2020’ye Elektrik Talebi ve Senaryoları: Politikaların İncelenmesi Barış Sanlı(DEK TMK) Doç. Dr. Erkan Erdil(ODTÜ)

Bu sene kaybettiğimiz, değerli çalışma arkadaşlarımız: Esen Nesimoğlu ve Mefharet Yavuzyılmaz anısına

İçerik Talep Tarafı Arz Tarafı Tartışma Esneklikler Sektörel Etkiler - Kriz Ekonomik büyüme tahminleri Sonuçlar Arz Tarafı Senaryo Tartışma İkilemler Elektrik Politikaları

Giriş Bu çalışma halen devam etmekte olan tez çalışmasının bir parçası olup, sonuçlar geçmiş tarihlidir. Bu sunumda daha çok “kavramsal” olarak bulgular ve öneriler paylaşılacaktır. Sayısal sonuçlar

Talep Tarafı - Esneklikler En basit yaklaşım esneklik Esneklik : Oran Elektrik talebinin ekonomik büyümeye oranı Esneklik= 1.5 dersek %5 ekonomik büyüme = %7.5 talep büyümesi Fakat her zaman böyle olmayabilir, belki de 3D Kişi başı milli gelir seviyesi Ekonomik Büyüme Yani Esneklik= f ( GDP/capita, GDP%)

Ln(gdp) vs ln(Electricity Demand)

Esneklikler f(ekonomik büyüme) Köy elektrifikasyonu Uzun yıllar ortalaması ~= 1.8 Ama ekonomik büyüme arttıkça küçülüyor Ekonomi küçüldükçe 0’a yaklaşıyor

Esneklikler f(GDP/capita) Zenginleştikçe 1’e yaklaşıyor

Neden? Gelişen bir ülke Köy elektrifikasyonu Yeni teknolojiler (sürekli prizdeki şarjlardan ucuzlayan klimalara) Değişen sosyal yaşam (Hanehalkı sayısında düşüş, çekirdek aile), Konfor faktörü (klima lüks değil) Yapısal değişimler Vs

Enerji Merdiveni http://www.rice.edu/energy/research/poverty&energy/gender/indextest_clip_image002.jpg

Sektörel Farklılıklar – 1999 Krizi

Sektörel Farklılıklar – 1999 Krizi

Sektörel Farklılıklar -2001 Krizi

Sektörel Farklılıklar – 2001 Krizi

Her iki krizden de etkilenen

Her iki krizden de etkilenmeyen

Yani ... Her kriz farklı sektörleri farklı etkiliyor Alt sektörler bazında çözümsüz bir problem gibi Dışarı açık sektörler ile iç piyasaya yönelik sektörler Bazı sektörler çok duyarlı Bursa OSB her iki krizden de azami etkilenmiş... Krizden çıkış iki şekilde Unit Root (bir önceki seneye göre mi) Trend Stationary (bir ortalama büyüme) Ör: 2009 büyümesi -5.2% 2010: Unit root: 0~1.1% Trend Stationary: 6% olabilir

Ekonomik Büyüme Tahminleri DPT (ve ETKB) Ne olacak değil ne olmalı Soru : “Kaynaklar ve altyapı yatırımları yeterli mi?” Pratikte Uzun yıllar büyüme oranları : ref -0.4% : pesimist +0.4% : optimist Senaryo Referans Optimist Pesimist 2010-2014 %4.2 %4.6 %3.8 2015-2019 %3.7 %4.1 %3.3 2020 %3.2 %3.6 %2.8

DPT ve ETKB

Elektrik Talebi Referans Optimist Pesimist 2010 205 2015 280 288 273 2020 389 411 367

Elektrikli Araçlar

Neden bu etki? WEO 2009 Excerpt’de de değinilmiş Petrol fiyatları Türkiye’de çok yüksek Daha önce LPG’de yaşanılan bir geçiş Tabii LPG’de sadece bir “kit” eklemek yeterliydi.Burada araba değişimi de var. Türkiye AB’nin araba üretim üssü, AB pazarı değişirse Türkiye pazarı değişir 2015’te 1 araba ile ... 2020’de tüm stoğun % 2’si Ortalama senede 2-3 milyon toplam araba (ICE+vd) artışı (DPT) “Plug-in and regular hybrids: A national and regional comparison of costs and CO2 emissions”, Eric Williams, Duke University

PHEV – Şarj Edilebilir Hibridler Araç Şarj Kapasitesi: 16kWh pil -> 20 kWh Genelde sürücüler benzin yerine şarj etmeyi tercih edecek Şarj %80 verimli : 20 kWh için = 25kWh şebeke elektriği Haftada 3.5 gün şarj edilirse

Klimalar

Klimalarda 2005-2007 hızlı bir klimalaşma 2010 ve sonrasında bir yavaşlama (iklim değişikliği??) Günde 4.5 kWh 3 ay * 30 gün/ay Her yıl her yeni klima 405 kWh ek elektrik talebi (muhafazakar)

Verimlilik ve Karbon Vergisi Verimlilikte Her sene ortalama % 0.5 verimlilik 10 sene toplam %5 verimlilik artışı (elektrikte) Fiyat esnekliğini bulmak büyük problem Değişik sektörlerde farklı etki OECD değerlerinden -0.2 Bu da %2 fiyat artışı = -%0.4 talep düşüşü Senede 100 milyon kWh düşüş Kısa dönem Uzun dönem Fiyat esnekliği -0.0123 -0.9079 Electricity demand analysis using cointegration and ARIMA modelling: A case study of Turkey, Erkan Erdogdu

Talep - Sonuçlar Modelin eksikleri Modelin özellikleri Klima parkı ve daha sıcak havalarda daha yüksek tüketim (Business Dynamics, J. D. Sterman) Elektrikli araçların fiyatları (penetration yüksek olmayabilir, Sterman) Türkiye için fiyat esneklikleri/farklı sektörler için Doğalgaz fiyatları ile ilişki Modelin özellikleri İlk defa elektrikli arabaların etkilerinin denenmesi Karbon vergileri ve fiyat artışlarının etkileri Bir Talep Rakamı + Hangi etkilerle ne kadar esnediği

Yeni Fikirler Dial4Light https://www.dial4light.de/dial4light/static/en/home.ht m Kamuda Elektrik Kotası (Pencere,Klima açık) Yük yönetimi (Smart Grid) V2G (Vehicle to grid)

Arz Tarafı –Kurulu güç

Arz Tarafı Cost ( 100x 20 MW) =? Cost(20 x 100 MW) 50 Mwe – > 2000 $/kWe ise 1000 MWe: =2000 * (50/1000)^ (1/3) =736 $/kWe Aynı şekilde teknoloji ilerledikçe fiyat düşü: Cn= Ci* N ^a a=-0.234 1. Ünite 200$/m2 ise 10000. ünite 23$/m2 Sustainable Energy Choosing Among Options, Tester, Drake, Driscoll, MIT Publications

Arz Tarafı – Yedek Kapasite Rüzgar Yedek Kapasite GW Geleneksel= √(GW Rüzgar) 20 GW Rüzgar için 4.47 GW Geleneksel yedek (Renewable Electricity and the Grid, Godfrey Boyle) Ayrıca yedek kapasite için Linyit santral kapasitesi En yüksek kapasitenin şebekeden kopması* En kurak sene En kötü ihtimaller bir arada (*Enerji Ekonomisi, Behçet Yücel) %20 yedek kapasite zor gözüküyor

Sonuç İkilemler : Maliyenin Çözümsüz Problemi Her vergi müdahalesi talebi ve Bakanlık politikalarını değiştiriyor Daha fazla akaryakıt vergisi mi yoksa daha verimli araçlar mı? Elektrik 10 eurocent/kWh (nihai tüketiciye) Gittigidiyor.com – Rüzgar türbini satışı-Kredi kartına taksit Zamanı değil ama 2015 de çok şey değişebilir

Sonuç Indicative Energy Planning Değişen Düzenleme Gelişmiş ülkeler -> Uluslararası Kurumlar -> Gelişmekte olan ülkeler Serbest Piyasa “Comparative Advantage” der Konuşmayı sevmeyen Finliler ağaç kesmek yerine Nokia ile “avantaj” yakaladılar. Engebeli yollara sahip Japonlar balık yerine araba üretimini seçtiler Enerji sektörü sadece bir “ticaret sektörü” değildir

Sonuç ArGe ve Üniversiteler entegre edilemezse “Demo proje ve finansmanı” anlayışı yoksa Her işe “cık, olmaz!” diye başlarsak Direnip direnip hazırlık yapmayı bile reddedip, hep en son anda teslim olma adetimiz varsa (Bknz : Kyoto, Yakında: SmartGrid, Elektrikli Arabalar) Sadece ticaret/inşaat ise Gelecek nesil bu işi hepimizden daha iyi yapacaktır.

Teşekkürler Barış Sanlı barissanli@gmail.com Doç Dr Erkan Erdil erdil@metu.edu.tr

Christopher Warner, an attorney for Pacific Gas & Electric, wrote in a filing with the utilities commission. “Managing the increased electricity consumption and load attributable to electric vehicles in order to avoid adverse impacts on the safety and reliability of the electric grid may be one of the most difficult management challenges that electric utilities will face.” http://greeninc.blogs.nytimes.com/2009/10/1 2/discord-over-regulation-of-car-charging/