Femoral Kateter Komplikasyonlarının Önlenmesinde Yoğun Bakım Hemşiresinin Rolü Hazırlayan Demet Duranoğlu Mehtap Karaman Kartal Koşuyolu Yüksek İhtisas Eğitim Ve Araştırma Hastanesi III. Ulusal Yoğun Bakım Hemşireleri Derneği Kongresi

AMAÇ Yoğun bakım hemşiresinin, femoral kateter komplikasyonlarının erken tanınması, önlenmesi ve uygun girişimlerin planlanmasında etkin rol oynadığını ve komplikasyonların önlenmesinde morbidite insidansını etkilediğini vurgulamayı amaçladık.

Femoral Kateter Uygulanan Durumlar PCI /PTCA/STENT işleminde İnvaziv Kardiyak monitörizasyon Geçici pace-maker ,IABP

Femoral Kateterli Hastanın Takibi Vital bulgu monitörizasyonu sağlanır. Kateterizasyon sonrası; hasta ilk bir saat içinde 15 dk. da bir, sonraki saatte 30 dk. da bir, ve kateter çekimine kadar 60 dk. da bir, kateter çekiminden sonra 4 saatte bir komplikasyon belirtileri açısından gözlemlenir ve kaydedilir.

Femoral kateter uygulanılan ekstremite dorsalis pedis, popliteal arter, tibialis posterior nabızları dolgunlukları derecelendirilerek kaydedilir. Femoral kateter bölgesi ve ekstremite; cilt rengi, ısı değişikliği, güç kaybı dikkatle değerlendirilerek kaydedilir.

Kateter ve Hasta Uyumunun Sağlanmasında Etkin Bilgilendirme Hastaya karşılaştığı yeni duruma yönelik, tüm aşamalarında etkin bilgilendirme yapılması, hastanın duruma uyumunun sağlanmasında önemli rol oynamakta dır.

İşlem öncesi, işlem basamakları hakkında ayrıntılı bilgilendirme yapılmalıdır. Hastanın anlayabileceği bir dil kullanılmalı, tıbbi terimlerden kaçınılmalıdır. Özellikle kateterli ekstremite hareketinin kısıtlanmasına yönelik, gerekli açıklamalar yapılarak geri bildirim alınmalıdır. Soruları cevaplandırılarak endişeleri giderilmelidir.

En Sık Karşılaşılan Femoral Kateter Komplikasyonları Arteriyovenöz fistül Anevrizma Tromboemboli Vagotoni Enfeksiyon Kanama

Arterio-venöz Fistül Arter ve yandaş venin beraber yaralandığı durumlarda bazen kendiliğinden bir kısa devre oluşup, arterial kanın bir kısmının venöz dolaşıma karışmasıdır. Genellikle cerrahi tedavi uygulanır.

Anevrizma Geri dönüşümsüz olarak bir arterin normal çapından %50 daha fazla genişlemesidir. Anevrizmanın en önemli ve tehlikeli komplikasyonu rüptürdür. Rüptür anevrizmanın lümeninde ki mekanik stresin, damar duvarında buna karşı koyan direnci aştığı durumda gelişir. Genellikle cerrahi tedavi uygulanır.

Tromboemboli Kardiyovasküler sistem içinde oluşan bir trombüsün, tamamının ya da bir parçasının koparak damar tıkanıklığına yol açmasıdır. Trombolitik tedaviyle sonuç alınamadığı durumlarda cerrahi tedavi uygulanır.

Vagotoni Femoral arter yakınından geçen vagus sinirinin aşırı duyarlılığı sonucu gelişir. Hipotansiyon, bradikardi, bulantı, kusma ve terlemeyle seyreder. Semptoma yönelik tedavi uygulanır.

Enfeksiyon Çoğunlukla ponksiyon işleminde asepsi kurallarının ihmali nedeniyle gelişir. Enfeksiyon belirtileri açısından girişim bölgesi ve vücut ısısı takip edilmelidir.

Kanama İnternal Kanama Eksternal kanama

Kanamanın hemşire tarafından erken tanı konularak, önleme girişimleri morbidite insandansını olumlu yönde etkileyerek, ileri komplikasyonların engellenmesinde oldukça önem taşımaktadır.

İnternal Kanama (Hematom) Yaralanma sonucu damardan veya damarlardan, çevresindeki dokulara kan sızmasıdır. Hematom ne kadar içeride olursa teşhisi ve tedavisi o kadar zor, ne kadar deriye yakın olursa anlaşılması ve tedavisi de o oranda basittir.

Hematomun büyüklüğü dış sınırları çizilerek tespit edilir. Hematom gelişen ekstremitenin 15 dk. aralıklarla dolaşım kontrolü yapılır. Hematomun yayılmasını önlemek ve ağrıyı azaltmak için bölgeye soğuk uygulama yapılır.

Hematom katetere bağlı gelişmişse kateter çekilir. Retroperitoneal kanama belirtileri açısından gözlemlenir . Hekim bilgilendirilerek gerekirse cerrahi müdahale için hazırlık yapılır.

Eksternal Kanama Kalp atımlarına paralel bir biçimde;fışkırır tarzda ve görünür bir kanama odağından meydana gelir ve genellikle parlak açık kırmızı renklidir.

Eksternal kanama katetere bağlı gelişmişse ; Serum PT, aPTT, ACT düzeyi kontrol edilir. Kanama kontrol altına alınıncaya kadar vital bulgular 15 dk. aralıklarla izlenir. Kateter çekimi hazırlığı yapılarak hekim bilgilendirilir. Hekim asiste edilerek, uygun kateter çekimi yapılır.

Basınç Uygulaması Girişim bölgesini besleyen artere ilişkin, belirlenen basınç noktası üzerine basınç uygulanarak kanama kontrol altına alınır.

Yapılan bir araştırmada ; Diagnostik amaçlı yapılan femoral girişim sonrası ;ciddi lokal vasküler komplikasyonun insidansı %0,1-2, PTCA sonrası %0,5-5 ,kompleks girişim sonrasında ve antikuagülan uygulanan hastalarda %14, transbrachial ve transradiyalde %1-5, olduğu kaydedilerek PCI/PTCA sonrası daha küçük katater ve dikkatli antikuagülan kullanımının komplikasyon insidansını düşüreceği eklenmiştir. Herz 1998 feb:23(1):4-20 links

Londra’da bir hastanede yapılan yeni bir uygulamada ise; anksiyolitik ve analjeziğin daha fazla verildiği bir hasta grubunun, kateter çekimi hemşireler tarafından gerçekleştirildiğinde kanama komplikasyonunun daha az görüldüğü gözlenmiş, bu yeni uygulamadan hemşirelerin %42 sinin memnun kalmadığı eklenmiştir.

Yapılan başka bir çalışmada ise; Femoral kateter sonrası, yatak istirahatı süresi ortalama 6 saat olarak saptanmış, istirahat 3 saate düşürülerek takip edildiğinde komplikasyon insidansının etkilenmediği görülmüştür. NursCritCare2005Feb;19(1)67-74 links

Sonuç Komplikasyon insidansı; hastanın yaşı,cinsiyeti,boyu,kilosu,HT,DM, periferal hastalığı, kateterle hasta uyumu,girişim yeri, kateterin numarası, antikoagülan kullanımı, yanlış teknik ve operatörün tecrübesine bağlıdır.

Kardiyak kateter ve/veya PTCA sonrası hasta bakımı çoğu zaman hemşirelerin sorumluluğu altındadır.Dolayısıyla komplikasyonların erken tanınmasında yoğun bakım hemşiresinin, hemşirelik sürecini etkin kullanabilmesi yanında bilgi düzeyi, yakın takibi, gözlem yeteneği, iletişim becerileri de önemlidir. Femoral kateterli hastaya uygulanan bakım kalitesinin yükseltilebilmesi için hemşirelik bilgi ve becerileri geliştirilerek standardize edilmelidir.

Teşekkür Ederim …