Mustafa Akgül Bilkent Ü./INETD akgul.web.tr/yazilar/ İnternet, Bilgi Toplumu ve Üniversiteler

15/05/2007 Bursa Uludag Bilişim Toplulugu 2 Özet •İnterneti Nasıl Algılamalı ? •Bilgi Ekonomisi ve Bilgi Toplumu •Yatay Sektör Olarak Bilişim •Dikey Sektör olarak Bilişim •Katılım, Demokrasi ve İnternet •İndeksler ve Türkiye

İnternet’in tarihçesi • ’larda hayal edildi • lab’te başladı •1983 saha deneyleri (NSF, Junet, Janet) •1990’lar wais, Gopher, web •1993 Mosaic, NCSA •1995 Java, ticarileşme •2000 dot.com balonu,... internet2,. web2

İnternet Nedir ? •Bilim adamları için başladı •E-kütüphane olarak öne çıktı •Etkileşim, zaman ve mekanın önemi azaldı •Bireysel gelişim olanakları artı •Matbaa, gazete, radyo, tv, eglence • reklam ortamı ticaret ortamı, çalışma ortamı, yaşamın her boyutu •“ambiant sweden”

5 İnterneti Nasıl Algılamalı? •Ağların Ağı: 1.73 milyar insan, 730 M makina, 242M/70 web, 192M alan adı, 100+M video, 130M blog, 127 milyar sayfa • devrimsel bir gelişme, •bilim teknoji ile sarmal ilişki •örgütsel yapı değişiyor •ağ etkisi, ağ ekonomisi, ağ toplumu •Birey öne çıkıyor: üretici ve tüketici •Rakipler işbirligi yapıyor: rekabirlik

6 İnterneti Nasıl Algılamalı-II •Sanayi devrimi: kol gücünün çoklanması Bilgi Devrimi: beyin gücünün çoklanması •Bilgi/enformasyonun: üretilmesi, saklanması, işlenmesi, yayılması Katılım, saydamlık ortamı, tüm yaşamı değiş.; süreç •Face: 400, twitter: 100, linkedin: 60, wp: 10M •web2: soysal ağlar, sıradan insan söz sahibi • •web3: nesnelerin interneti; wiki, rss •semantic web!

7 Sosyal Ağlar -sayılar •Günde 250B e-posta, yılda 90 trilyon •Kadinlar önde: %85 •Twitter: 4.25 M → 1 ; günde 25M tweet •Flicker da 4 milyar resim var •Facebookta 500 bin uygulama var • Youtube da günde 1 milyar video izleniyor, %40 •Youtube 1 dk = 20 saatlik video yukleniyor

8 Sosyal Ağlar -sayılar II • XING: 8, XANGA: 27, flixstar: 63 •Windows Live: 120, Vkonta?(Rusca): 70, 60 •Stambleupon: 9, Tagged: 70 •studioVZ(alman): 15, ispanyol: 5 •Qzone (cince): 200, skyrock(fr): 22 • Orkut: 180, Open Diary: 5, Plaxo: 15 •Myspace: 130, netlog: 60, hi5: 80 •Mylife: 51, myheritage: 30, mixi: 25 •last.fm: 30, macar: 6, pol: 6

9 Bilgi Ekonomisi ve Toplumu •Information soc., knowledge, knowledge based, knowledge driven, knowledge econ •Bilgi üretim faktörü, zenginlik kaynağı •Bilgi: bilimsel, teknoloji, ar-ge, patent, know how, inovasyon, örtük (tacit), enformasyon •Bilgi işcisi: beyin işcileri, araştırmacı, eğitimli insanlar

10 Bilgi Ekonomisi/Toplumu-II •Bilgiye erişebilen, kullanan, işleyen ve Bilgi Üreten! •Emek ve dogal kaynak yoğundan: Bilgi yoğun ekonomi ve topluma.. •Kültür : bağımsız, sorgulayan, yaratıcı, girişimci bireyler •Kurumlar ve Ortam gerekir •Bilgi'nin özel konumu (açlık, DEC!)

Bilgi Ekonomisi: Tekstil örneği •Pamuk’a gen düzeyinde müdahele •Üretim düzeyi: toprak, sulama •Kumaşa nanoteknoloji... •Kumaşın tasarımı •Markalaşmak •Moda, tasarım (zara ) •Pazarlama, dağıtım, üretim

12 Bilgi Eko./Toplumu İndexleri •Pek çok göstergenin ağırlıklı ortalaması •Ar-ge GDP, ar-ge calışanı, patent, yayın, •Eğitim seviyesi, üniversite, lise bitirme oranı, gazete, kitap sayısı, •Telefon, TV, Radyo, Kablo, fax •Bilgisayar, internet yaygınlık, derinlik •Özgürlükler, örgütlenme; • kurumsal yapı (girişim, buluş, ar-ge, inov.)

13 Türkiye - I •26-30 milyon kull., 6 M ADSL, 3.1 M bilgisayar •Alan adı: •%27 düzenli, %67 hiç, %25? hiç duymamış? •Kullanmayan: %80, kırsal %90 •Evlerin %80'inde internet yok •Serbestleşme sorunlu: pazar payları, yabancı serm • Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Planı

14 Türkiye - II •Uluslarasi indeksler: 40/55, /192 •Gender gap: 120+, insani gelişmede: •UN e-gov: 59, 76, 69 • ITU - 57( ), 56(2007, 3.63) •ITU- pricebasket: 62, 2.39 (09); sabit 1.77%, GSM 3.07%, adsl 2.34%, 9340 US$ •GITR: sira: (07,08,09): 55, 61, 69 • Indeks: 3.96, 3.91, 3.68

15 GITR- Bilgi Toplumu Indeksi •3 kategori, 9 altkategori, 68 temel gösterge •Çevresel(ç), Hazırolma(H), Kullanım(K) •Ç: pazar (14), siyasal/düzen.(9), altayapı(7) •H: birey(9), iş dünyası(10), devlet(4) •K: birey(5), iş dünyası(5), devlet(5) •Türkiye: 61 < • Ç: 56; 66, 56, 62 • H: 69; 64, 63, 87 •K: 54; 61, 48, 60

16 Bilişim Sektörü için: •Yatay rolu çok önemli •Yatay için de gelişmesi gerekir •Tutarlı politikalar gerekli-sistem yaklaşımı •Bilişim-internet olmazsa olmaz koşuldur •Ama, Tek başına yetmez: tutarlı ulusal... •Kendi özel konumuza uygun politikalar gerekli: açık kaynak gibi

17 •Katılım, Demokrasi ve İnternet •Anti-global hareket interneti çok etkin... •Dağıtık, küçük gruplar haberleşme... •Bilgilenme, alternatif oluşturma, karar... •Kitleleri harekete geçirme (ventura, oba..) •Yolsuzlugu önleme, yönetime katılma... •Strateji oluşturma, yayma ve ikna... •“Long Tail !” - herkese erişim!!

İnternet, Bilişim ve Bilgi Toplumu18 E-democracy •Extremedemocracy.com •E-democracy.org •Akgul.bilkent.edu.tr •Berkman center, harvard law school •Oxford Internet Instıtute oii.oxford.ca.uk? •Cambridge, berkeley, harvard berkman

19 E-avrupa •Web.eu de çıktı, 94'te hızlı başladılar •!97 girdik dediler, 98'te sayısal uçurum •99'da e-avrupa “en dinamik ve rekabetçi” •2002'de biten eylem p, “herkes için bilgi T” •2001'de, e-avrupa+, e2005 •İ2010: growth and inclusion • ABD, jp ve korenin gerisindeler

20 E-türkiye, e-devlet •Ülkenin yeniden yapılanması: e-türkiye •Devletin yeniden yapılanması: e-devlet •E-devlet, e-türkiye için öncü güç •Bilgisayarlaşma, internet olmazsa olmaz! •Ama, felsefe, insan, organizasyon önemlidir •Bu bir süreçtir •Bilgi toplumu bir tercih meselesi değildir!

Sansür yasası!: donkişot, devekuşu ve harakiri •8 konu: cocuk, porno,kumar,saglik intihar, ilac, müstehcen, Atatürk + bahis •Erişimi engelleme •Sansür dairesi: 93 • URL filtreleme

22 Ara Özet: •Bilişim ve İnternet tercih meselesi değil •Bilgi Toplumu hedefi doğru hedef •Sistemik ve uyumlu politikalar gerekli •Açık kaynak öncelikli, ama tek değil •Katılımcı, saydam, Demokratik yapılar •Kendi somut planlarımızı biz geliştirmeliyiz •Tek başına bilişim değil, ama bilişim şart

23 e-öğrenme... •işin başındayız: ne kadar hazırız? •paradigma değişikliği: aktif öğrenme •zenginleştirici ---> degree program • dinazor, göçmen, native •“mass...”, lab, öğrenme, katılım • virtual classroom, atutor, moodle •opencourseware, acik-ders malzeme

Türkiye Ne durumda ? •Dünya ortalaması civarında •AB aday ülkelerin sonunda •40/55, 50/110 •E-devlet hizmet türü/kalitesinde iyi, yaygınlıkta •%33, %24 kadın, %19 kırsal K • M alan adı, 2,6 M bilgisayar •9M Blog/web, 26 MSN

GITR -II •bürokrasi 104 •vergi (k)123, 78 •adalet bagim 64 •egitim sist k 77 •okulda inet 55 •firma arge 73 •e-katilim 70 •egitim harca 90 •basin özgür 106 •adaletin etkin 82 •ict önceligi 101 •y.tekno alımı 106 •vizyonda ict 85 •edevlet haz. 70 •dev ict teşvik 96 •iş çalışan egit 90

Universiteler •internet araçlarını yoğun kullanamlı •wiki, blog, rss, chat, liste, forum •liberal/önder: öğrenci, eleman, özgür • e-öğrenme; deney, destek, karma • Açık erişim, acik ders malzemeleri •Topluma önderlik: stk, ticaret •yaratıcı, girişimci, araştırma, inovasyon kültürü •sanayi işbirliği, toplumun sorun.

Universiteler •opencourse consorsium •academicearth.org •best video lectures •acik kaynak yazilimlar: 250K • gnu.org, directoruy.fsf.org •sf.net, freshmeat.net •acik-kaynak.org.tr

28 Alan Adı Kendi Alan adınız olsun Adsoyad.com.tr Com.tr biz.tr info.tr – sirketler için Gen.tr web.tr herkes, org.tr STK Gov.tr bel.tr pol.tr k12.tr Name.tr tel.tr Av.tr dr.tr (not.tr ecz.tr muhasebe.tr).tv.tr.fm.tr medya.tr

29 web önerileri: •Enformasyon/hizmet önemlidir ! •Flash, büyük resim, animasyondan uzak dur •Platform bagımsız! Her tarayıcı, görme özü. •Ana bilgi text, html olmalıdır (pdf, word.) •Navigasyon... •Kurumsal bütünlük •İletisim bilgileri, stil üzerine okuyun, düşünün

Tarama motorları •Google, scholar.google, maps.google, print.. •Acik-erisim, creative commons •Meta search, A9, de.li.cious, •Firefox Search tools •Wikipedia, free dictionary, webmaster, yahooligans •Wikipedia, yahooligans, netscout

Bazı Web adresleri •Wikipedia, tr.wikipedia.org •Yahooligans – k12 •Netscout •Dizin servisleri: directory.yahoo.com •Directory.google.com, opendirectory •E-posta listeleri •Wiki, blog, rss!

32 Sorular •Teşekkür ederim •akgul.web.tr/yazilar/ •akgul.bilkent.edu.tr •Akgul-duyuru, k12, edu-net

Bilişim... •Bilgisayarlar her yerde: gömülü, cep, masa, süper, santral,... •Üretim aracı •Kişisel/kurumsal verimlilik aracı •Kişisel haberleşme, gelişme, eğlence, kültür aracı •Yeni ilaç, malzeme, oto, uçak, güvenlik, bilim •Elektrik gibi temel •Bilgi sistemi kurmak zordur, ekip işi, insanı ikna •Süreçtir, iş birliği ister

Yatay Sektör Olarak Bilişim •İnternet ve Bilgisayar: “Her eve lazım!” •Elektrik ve Telefon gibi! (sorgulamayın!) •Verimlilik aracı: OECD doğruladı (Arrow) •Tarım, KOBI, turizm, için gerekli •Bilişim'in, işletme/iş nosyonları gerekli •Mühendislik, inovasyon, ar-ge, pazarlama •e-ticaret, e-pazaryerleri •Bilgiye erişim yurttaşlık hk. Sayısal böl.

35 Dikey Sektör Olarak Bilişim •Kendi içinde: yazılım, gömülü, Call center •Elektronik, Telekom ile bütün - ICT •Telekom -Media-eğlence – Internet yakın. •Yatırım göreceli düşük: egitim gerek •İhracat: yazılım, hizmet, müteathitlik •İnsan gücü planlaması: meslek (lise, YO, U) •Üniversiteleri yeniden yapılandırmak gerek

İ 36 Bilişim, Verimlik, tetikleyicilik •Arrow'un itirazi çözüldü •İ2010: %5 GDP --> 25% büyümeyi tetik. •Verimligin %40'ı sağlıyor, ABD'de %60 •Bilişim ar-ge 1/3 (.us,.jp,.kr), 1/5.eu • Değişimi yönetmek zor, başarısızlık var • Elektrik motorlarında gecikme

• /55 •İnsani gelişme: / 196 •Digital opportunity (05): 1 dk, 2, iceland, 3.se, 4 uk, 5 no, 6, nl, 7, ch, 8 fi, 9, lu, 10 de, 11, estonya, 12slovenya, 16 fr, 22 cy, 26 gr, 31 ro, 32 tr 33 ru (Avrupa) •Dünya: 58 tr, 60 rs, 53 ro, 9 nl, 7 us, us 21,3 dk, 2 jp, 1 kr •Economist 07 e-readiness: 1 dj, 2, us-se, 4 hk, 5ch, 6 sgş 7 uk, 8nl,9 australya, 10 fi, 11 au, 12no, 13 ca, 14 nz, 16 kr, 30 sili, 42 tr, 43 br,44 ar, 45 ro, 48 bg •İnnovation: 46 bg, 53 br, 58 tr, 60 urdun, 54 cin, •Broadband indeks. itif.org (07), 1 kr, 2 jp, 3 iceland, 4 fi, 5 nl, 6 se, 7fr, 8dk,9 no, 10 ca, 12 us, 24 pl, 27 gr, 29 mx, 30 tr •Global comptetition index: (07) 59 tr, 1 ch, 2 fi, 3 se, 4 dk, 5 sg, 6 us, 7 jp, 8 de, 9 nl, 1o uk, 12 no, 26 ma, 66 br

İndeksler II •UN e-goverment readiness 2008: 1 se (.9157), 2 dk, 3 no, 4 us, 5, nl, 6 kr(.8317), 7 a, 8 australya, 9 fr, 10 uk (.7703), 11 jp, 12ch, 13 estonya (.7600), 14 lu, 15 fi, 17 il, 19 ir, 20 es (.7228), 35 cr, 44 gr, 45 br (.5679), 50 urdun, 70 saudi (.4935), tr 76 (.4834), 182 chad (