KİMYAGERLİK EĞİTİMİNDE SON 15 YIL Prof. Dr. Çetin GÜLER 01-06 EKİM 2012

Cumhuriyet Dönemi boyunca Üniversite kanunlarında 1933 1946 1981 tarihlerinde “Reform” niteliğinde düzenlemeler yapılmıştır.

1946’da “Üniversiteler Kanunu” (Kanun No: 4936, Kabul Tarihi: 13 Haziran 1946) çıkarılmıştır. Kanun 81 maddeden ve 17 geçici maddeden oluşmuştur. Bu Kanuna göre, üniversiteler “genel özerkliğe ve tüzel kişiliğe”, fakülteler ise, “bilim ve yönetim özerkliğine ve tüzel kişiliğe” sahiptirler. darülfünun (Timur,2000: 81; Koçer, 1987) ilk olarak 1863’te açılabilmiştir

İlki İstanbul Üniversitesi olan, 1933 yılından 1982 yılına kadar, toplam üniversite sayısı 19 dur. 1982 yılında 8 yeni devlet üniversitesi kurulmuş ve üniversite sayısı 27’ye yükselmiştir. 1984 yılında ilk vakıf üniversitesi olan Bilkent Üniversitesi kurulmuştur. 1987 yılı itibariyle 29 olan toplam üniversite sayısı 1992 yılında kurulan 24 yeni üniversiteyle (23 devlet üniversitesi ve 1 vakıf üniversitesi) 53’e yükselmiştir.

1994 yılı 2006 yıları arasında devlet üniversitelerinin sayıları değişmezken; 3 olan vakıf üniversitelerinin sayısı 24’e ulaşmıştır. 2006 yılında 15 devlet ve 1 vakıf, 2007 yılında 17 devlet ve 5 vakıf, 2008 yılında 9 devlet ve 6 vakıf, 2009 yılında 9 vakıf, 2010 yılında 8 devlet ve 9 vakıf, 2011 yılında 1 devlet ve 8 vakıf üniversitesi kurulmuştur.

devlet üniversitesi sayısı 103 vakıf üniversitesi sayısı 62 2006 yılından 2011 yılına kadar 50’si devlet ve 38’i vakıf olmak üzere toplam 88 yeni üniversite kurulmuştur. 2011 yılı itibariyle: devlet üniversitesi sayısı 103 vakıf üniversitesi sayısı 62 toplam üniversite sayısı 165 1933’den 2006 yılına kadar 73 yılda 77 üniversite kurulurken, 2006’dan 2011 yılına kadar 6 yılda 88 üniversite kurulmuş ve üniversite sayısında %115’lik artış olmuştur. 2006 ile 2011 yılları arasında kontenjanlar %94 artmıştır.

KİMYA BÖLÜMLERİ %15

KİMYA BÖLÜMLERİ Kırmızı: 2012 yılı Kayıtlanan sayısı düşmeyen (1.Öğr.) (19) Sarı: 2011 yılı Kayıtlanan sayısı düşmeyen (7 +19) Mavi : 1998 öncesi açılan ve kayıtlanan öğrenci sayısı azalan (23) Yeşil: 1998 sonrası açılan ve kayıtlanan öğrenci sayısı azalan (32)

2012 KİMYA BÖLÜMLERİ Siyah : Kontenjan verilmeyen 19 Kırmzı : Birinci ve İkinci öğretim 18 Sarı: Birinci Öğretim 43

KİMYAGER-KİMYA MÜHENDİSLİĞİ –KİMYA ÖĞRETMENLİĞİ KİMYA BÖLÜMÜ SAYISI : 84 KONTENJAN VERİLEN ÜNİVERSİTE SAYISI : 63 VERİLEN KONTENJAN : 5820 KAYITLANAN : 1975 DOLULUK ORANI : %33 KİMYA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ SAYISI :36 VERİLEN KONTENJAN : 3110 KAYITLANAN : 2678 DOLULUK ORANI : % 86 KİMYA ÖĞRETMENLİĞİ BÖLÜMÜ SAYISI: 13       VERİLEN KONTENJAN : 418 KAYITLANAN : 418 DOLULUK ORANI : % 100  

2011 YILI KONTENJAN ile KAYITLANAN SAYISI DEĞİŞMEYEN ABANT IZZET BAYSAL ÜNİV . ANKARA ÜNİVERSİTESİ AKDENIZ ÜNİVERSİTESİ ANADOLU ÜNİVERSİTESİ BİLKENT BOĞAZİÇİ ÜNİVERSİTESİ ÇANAKKALE ONSEKIZ MART ÜNİ . DEÜ EGE ÜNİVERSİTESİ ESKİŞEHİR OSMANGAZİ ÜNİ . GAZI ÜNİVERSİTESİ HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ ISTANBUL ÜNİVERSİTESİ ITÜ İTÜ (ing) IZMIR YÜKSEK TEKN.ENS. KOCAELI ÜNİVERSİTESİ KOÇ ÜNİVERSİTESİ MARMARA ÜNİVERSİTESİ MUGLA ÜNİVERSİTESİ NAMIK KEMAL ÜNİVERSİTESİ ODTÜ SAKARYA ÜNİVERSİTESİ TRAKYA ÜNİVERSİTESİ ULUDAG ÜNİVERSİTESİ YILDIZ TEKNIK ÜNİVERSİTESİ Siyah : 2012 yılında azalma

2012 ÖNCESİ İKİNCİ ÖĞRETİM (59 BÖLÜM) ABANT İZZET (İNGİLİZCE) DUMLUPINAR Ü MERSİN Ü ADIYAMAN Ü. EGE Ü. MUĞLA Ü. ADNAN MENDERES Ü MUSTAFA KEMAL Ü. ERCIYES Ü. MUŞ ALPARSLAN Ü. NAMIK KEMAL Ü AFYON KOCATEPE Ü. ERZİNCAN Ü NAMIK KEMAL Ü. AĞRI İBRAHİM ÇEÇEN Ü ESKİŞEHİR OSMANGAZİ Ü. NEVŞEHİR Ü AHİ EVRAN Ü FIRAT Ü NIGDE Ü AKSARAY Ü. GAZI Ü. ONDOKUZ MAYIS Ü. ANKARA Ü GAZİOSMANPAŞA Ü ORDU Ü. ATATÜRK Ü. GİRESUN OSMANİYE KORKUT ATA Ü OSMANGAZI Ü . BALIKESIR Ü. HARRAN Ü BATMAN Ü . HİTİT Ü PAMUKKALE Ü. BİLECİK Ü. INÖNÜ Ü. RİZE Ü BİNGÖL Ü. K.MARAS SÜTÇÜ IMAM Ü. SAKARYA Ü. BOZOK Ü. KAFKAS Ü. SELÇUK Ü CELAL BAYAR Ü. KARABÜK Ü SÜLEYMAN DEMIREL Ü . CUMHURIYET Ü. KARAMANOĞLU MEHMETBEY Ü ULUDAG Ü. ÇANKIRI KARATEKİN Ü KIRIKKALE Ü TRAKYA Ü ÇUKUROVA Ü . KIRKLARELİ Ü. ZONGULDAK KARAELMAS Ü DICLE Ü. KİLİS 7 ARALIK Ü Siyah: 2012 İkinci öğretim kontenjanı verilmeyen (42) DOKUZ EYLÜL Ü. KOCAELI Ü. KTÜ

İKİNCİ ÖĞRETİM AÇMAYAN BÖLÜMLER (18) Akdeniz Ü. İTÜ Amasya Ü. İYTE Anadolu Ü. Marmara Ü. Bitlis Ü. Mehmet Akif Ü. Boğaziçi Ü. ODTÜ Düzce Ü. Siirt Ü. Çanakkale Ü. Yıldız Teknik Ü. Gaziantep Ü. Yüzüncü yıl Ü. Hacettepe Ü. Siyah: Kayıt azalması İstanbul Ü.

VERİLEN KONTENJANA GÖRE KAYITLANAN SAYISI AZALAN BÖLÜMLER Bitlis Üniversitesi Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Çankırı Karatekin Üniversitesi Kırklareli Üniversitesi Gaziantep Üniversitesi Bilecik Üniversitesi Bingöl Üniversitesi Düzce Üniversitesi Erzincan Üniversitesi Muş Alpaslan Üniversitesi Ordu Üniversitesi Osmaniye Korkuteli Üniv. Siirt Üniversitesi Ahi Evran Üniversitesi Adıyaman Üniversitesi Aksaray Üniversitesi Amasya Üniversitesi Kilis Üniversitesi Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Karabük Üniversitesi Hitit Üniversitesi Giresun Üniversitesi Mustafa Kemal Üniversitesi Afyon Kocatepe Üniversitesi Adnan Menderes Üniversitesi Dumlupınar Üniversitesi Kırıkkale Üniversitesi Mersin Üniversitesi Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi

2012 İKİNCİ ÖĞRETİME KONTENJAN VERİLEN BÖLÜMLER ABANT İZZET BAY. KOCAELI ANKARA KTÜ BALIKESIR ONDOKUZ MAYIS CELAL BAYAR SAKARYA ÇUKUROVA PAMUKKALE DOKUZ EYLÜL TRAKYA EGE ULUDAG NAMIK KEMAL ESKİŞEHİR OSMANGAZİ SELÇUK GAZI

2012 yılında KONTENJAN VERİLMEYEN ÜNİVERSİTELER (19) Harran Üniversitesi (1992) Gazi Osmanpaşa Üni. (1992) Bozok Üniversitesi (1994) Hitit Üniversitesi (2006) Ağrı İbrahim Çeçen Üni. (2007) Çankırı Üniversitesi (2007) Osmaniye Korkutata Üniversitesi (2007) Kilis Üniversitesi (2008) Adıyaman Üniversitesi (2008) Ahi Evran Üniversitesi (2008) Aksaray Üniversitesi (2008) Amasya Üniversitesi (2009) Batman Üniversitesi (2009) Bingöl üniversitesi (2009) Erzincan Üniversitesi (2009) Karamanoğlu Mehmet (2009) Muş Alparslan Üni. (2009) Siirt Üniversitesi (2009) Bitlis Üniversitesi (2011)

2011 YILINDA ÖĞRENCİ ALAN ÜNİVERSİTELER 2011 2012 Öğrt Bitlis Eren Üniversitesi 41 0 Kz 5

2010 YILINDA ÖĞRENCİ ALAN ÜNİVERSİTELER 2010 2011 2012 Öğrt. Ağrı İbrahim Çeçen Üni. 114 15 31 0 Kz - - 3 Çankırı Karatekin Üni. 72 41 41 8 Kz 1-9 Kırklareli Üniversitesi 52 52 104 34 İK 57 1 -1 4 Gaziantep Üniversitesi 47 55 47 40 İK 52 3 1 1 5

2009 YILINDA ÖĞRENCİ ALAN ÜNİVERSİTELER 2009 2010 2011 2012 Öğrt. Amasya Üniversitesi 31 31 36 38 36 5 Kz - - 5 Bilecik Üniversitesi 31 32 82 86 82 41 Kz - 1 4 Bingöl Üniversitesi 104 58 104 9 Kz 1 1 5 Düzce Üniversitesi 41 42 47 49 47 28 İK 52 7 6 Erzincan Üniversitesi 41 43 47 49 94 3 Kz - 1 7 Karamanoğlu Meh. Bey 52 52 114 60 57 5 Kz Muş Alpaslan Üni. 82 31 94 3 Kz - 1 2 Ordu Üniversitesi 52 52 114 9 114 12 İK 47 0 – 1 7 Osmaniye Korkuteli Üniv. 62 62 94 56 47 8 Kz 1 1 5 Siirt Üniversitesi 41 45 47 18 31 3 Kz

2008 YILINDA ÖĞRENCİ ALAN ÜNİVERSİTELER Ahi Evran Üniversitesi 10 Adıyaman Üniversitesi Aksaray Üniversitesi 7 Kilis 7 Aralık Üniversitesi 5 Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi 7

%100 %24 %4 2012 KZ %92

2012 KZ %100

2012 KZ

%170 2012 KZ %50 %60 %100

%17 2012 =41-0 %55 %57

%14 %5 2012 = 52-0 İK %80

2007 YILINDA ÖĞRENCİ ALAN ÜNİVERSİTELER Karabük Üniversitesi Hitit Üniversitesi 9

%227 %5 2012= KZ %80

2012=KZ %22 %83

2003 YILI ÖĞRENCİ ALAN ÜNİVERSİTELER Giresun Üniversitesi

%170 2012=52-0 İK

2002 YILINDA ÖĞRENCİ ALAN ÜNİVERSİTELER Mustafa Kemal Üniversitesi 10

%190 2012 =57-3 İK %76

2001 YILINDA ÖĞRENCİ ALAN ÜNİVERSİTELER Afyon Kocatepe Üniversitesi 13

%100 2012 =47-0 İK

2000 YILINDA ÖĞRENCİ ALAN ÜNİVERSİTELER Adnan Menderes Üniversitesi 10 Dumlupınar Üniversitesi 13

2012=67-10 İK %134

ADNAN MENDERES

%180 2012=82-4 İK

1998 Yılında Öğrenci Alan Üniversiteler Kırıkkale Üniversitesi 12

%34 2012=47-8 İK

1997 Yılında Öğrenci Alan Üniversiteler Mersin Üniversitesi 12 Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi 21

%120 2012=62-6 İK

%21 2012=72-4 İK

%33

TEMEL BİLİMLERDEN NEDEN KAÇILIYOR?

KİMYAGERLİK EĞİTİM ÇALIŞTAYI-1(Rapor) Konu tüm boyutlarıyla değerlendirilmiş, kimyagerlik eğitiminin altyapı gereksinimleri olan, öğretim üyesi ve araştırma görevlisi, laboratuvar, cihaz, cam ve kimyasal madde ihtiyacı göz önüne alındığında son derece pahalı ve sürekli yatırım gerektiren bir alan olduğu vurgulanmış, temel eğitime bağlı olarak yeni modeller, istihdam, sanayi ilişkileri, öğrenci kontenjanları, Bologna süreci gibi konular ayrıntılı olarak tartışılmıştır.  

KİMYAGERLİK EĞİTİM ÇALIŞTAYI-1 (Rapor) Üniversitelerin Fen veya Fen-Edebiyat Fakültelerinin Kimya Bölümlerinden Kimyager olarak mezun olanların büyük bir kısmının kimya veya kimya sanayisinin katkı sağladığı sektör tarafından istihdam edilemediği görülmüştür. Bunun nedeni olarak kimya bölümlerine aşırı sayıda öğrenci kaydının yaptırılması gösterilmiştir. Örneğin, kimya sanayisinin öncüsü konumundaki Federal Almanya Cumhuriyetinde kimya programlarına yılda 1200 öğrenci kabul edilirken ülkemizde bu rakam 2009 yılı itibariyle 7300 dolayındadır; Münih Teknik Üniversitesi Kimya Bölümüne sadece 42 öğrencinin kaydedilmesine izin verilirken ülkemizde bu sayı bölüm başına 100 civarındadır. Ayrıca, ülkemizdeki vakıf üniversiteleri de belirtilen nedenlerden dolayı kimya bölümlerini açmamaktadır. İlgili sektörün bu kadar çok sayıda kimyagere ihtiyacı olmadığının tespiti üzerine Hollanda’da iki üniversitenin kimya bölümü kapatılırken ülkemizde devlet üniversitelerinin kimya bölümlerinin kontenjanlarının çok fazla olduğu bu nedenle ek olarak ikinci öğretim programlarının açılmasının uygun olmadığı belirtilmiştir. Öğrenci kontenjanları artarken, eğitim için buna uygun parasal destek sağlanamamaktadır.

Yan dal ? Yan alan ? Modül ? Uzmanlık alanı ? MDEMİR

ALT YAPI Personel Altyapısı 1. Yeterli Öğretim üyesi ve Yardımcı personel 2. Deneyimli Personel 3. Yardımcı Personel Fiziksel Altyapı 1. Dershane 2. Laboratuvar 3. Yaşam Alanları

EGE 14 7 4 DEÜ 8 11 - İYTE 7 4 4 Prof. Doç. Yrd. Doç. İTÜ 39 16 8 ANKARA 33 8 2 ODTÜ 26 11 GAZİ 23 11 3 ATATÜRK 20 9 9 İSTANBUL 16 9 14 EGE 14 7 4 BOĞAZİÇİ 14 1 4 Abant İZ. 8 3 6 DEÜ 8 11 - İYTE 7 4 4 ÇANAKKALE 6 5 5 PAMUKKALE 5 8 4 ADNAN MEN. 5 2 7 CELAL BAYAR 4 5 12 TRAKYA 3 7 11 KOCAELİ 3 8 Prof. Doç. Yrd. Doç. Bitlis Eren Üniversitesi 5 Ağrı İbrahim Çeçen Üni. - - 3 Çankırı Karatekin Üni. 1 - 9 Amasya Üniversitesi - - 5 Bilecik Üniversitesi - 1 4 Bingöl 1 1 5 Erzincan Üniversitesi - 1 7 Karamanoğlu Meh. Bey Muş Alpaslan Üni. - 1 2 Osmaniye Korkuteli Üniv. 1 1 5 Siirt Üniversitesi Ahi Evran Üniversitesi 2 1 7 Adıyaman Üniversitesi 1 2 Aksaray Üniversitesi - 1 7 Kilis 7 Aralık Üniversitesi - 3 2

TÜİK verilerine göre kimya sektöründe 2009 yılında 229 TÜİK verilerine göre kimya sektöründe 2009 yılında 229.465 kişi istihdam edilmektedir. Kimya sektörü istihdamının imalat sanayi içindeki payı 2009 yılında % 8,8 olmuştur. 2008 yılı itibariyle kimya sektöründe 18.858 işyeri bulunurken bu rakam % 15,8 artarak 2009 yılında 21.836 olmuştur. Kimya sektörü işyeri sayısının imalat sanayi içindeki payı 2009 yılında % 6,81 olmuştur.

Tarım ve Köyişleri Bakanlığı 126 143 269 24 + 3 Kurum Dolu Boş Toplam Sözleşmeli Tarım ve Köyişleri Bakanlığı 126 143 269 24 + 3 Çevre ve Orman Bakanlığı 97 Gümrük Müsteşarlığı 79 6 85 Sağlık Bakanlığı ( R.S. Hıfzısıhha Enst.) 100 Üniversiteler Toprak Mahsulleri ofisi Adli Tıp MadenTetkik Arama Genel Müdürlüğü 32 35 67 Çalış .ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Türkiye Elek Üretim A.Ş 4 5 9 Türkiye Elektirik İletim A.Ş - Türkiye Atom Enerjisi kurumu Devlet Su İşleri 3 Türkiye Çay İşletmeleri A.Ş Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü 7 13 Emniyet Genel Müdürlüğü 452 198 677 27

ÖĞRETMENLİK Ayrıca; öğretmenlik formasyonuna sahip kimyagerler; KPSS-öğretmenlik sınavına girerek Kimya Öğretmenliği kadrosuna da atanabilmektedirler. 2011 yılı Kimya / Kimya Teknolojisi Öğretmeni Kontenjanı: 230 KİMDER -

Gübre ve Tarım İlaçları 214 1.619 17.104 121 Sentetik Reçineler 167 Alt Sektörler Kayıtlı Firma Tek. Eleman Toplam Çalısan Üretim Kapasitesi 1000 Ton Ana Kimyasallar 1.751 9.595 139.891 23.417 Gübre ve Tarım İlaçları 214 1.619 17.104 121 Sentetik Reçineler 167 1.049 17.245 2.468 Boya, Vernik, Lak 907 3.674 49.177 3.553 İlaçlar 137 1.756 19.257 150 Sabun, Temizleyici Mad. Parfüm, Kozmetik 1.266 3.716 66.756 6.381 Başka Yerde Tasnif Edilmemiş Kimya Ürünleri 2.111 6.805 92.902 14.795 Petrol Ürünleri 73 2.696 42.600 37.933 Bitüm Esaslı İzolasyon Maddeleri ve Bağlayıcılar 148 442 7.689 37.372 Kok Kömürü Eldesi ve Yan Ürünler 49 1.808 32.320 5.427 Madeni Yağlar ve Ürünleri 326 585 5.948 29.944 Tekerlek İç ve Dış Lastikleri 20 598 12.953 Baş.yer. Sınıflandırılmamış Kauçuk Mamulleri 660 1.476 39.320 8.879 Plastik Mamulleri 5.289 7.769 221.761 9.227 TOPLAM Kaynak : TOBB Veri Tabanı 13.118 43.588 764.923 179.717

2008 yılına kadar verilen kontenjan ile kayıtlanan öğrenci sayıları arasında önemli bir fark olmamıştır. 2008 yılından itibaren bu fark giderek artmıştır. Bunun nedeni:   2008 yılında Alt yapıda bir değişiklik olmadığı halde kimya bölümlerinin kontenjanları bir önceki yıla göre yaklaşık %94 artırılmıştır. Kimya eğitimi uygulamalı teknik eğitim olması nedeni ile laboratuvar ağırlıklı olmalıdır. Öğrenciler laboratuar denemelerini bizzat yapmaları gerekirken, son yıllarda kimya laboratuvarlarının fiziksel kapasitelerinin yetersiz kalması, yardımcı personelin (Ar. Gör) yetersiz olması ve ödenek yetersizliği nedeni ile laboratuvarlarda denemeler gruplar ( 5-10 kişilik) halinde yaptırılmış bazı bölümlerde ise hiç yaptırılamamıştır. Bölümün fiziksel kapasitesi birinci öğretim için yetersiz olmasına karşın 82 kimya bölümünden 59 kimya bölümünde ikinci öğretim programları açılmıştır. Kayıtlanma sayısının 10 kişiden az olan ( 19 bölüm) kimya bölümlerinin büyük çoğunluğu alt yapısın henüz tamamlayamamış olan 2007 ve daha sonra açılan bölümlerdir. Bölümlerin ortalama kontejanı %94 atmasına karşın kamuda istihdam alanları değişmemiş ve özel sektörde istihdam alanları ancak % 15 civarında artmıştır. Bu durum kimyager unvanı ile mezun olanların büyük çoğunluğunun işsiz kalmalarına ve mesleğin itibarsızlaşmasına neden olmuştur.

ÇÖZÜM ÖNERİLERİ ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Kimya Bölüm sayısının 50 den fazla olmaması Bölüm kontenjanlarının 50 ile sınırlandırılması. İdeal kontenjan 30 dur. Ayni fakültede Kesinlikle ikinci öğretimi olmamalı. Alt yapısı tamam olmayan bölümlere kontenjan verilmemeli. ( Temel eğitimi,mesleki eğitim, deneysel uygulama eğitiminin yürütülebilmesi için yetişmiş eleman, fiziki imkanlar ile ecza ve alet sorunu olmamalı) Bölümlere branşlaşma olanağı verilmesi. Ancak bunun sınırlı olması Araştırma kimyageri (Araştırma olanakları çok iyi olan belirli sayıdaki kimya bölümüne bu imkan verilmeli. Buraya alınacak öğrenciler burslu olmalı ve araştırma yeteneği olanların gelmesi sağlanmalı) Kamu ve özel sektörün ihtiyacı olan nitelikli kimyagerin yetiştirilmesi için temel eğitimini aldıktan sonra bölümlerin mesleki eğitim vererek nitelikli kimyager yetiştirmelerini sağlamak. Endüstri kimyageri, Gıda Kimyageri İlaç Kimyageri Kozmetik ve Temizlik Ürünleri Kimyageri Tekstil Kimyageri Çevre Kimyageri Plastik Kimyageri Seramik Kimyageri Petrol ürünleri Kimyageri (Bölümlerin birden fazla mesleki eğitim vermelerini koşullara bağlamak gerekir.) Mesleki eğitim yapacak olan bölümlerde görevlendirilecek öğretim elemanlarının ilgili sektörde en az iki yıl çalışma olanağının aranması.

iletisim@kimyager.org, kimyagerlerdernegi@yahoo.com http://www.kimyager.org Sitesini ziyaret ederek KİMYAGERLER DERNEĞİNE ÜYE OLABİLİRSİNİZ

………………………… KIŞ TEŞEKKÜR EDERİM