Internet Programcılığı II Sibel Öztan s.moyano@iku.edu.tr

Bilinmesi Gerekenler World Wide Web Consortium http://www.w3.org/ HTML (HyperText Markup Language) http://www.w3.org/community/webed/wiki/HTML Cascading Style Sheets (CSS) http://www.w3.org/Style/CSS/ Temel programla C, VB, Javascript, ASP vb. SQL (Structured Query Language) SqlServer MySql

Ders Programı? ASP.NET Framework Java Seam Framework http://www.asp.net/ Java Seam Framework http://seamframework.org/

Temel Web Kavramları İstemci (Client) Browser (Tarayıcı) Web Server Application Server (Uygulama Sunucusu) TCP/IP (Transport Control Protocol / Internet Protocol) HTTP (HyperText Transfer Protocol) FTP (File Transfer Protocol) SMTP (Send Mail Transfer Protocol) POP (Post Office Protocol)

Web Nasıl Çalışır? WWW, Internet üzerinden bağlı birçok istemci ve sunucudan oluşur Bilgisayarlar birbirleriyle HTTP kullanarak iletişim kurar Bir istemci bir web kaynağına HTTP formatında bir istek gönderir Web sayfası Resim dosyası Javascript, CSS dosyası Bir sunucu yanıt verir

Bilmecenin Parçaları Her istemcinin bir tarayıcısı vardır Kişisel bilgisayarlar (IE, Safari, Firefox, Opera) Cep telefonları Diğer araçlar, PDA (Personal Digital Assistant) gibi Her sunucuda HTTP sunucusu olarak adlandırılan bir yazılımını çalışır IIS (Internet Information Services) (Windows tabanlı) Apache (Tüm işletim sistemleri için)

Statik Veri Almak (.htm, .html)

Statik Veri Almak (.htm, .html)

Veri Alma ve Gösterme

Veri Alma ve Gösterme

Bilmecenin Parçaları Her istemcinin bir tarayıcısı vardır Kişisel bilgisayarlar (IE, Safari, Firefox, Opera) Cep telefonları Diğer araçlar, PDA (Personal Digital Assistant) gibi Her sunucuda HTTP sunucusu olarak adlandırılan bir yazılımını çalışır IIS (Internet Information Services) (Windows tabanlı) Apache (Tüm işletim sistemleri için)

Olası Dinamik Web Çözümleri ASP ASP.NET PHP Java-based Servers Jboss Oracle Weblogic (önceden BEA Weblogic) IBM Websphere Adobe ColdFusion

VB ve C# ile MerhabaDunya Add new item Place code in a separate file VB – C# Dosya adı 80 http 443 https Protected var1 As String = "VB'den merhaba!" protected string var1 = "C#'dan Merhaba!";

Development Web Server Properties ID Port number : Use dynamic ports : false

Visual Studio – Genel Bakış File: shift-alt-n New Web Site Edit : find & replace & bookmark View – Visual Tools, Error list Properties window F4 Window – Reset window layout Toolbox CSS Properties

Veritabanları Kurumsal Veritabanları (Enterprise Databases) MySQL (ücretsiz) Oracle IBM DB2 SQL Server Ölçeklenebilir Sürücü desteği .Net kodlamasına paralel Kolay kimlik doğrulama için Windows güvenlik modeliyle entegre

Sql Server Kurulumu ve Gösterimi Sql Server Express MyBookStore Visual Studio üzerinden Sql Server’ bağlanma Yeni query çalıştırma Gridview

Page With Code and With Code File myLabel.Text = “Merhaba…"; On Page Load if (IsPostBack)… Panel Control (server side) Bind Control <%# fnameInput.Text %> Page_Load Page.DataBind();

C# ve VB için veri tipleri System C# VB System.String string String System.Boolean bool Boolean System.Int32 int Integer System.Single float Single System.Double double Double

SimpleVars - HTML <h1>Programming in C#</h1> <form id="form1" runat="server"> <asp:Panel runat="server"> <asp:TextBox ID="outputText" runat="server" TextMode="MultiLine" Height="175px" Width="400px"/> </asp:Panel> <asp:Button ID="runButton" runat="server" Text="Run Code" Width="95px" onclick="runButton_Click"/>         <asp:Button ID="clearButton" runat="server" Text="Clear Console" onclick="clearButton_Click"/> </form>

SimpleVars - Code <script runat="server"> protected void output(String value) { outputText.Text += value + Environment.NewLine; } protected void runButton_Click(object sender, EventArgs e) string localVar = "My local variable"; output(localVar); protected void clearButton_Click(object sender, EventArgs e) outputText.Text = ""; </script>

ComplexVars (Object) - Code <script runat="server"> protected void output(String value) { outputText.Text += value + Environment.NewLine; } protected void runButton_Click(object sender, EventArgs e) DateTime dt = new DateTime(); output(dt.ToString()); DateTime nowDt = DateTime.Now; output(nowDt.ToString()); protected void clearButton_Click(object sender, EventArgs e) outputText.Text = ""; </script>

Loops (Döngüler) - Code <script runat="server"> … protected void runButton_Click(object sender, EventArgs e) { int counter; for (counter = 1; counter < 3; counter++) output("The value of counter is " + counter); } while (counter > 0) counter--; </script>

Functions - Code <script runat="server"> protected void output(String value) { outputText.Text += value + Environment.NewLine; } protected void runButton_Click(object sender, EventArgs e) int total = addValues(5, 3); output("The total is " + total); protected int addValues(int val1, int val2) return val1 + val2; …. </script>

Trace Statements- Code <%@ Page Language="C#" Trace="true"%> <script runat="server"> protected void output(String value) { outputText.Text += value + Environment.NewLine; } protected void runButton_Click(object sender, EventArgs e) int counter; for (counter = 1; counter < 3; counter++) output("The value of counter is " + counter); Trace.Write("The value of counter is " + counter); … </script>

Commenting - Code <script runat="server"> … /* This function walks up and down a variable * */ protected void runButton_Click(object sender, EventArgs e) { int counter; for (counter = 1; counter < 3; counter++) output("The value of counter is " + counter); } //while (counter > 0) //{ // output("The value of counter is " + counter); // counter--; //} </script>

Custom Controls Add new item -> Web User control <%@ Register Src=“~/contrlos/Header.ascx” TagName=“Header” TagPrefix=“uc1”%> <uc1:Header runat=“server”> Registering controls globally in the web.config <add tagPrefix=“customControls” tagName=“header” src=“~/contrlos/Header.ascx”/> Adding public properties to a web control <script runat=“server”> public string heading=“Page Heading”; </script> <customControls:HeaderWithProps runat=“server” heading=“Title List”>

Dinamik Veri Gösterimi (Presentanting Dynamic Data) Gridview kontrolu Gridview paging (sayfa yönetimi) kontrolu Enable Paging Gridview ile veri güncelleme ReadOnly değişkeni Update statement DataList kontrolu ile veri gösterimi Dynamic expression Bağlama ifadeleri ile veri biçimlendirme (Formatting data with binding expressions)

Veri Giriş Sistemi - 1 Belirli bir veritabanı tablosunun önemli sütunlarını içeren liste sayfası Kullanıcının bu veritabanı tablosuna yeni bir kayıt eklemesine olanak veren linkler Seçilen bir kaydın detaylarını gösteren ve kullanıcının bu verilerde değişiklik yapmasına olanak sağlayan bir güncelleme sayfası

Veri Giriş Sistemi - 2 DetailsView kontrolunun kullanımı (alt-sift-enter tam sayfa) Auto Format, ItemStyle, HeaderStyle (koddan ve design üzerinden) DetailsView kontrolü ile veri eklemek Başlık bilgilerini değiştir Enable inserting DetailsView Properties -> DefaultMode (F4) Sayfa isteklerini yönlendirme HyperLink kontrolu DetailsViewInsertedEventArgs DetailsViewCommandEventArgs Güncelleme sayfası oluşturmak SelectParameters asp:QueryStringParameter Liste sayfasına “add new column” parametre girişi Veritabanından kayıt silmek GridView’da “Enable deleting”

Veri Giriş Sistemi - 3 Fonksiyon tanımı protectedaccessmodifier voidreturntype DetailView_ItemInsertfunctionname(object sender, DetailsViewInsertedEventArgs e)functionsignature { if (e.AffectedRowsnumericproperty == 1) Response.Redirect("~/Authors.aspx"); } Event handler attribute eklemek OnItemInserted="DetailView_ItemInsert" İptal işlemi için ItemCommand event handler if (e.CommandName == "Cancel")

Veri Giriş Sistemi - 4 SelectCommand="SELECT [au_id], [au_lname], [au_fname], [phone], [address], [city], [state], [zip] FROM [authors] WHERE [au_id] = @au_id“ Parametreyi almak için asp:QueryStringParameter (parametrenin geldiği yer) <SelectParameters> <asp:QueryStringParameter Name="au_id" QueryStringField="au_id" Type="Int32" /> </SelectParameters> DetailsViewUpdatedEventArgs GridView -> Add New Column (HyperLinkField) , Get URL from data field ~/AuthorUpdate.aspx?au_id={0} GridView -> Enable deleting Wrap özelliğini değiştir

Bilgi Girişi Doğrulama Öğe düzenleme şablonları ile form özelleştirme Edit Columns Add Template Bind data -- Text="<%#Bind('price') %>“ Bir forma doğrulama kontrolleri eklemek Validation (doğrulama) RangeValidator RequiredFieldValidator Doğrulama hata mesajını düzenlemek CSS sınıfı eklemek Hata mesajını sınıfı tanımlamak Doğrulama özeti kontrolu kullanılması Display=“None” ValidationSummary

Birleştirilmiş tablolar ile bir sorgu oluşturma Titles tablosunu Publishers ve Authors ile birleştir au_lname + ‘ ‘ +au_fname Verileri düzenle ve sırala Gridview’u düzenle Başlıklar Hizalama Autoformat Fiyatı döviz kuru olarak göster: {0:C}

Kontrol stil özelliklerini CSS ile değiştirmek Sunum ve basım için farklı CSS belgeleri hazırlamak RowStyle HeaderStyle AlternatingRowStyle CssClass özniteliği media özniteliği Menu kimliğinin belirlenmesi #myHeader_menuPanel {visibility:hidden;height:0px;width:0px;} IE ve Firefox ile önizlemek

Raporlama için veri seçimi Publishers SqlDataSource ekle DropDown List ekle Query builder üzerinden düzenleme pub_id alanını ekle (gösterimden kaldır) =@pub_id Refresh parameters Parameter source - > Control ->DropDownList1 Set AutoPostBack True Hepsi seçeneğini ekleyin!

Raporlama için veri seçimi Hepsi seçeneğinin eklenmesi DropDownList kontrolünde AppendDataBoundItems=“true” <asp:ListItem Text=“Hepsi” Value=“0”></asp:ListItem> Select cümlesinde (titles.pub_id = @pub_id) OR (0=@pub_id)

Session durumunu yönetmek ViewState ve geri yollama (postback) Sayfalar arasında veri alışverişi ViewState nesnesi dinamik olarak ASP.NET tarafından kullanılıyor Sayfanın adı ve ilgili veriyi base64 kodlu olarak tutuyor EnableViewState özelliği ayarlama (tuning) için kullanılabilir

Session değişkenleri kullanmak Session değişkenleri sunucunun belleğinde saklanır Button_click: (yazmak için) Session[“sessionDegiskeni”]=TextBox1.Text; Response.Redirect(“SessionOkuma.aspx”); Button_click: (okumak için) OutputLabel.Text=(String)Session[“sessionDegiskeni”];

Form doğrulama ile site güvenliğini sağlamak http://www.asp.net/web-forms/overview/security Form doğrulamayı açmak Windows Forms Passport Web.congif (<authentication mode=“Forms”>) <authentication mode="Forms"> Kullanıcılar girişi için login sayfası hazırlamak LoginStatus nesnesi -> Logged Out view Login bileşenini LoginStatus nesnesinin üzerinde bırak Sayfa çalıştırıldığında veritabanı (sqlserver”) otomatik olarak yaratılıyor (web sitesiyle beraber saklanan bir veritabanı).

Form doğrulama ile site güvenliğini sağlamak Yeni kullanıcı kayıt sayfası hazırlamak CreateUserWizard Password (7 karekter, 1 adet alfanümerik olmayan karekter, büyük harf duyarlı) AutoFormat Login Form CreateUserText -> Yeni Kullanıcı Kayıt CreateUserURL

Form doğrulama ile site güvenliğini sağlamak ASPNETDB.MDF Users Username (büyük harf duyarlı değil) Membership (hashed encoded, karşılaştırma için kullanılabilir fakat okunamaz) Password (büyük harf duyarlı) Kullanıcı silmek için önce Membership tablosundan silmek gerekiyor. web.config system.web <authorization> <deny users=“?”> < /authorization >

Form doğrulama ile site güvenliğini sağlamak Authentication (kimlik doğrulama) forms Authorization (yetkilendirme) <deny users=“?”/>

Form doğrulama ile site güvenliğini sağlamak Logout sayfası Header.ascx kontroluna LoginStatus nesnesini ekle Views: Logged In menuPanel width özelliğini kontrol et Login.aspx sayfasından login kontrolu dışındaki ögeleri kaldır (gösterimlerine izin verilmediği için)

Form doğrulama ile site güvenliğini sağlamak <configuration> <system.web> <authentication mode="Forms"> <forms name="MyAppCookie" loginUrl="~/Login.aspx" protection="All" timeout="30" path="/" /> </authentication> ... </system.web> </configuration>

Form doğrulama ile site güvenliğini sağlamak protection All, None, Encryption, Validation timeout Dakika biriminden

Kısaltmalar WAT Website Administration Tool LINQ Language Integrated Query

ASP.NET web sitesini yayınlamak IIS (Internet Information Services) – Web sunucusu kurulumu Add-remove windows components World Wide Web Publishing services Virtual directory yaratılması, alias verilmesi IIS üzerinden anonymous access verilmesi ASP.NET framework kurulumu IIS -> Add Application Veritabanı script’inin hazırlanması http://msdn.microsoft.com/en-us/library/1y1404zt.aspx

ÖZET .NET Framework, aşağıdaki imkanları sağlayan bir yazılım platformudur: Yönetilen bir bilgisayar plaformu Güvenli bir çalışma yürütme ortamı (runtime execution environment) Dil seçeneği (C#, VB, etc.) Dağıtık sistemler ile entegrasyon yeteneği (web servisleri) Nesnel tabanlı programlama ortamı

.NET Framework Altyapısı

.NET Framework Altyapısı CLR (.NET Framework) Diller aynı Type System’i kullanıyorlar, FCL (BCL – Base Class Library) çekirdek sınıflar, dosyalama vs. Data Access FW (ODBC, OLEDB, etc.) CLS Visual Studio (IDE – Integrated Development Environment)

ASP.NET Kodunun Derlenmesi

ASP.NET Kodunun Derlenmesi

ASP.NET Kodunun Derlenmesi MSIL (Intermediate Language) JIT Just in Time Compiler

ASP.NET Kodunun Derlenmesi

ASP.NET Web Form Özellikleri Kodların ayrılması ve Page sınıfı Sayfa yönergeleri ve öznitelikleri (directives and attributes) Web kontrolları Kullanıcı girişlerinin doğrulanması (validating user input) Varsayılan değerleri ayarlamak (setting defaults) Kullanıcı denetimler oluşturmak (creating user controls)

ASP.NET Web Form ASP.NET Web Form olarak adlandırılan programlanabilir Web sayfası sunar: HTML hazırlamak (dinamik olarak) Nesnel-tabanlı (sınıflar, Page sınıfından türerler Kontrolları kullanarak veri göstermek, toplamak ve doğrulamak mümkün

ASP.NET Web Form Özellikleri ASP.NET Kontrol Kategorileri Güvenlik (security) Login, logout, kayıt (registration), şifre hatırlatma (password reminder) Veri Entegrasyon Navigasyon Nerdeyim, menü kontrolları, xml site haritaları Web parçacıkları Share point, kısmi sayfa gönderileri (postback)

ASP.NET Web Form Özellikleri Anahtar Özellikler Master sayfalar (şablon) Siteye bütünlük getirmek Temalar/Skin’ler (yerleşik – built-in) Lokalizasyon (Türkçeleştirme) Uyarlanabilir UI (adaptive user interface) Tarayıcıya göre kendisini uyarlayan web kontrolleri

ASP.NET Web Form Özellikleri Uygulama Hizmetleri API’ları (uygulama programlama arabirimi) Üyelik Rol yöneticisi Kişiselleştirme (personalization) Site navigasyonu Belleğe alma (cashing) Yönetimsel araçlar

Web Formunda Neler Bulunur? Web Formları bir çok farklı öğe içerebilir Yönergeler: <%@ Page Language=“C#” AutoEventWireup=“True” %> Kod blokları (tercih etmiyoruz) <script language=“C#” runat=“server”>..</script> Gösterim blokları: <%=UserDetails%> klasik ASP Sunucu kontrolları: <asp:Label id=“lblMerhaba” runat=“server” /> Kullanıcı kontrolları: <acme:Header id=“ucHeader” runat=“server” /> ASP.NET Expressions: <%$ ConnectionStrings: MybookstoreConnString %> Data Binding Expressions: <%# Eval(“DBFieldName” )%>

Sayfa Yönergeleri ve Öznitelikleri Sayfa yönergesi, her ASP.NET sayfasının üstüne eklenir <%@ Page Lanuage=“C#” %> Sayfa yönergesinin anahtar özelikleri: Sayfanın dilini belirtir Scrollbar konumlarını korur !! Kod dosyası yolunu tanımlar İzlemeyi açar veya kapatır Sayfa tarafından kullanılan temaları veya ana şablonları belirtir Hata sayfasını tanımlar

Sayfa Yönergeleri ve Öznitelikleri

Web Kontrolları (Denetimleri) ASP.NET, veri toplamak görüntülemek ve doğrulamak için web sunucusu kontrollerine dayanır Sunucu denetimleri, özellikleri, yöntemleri ve olayları (event) olan sınıflardır Sunucu denetimleri, dinamik olarak XHTML uyumlu kod üretir

ASP.NET Denetim Türleri ASP.NET kontrolleri Page sınıfı tarafından dinamik html çıktı üretmek için kullanılan önemli bir teknolojidir Sunucu denetimlerinin dört temel tipi vardır: Web sunucu denetimleri: Kesin yazımlı (strongly-typed) programlanabilir nesneler. (sınıflar) HTML sunucu denetimleri: Bilinen html elemanlarına benzerler fakat sunucu tarafında denetlenirler. (etiketler; runat=“server”) Doğrulama denetimleri: Web Form gönderimlerini doğrulamak için kullanılır. (yerleşik) Kullanıcı denetimleri: Üstbilgi, altbilgi ve menü gibi özel denetimler.

ASP.NET Web Sunucu Denetimleri

ASP.NET Web Sunucu Denetimleri …devamı

ASP.NET Denetim Örnekleri

ASP.NET Denetim Örnekleri

ASP.NET Denetim Örnekleri

ASP.NET Denetim Örnekleri

ASP.NET Denetim Örnekleri

ASP.NET Denetim Örnekleri

ASP.NET Denetim Örnekleri <asp:Calendar ID="Calendar1" runat="server"></asp:Calendar> <asp:CustomValidator ID="CalCheck" runat="server" ErrorMessage="* Lütfen doğum tarihinizi giriniz." ValidationGroup="ValidationSummary1" ></asp:CustomValidator> <asp:ValidationSummary ID="ValidationSummary1" runat="server" /> protected void Button1_Click(object sender, EventArgs e) { DateTime x; DateTime y = new DateTime(); x = Calendar1.SelectedDate; if (x == y) CalCheck.IsValid = false; return; } Label1.Text = Ad.Text + " " + Soyad.Text + " " + Calendar1.SelectedDate.Date.ToString();