemez. Sağlamlık ve Kırılganlık Çatal ve kaşık, sağlam bir madde olan çelikten yapılır. Sert plastikten yapılan ve piknik için kullanılan çatal ve kaşıklar ise kırılgandır.

Suyu Çekenler ve Çekmeyenler Şemsiye ve yağmurluğunuz kâğıt kullanılarak yapılabilir mi? Gördüğünüz gibi bazı maddeler suyu çekerken bazıları çekmez.

Mıknatısla çekilme özeliği Suda Batma ve Yüzme Küçük taşlar ve kum suda batar. Sizin tayamayacağınız ağır bir tahta parçası bile suda yüzer. Bazı maddeler suda batar,bazıları ise yüzer, diyebiliriz. Mıknatısla çekilme özeliği Mıknatıs tarafından çekilen maddelere örnek olarak demir ve çelik verilebilir. Lastik,cam, taş ve ağaç ise mıknatıs tarafından çekilmeyen maddelerdir.Bazı maddeler mıknatıs tarafından çekilir,bazıları ise çekilmez.

Pürüzlü ve Pürüzsüz Maddelerin bazıları pürüzlü bazıları ise pürüzsüz bir yüzeye sahiptir.

Maddenin Nitelikleri ve Kullanım Alanları Koltukların yumuşak ve esnek oluşu kullanım kolaylığı ve güzel bir görünüm sağlar. Ama mobilyada,berk ve sert kısımlar da vardır. Evimizde kullandığımız bazı nesneler opak malzeme kullanılarak yapılır.

Plastik esnek olduğu için, başta oyuncak ve otomobil lastiği olmak üzere birçok eşyanın yapımında işe yarar. Kışlık ayakkabıların tabanındaki pürüzler karlı ve ıslak zeminde kaymamızı önler.

Mıknatıs tarafından çekilen demir, çelik gibi maddeleri Mıknatıs tarafından çekilmeyen Maddelerden kolayca ayırırız. Temizlik amacıyla kullanılan kâğıt havlunun, suyu çekme özelliği vardır.

Maddenin Halleri Katı maddeler: taş, demir,bakır,altın vb. Sıvı maddeler: su, petrol,mazot, gaz yağı vb. Gaz maddeler: su buharı, oksijen, vb.

Katı Maddeler Katı maddelerin belirli şekli ve hacmi vardır.Molekülleri arasında boşluk azdır. Sıkıştırılırlarsa bile hacimleri küçülmez.Molekülleri bulundukları yerde titreşerek hareket ederler.

Sıvı Maddeler Sıvı maddelerin belirli bir hacimleri vardır.Belli bir şekilleri yoktur.Konuldukları kabın şeklini alırlar.Molekülleri birbiri üzerinden kayarak hareket eder.Sıvılar sıkıştırıldığında hacimleri küçülmez.

Gaz Maddeler Gaz maddelerin belli bir şekilleri yoktur.Bulundukları kabın şeklini alırlar.Belli bir hacimleri yoktur. Bulundukları kabın hacmini alırlar.Molekülleri bağımsızdır. Aralarında boşluk çoktur.Bu nedenle sıkıştırıldıkça hacimleri küçülür.

MADDENİN ÖLÇÜLEBİLİR ÖZELLİKLERİ Hacim Her maddenin kendisine ait bir hacmi vardır. Hacim V ile gösterilir. Katı ve sıvıların belirli bir hacimleri vardır. Sıvıların hacmi, dereceli kaplarla ölçülür. Katıların hacmi ise içinde hiç çözünmediği bir sıvı bulunan dereceli kaba atıldığında taşırdığı sıvının hacmi ile ölçülür. Gazların belirli bir hacmi yoktur. Bulunduğu kabın hacmi aynı zamanda gazın hacmidir.

Kütle Her maddenin kütlesi vardır. Kütle m ile gösterilir. Maddelerin kütleleri, eşit kollu terazi ile ölçülür. Miktarı artan bir maddenin kütlesi kesinlikle artar. Kütle birimleri genel olarak miligram (mg), gram (g), kilogram (kg ve ton) olarak ifade edilir. 1000 mg = 1 g ; 1000 g = 1 kg ; 1000 kg = 1 tondur.

İnsanlar İşleyerek Maddeyi Değiştirirler Çantamızın üretiminde kullanılan maddelerin hafiflik, sağlamlık, esneklik ve su geçirmeme gibi özelliklere sahip olmasına dikkat edilir. Çantamız demirden yapılsaydı onu taşıyabilir miydik?

İşlenmiş Maddeler Taş, toprak, odun, sebze, meyve ve tahıl doğada bulunan maddelerden bazılarıdır. Doğal madde olarak adlandırılan bu maddeler çeşitli ürünler elde edilirken ham madde olarak kullanılır. İnsanlar çeşitli yöntemler kullanarak ham maddeleri işlenmiş maddelere dönüştürürler.

MADDENİN ISI ETKİSİYLE DEĞİŞİŞMİ Isınma ve Soğuma Sıcaklığı ölçmek için termometre adı verilen alet kullanılır.Termometre bir hazne ve ona bağlı cam borudan oluşur.Hazne içinde cıva veya renklendirilmiş alkol bulunur. Termometrenin bulunduğu ortam ısıtılırsa haznedeki sıvı,cam boruda yükselmeye başlar; ortam soğutulduğunda ise ilk konumuna doğru geri döner.Sıvı seviyesinin karşısındaki sayılar ölçülen sıcaklık değerlerini gösterir.

Maddenin Hal Değiştirmesi Erime Donma Buharlaşma Kaynama Yoğunlaşma

Erime Katı bir maddenin ısı enerjisi alarak sıvı haline geçmesi olayına erime denir. Buzun erime sıcaklığı 0 C°. Demirin erime sıcaklığı 1540 C °. Her maddenin erime ve donma sıcaklığı ayrıdır. Erime ve donma olayları bitinceye kadar sıcaklık sabit kalır.

Donma Sıvı bir maddenin yeterince soğutularak katı hale geçmesine donma denir. Suyun buz olması.

K A Y N A M A Aldığı ısı nedeniyle, sıvı maddelerin yüzeyinde yavaş yavaş buharlaşma başlar. Isınmakta olan sıvının sıcaklığı yükselirken buharlaşma devam eder. Sıvı belirli bir sıcaklığa ulaşınca yüzeye doğru kabarcıklar oluşur. Sıvının her tarafından buharlaşma başlar. Sıcaklık sabit kalır. Sıvının sıcaklığının sabit kalarak buharlaşmanın hızlı bir şekilde devam etmesine kaynama denir.

Yoğunlaşma Gaz maddenin sıvı hale geçmesi olayına yoğunlaşma denir. Su buharının, su damlacıklarına dönüşmesi. Yoğunlaşma da buharlaşma gibi her sıcaklıkta olur.

Bozunma Isıtıldığında eriyerek sıvı hâle geçtiğini öğrenmiştik.Çay şekeri ve un gibi katı maddeler ısıtıldıklarında sıvı hâle geçmez, bozunur.Örneğin çay şekerini ısıttığımızda rengi ısının etkisiyle önce sarıya sonra da kahverengiye dönüşür.Isıtmaya devam ettiğinizde şeker kömürleşir ve koku yayar. Şekerin bu değişlimi bozunma olarak adlandırılır.

Saf Maddeler Bakır, tek bir maddeden oluşmuştur.İçinde kendinden başka madde bulunmaz. Bu şekilde oluşanmaddeler saf maddelerdir. Kestiğiniz bakır telin en küçük parçası yine bakırdır.

Karışımlar Maddeler bir araya gelerek sayısız karışım oluşlturabilir. Bilinen pek çok karışımtürü vardır.Katılar hem kendi aralarında hem de sıvı ve gaz hâlinde bulunan maddelerle bir araya gelerek karışım oluşturabilirler. Bu durum sıvı ve gaz hâlinde bulunan maddeler için de geçerlidir.

Çözeltiler ve Çözünme İçtiğiniz şekerli çay bir çözeltidir. Çay, şekeri çözmüş; şeker ise çözünmüştür. Kullandığımız çay yapraklarından gelen bazı maddeler de çaya renk katmıştır. Şeker suda çözünür.

Bazı katı maddeler suyun içinde iyi çözünür Bazı katı maddeler suyun içinde iyi çözünür. Bazıları ise suda ya az çözünür ya da hiç çözünmez. Çorbaya kattığımız tuz çorbanın içinde dağılır ve görünmez olur. Çorba hazırlarken kullandığımız su, tuzu çözmüştür.Suyun tuz için iyi bir çözücü olduğu söylenebilir. Çorbaya kattığımız karabiberin ise çözünmediğini, yüzdüğünü görürüz.

KARIŞIMLAR AYRILABİLİR Mİ Süzme ve Yüzdürme Sıvıları içindeki çözünmemiş katılardan ayırmak için süzerek ayırma yöntemi uygulanır.Süzme işleminde katı parçaları geçirmeyen, sadece sıvıyı geçirebilen süzgeçler kullanılır. Suda çözünmeyen katı maddeleri ayırmak için süzme yönteminden başka yüzdürme yöntemi de kullanılır.Bu yöntemle yüzeyde kalan madde karışımdan kolaylıkla ayrılabilir.

Mıknatısla Ayırma Pirincin içindeki taşları mıknatısla ayırabilir miyiz? Mıknatıs; demir, nikel gibi maddelerden yapılan toplu iğne, çivi vb. cisimleri çeker.

Buharlaştırma Buharlaşma, biz farkında olmadan meydana gelmektedir. Kurumaya bırakılan bardak,çatal, kaşık ve pencere camının yüzeylerinde bazı lekeler oluşur. Bu lekelerin nedeni, suda çözünmüş hâlde bulunan çeşitli maddelerdir.