Ergani Devlet Hastanesi Eğitim Birimi LABORATUAR –KLİNİK İŞBİRLİĞİNİN ORGANİZASYONU Uzm.Dr. Eyüp ÖZER (Biyokimya Lab)

GİRİŞ Uygun şekilde alınmış örnekler laboratuar testleri için çok önemli bir adımı oluşturur

KAN ÖRNEKLERİ Flebotomi Kapiller Arteriyel

Örneklerin Alınması Örneğin bütünlüğü Örnek alma tekniği Örneğin uygun şekilde alınması KÖTÜ ALINAN ÖRNEK KÖTÜ LABORATUAR SONUCU

KAN ÖRNEĞİ ÇEŞİTLERİ

Örnek Tipi TANIM KULLANIM Pıhtılı Kan Serum TAM Kan Plasma Antikoagulansız Serumu ayırmak için Serum Pıhtılı kan 20 dakika bekletilip santrifüj edilir Biyokimya, Hormon, Seroloji, Saklanacak kanlar TAM Kan Antikoagulanlı, Hücre ve plazma içerir, İyi karıştırılmalıdır Hematolojik hücre sayımı, plazmayı kullanmak için Hb A1c Plasma Tam kanın santrifüj edilmesi, Fibrinojen içerir Koagülasyon, Plasma kimyası için kullanılır Kapiller Kan Venöz, arteriyel kan ve doku sıvısının karışımıdır Yenidoğan ve çocuklarda flebotomi mümkün değilse, Buffy Coat Plasma ve kırmızı küreler arasındaki beyaz küre ve trombosit içeren kısım Hematolojik çalışmalar ve özel testler için kullanılır

Kan Örneği Çeşitleri Örneğin tipi Yapılacak testin tipine Laboratuar departmanında çalışılacak teste göre değişir. Tüplerin kapaklarının rengine göre değişik tüplere kan örnekleri alınır.

LÜTFEN HER BİYOKİMYA DEPARTMANI İÇİN AYRI TÜPLERDE ve UYGUN KAN ÖRNEKLERİ ALINIZ

BİYOKİMYA LABORATUARI DEPARTMANLARI BİYOKİMYA ( Serum ) HORMON ( Serum ) KARDİYAK PANEL ( Serum ) HEMOGRAM ( T.kan) SEDİM (T.Kan tüpü ile) Hb A1c ( T. KAN İLE ÇALIŞILIR) KOAGULOMETRE ( PT, APTT, Fibrinojen) SEROLOJİ ( Hepatik markerler, VDRL, Tifo-Brucella) NEFELOMETRİ ( ASO,CRP,RF)

İDRAR MANUEL TESTLER Kanama-Pıhtılaşma zamanı ( Hasta başında veya Laboratuarda çalışılacaktır)

ÖRNEK TÜPLERİ

SARI KAPAKLI TÜP Jel Seperatör içerir 30 dakika bekletilip santrifüj edilir. Serum Elde Edilir

SARI kapaklı TÜP BİYOKİMYA HORMON SEROLOJİ ( Hepatit markerleri, VDRL, Brucella,Tifo) NEFELOMETRİ ( ASO,CRP, RF,) KARDİYAK MARKER ( Troponin, myoglobine,CK- MB) ALDOSTERON

DİKKAT Hb A1c RENİN testi -Serumda çalışılmaz. -MOR KAPAKLI (Tam kan)tüpünde çalışılır

MOR KAPAKLI TÜP

MOR kapaklı TÜP EDTA içerir 6-8 defa alt-üst ederek karıştırılır T.Kan ve Plazma Elde Edilir

MOR kapaklı TÜP KULLANIM ALANI Tam Kan ( Hemogram) Hb A1c RENİN

AÇIK MAVİ KAPAKLI TÜP Sodyum Sitrat içerir İşaret Çizgisine kadar kan alınır 6-8 defa alt-üst edilir

AÇIK MAVİ kapaklı Tüp İlk alınan kan bu tüpe boşaltılmamalıdır Kan: Sitrat oranı ( 9:1) olmalıdır.

AÇIK MAVİ kapaklı Tüp Koagulasyon testleri: PT aPTT

MANUEL TESTLER KANAMA ve PIHTILAŞMA ZAMANI TESTLERİ

KAN ÖRNEĞİ ALMA İŞLEMİ

KAN ALMA DÜZENİ

RUTİN KAN ALMADA ( Vacutainer Adaptörü-Holder- ile) Varsa KAN KÜLTÜRÜ 1.SERUM 2.KOAGULASYON *(Çizgiye dikkat, karıştır) 3.T.KAN-SEDİM (Karıştır) (diğer additive içeren tüpler)

KAN ÖRNEKLERİNİN LABORATUAR TARAFINDAN REDDEDİLME KRİTERLERİ

REDDEDİLECEK ÖRNEKLER Etiketlenmemiş örnekler Hemolize örnekler Lipemik örnekler Talep formu ile örnek tüpü arasındaki çelişkiler Antikoagulanlı tüp içerisinde pıhtı olması Yanlış tüpe alınan örnekler ( Hb A1c, Renin, Aldosteron) Tüp içerisinde yetersiz örnek olması ( Koagulasyon) Tüp içerisinde gereğinden fazla örnek olması (Koagulasyon) Tarihi geçmiş donanım ve tüpler Taşıma esnasında dikkatsizlik; ( Çalkalama, ışığa maruz kalma) Yanlış zamanda alınmış örnekler (ilaç düzeyleri) Örneklerin kontaminasyonu Beklemiş Örnekler

KABUL EDİLMEYEN ÖRNEKLER ÖRNEK TİPİ TANIM SONUÇ Lipemik Bulanık,bulutsu bir örnek, tokluk durumu Kolorimetrik testler, Hb Hemoliz İntravasküler hastalık ve travmatik flebotomi sonucu hemoglobinin seruma ve plazmaya geçmesi POTASYUM ve Enzim düzeyleri Kısmen doldurulmuş Tüp Antikoagulan ve kan oranın uyumu için vakum tükenene kadar kan alınmalıdır. Koagulasyon testleri için önemlidir. Örnek Kontaminasyonu Uygun olmayan antiseptik ile temizlik, povidine iodine’in deri deliğinde bırakılması Kan kültürü için aseptik koşullar önemlidir. İodine; Potasyum ve ürik asit sonuçlarını etkiler

ÖRNEK ALMADA UYULMASI GEREKLİ HUSUSLAR

GEREKLİLİK TANIM ÖRNEK Açlık Zaman Kaydı Pik Alçak düzey Buzlu Sıcak 8-12 saat açlık Glukoz,Lipid Zaman Kaydı Örneğin alınma zamanı kaydedilmeli Kardiak Panel, OGTT Pik En yüksek ilaç düzeyi uygulamadan 15-30 dakika sonra İlaç düzeyleri Alçak düzey En düşük ilaç düzeyi bir sonraki ilaç dozundan hemen önce Buzlu Soğutmak, örnek alımından sonra devam eden metabolik süreçleri yavaşlatır Amonyak, Kan gazları, Koagülasyon testleri Sıcak Örnek 37 C derecede tutulmalıdır Soğuk aglütininler Işıktan Koru Alüminyum foil veya kontainer ile ışıktan koru Bilirubin, Vit-B12, Karoten Adli Gün, zaman, kimlik bilgileri şahit gözetiminde alınır test bitene kadar gözetim sürer. Uyuşturucu madde

Örneklerin Toplanmasında Kalite Güvencesi Laboratuar testinin Doğru Güvenilir Zamanında Örneklerin Uygun tüplere alınması Kan alma sırasının doğru olması Örneklerin uygun zaman içerisinde laboratuara transferi

Laboratuar testinin kalitesi= Örnek kalitesi

KAN ALMADA KARŞILAŞILABİLECEK SORUNLAR

KOMPLİKASYON NEDENİ DÜZELTME Vaso-Vagal Senkop Aşırı korku Gerginlik Kan tutması Turnikeyi serbestle İğneyi çıkar Hastayı Yatır; Başını dizlerinin arasına yaklaştır HEMATOM Kanın damardan doku arasına akması Kanama duruncaya kadar basınç uygula ÖDEM Deri altında sıvı birikmesi O bölgeden uzak dur; başka yerden kan al

Venlere girilemeyebilir KOMPLİKASYON NEDENİ DÜZELTME OBEZİTE Venlere girilemeyebilir Tansiyon manşonu ile venler görünür olana dek basınç uygula. IV-SIVI TEDAVİSİ Serum giden koldan örnek almayınız İnfüzyonu durdur 2 dakika bekle Diğer koldan örneği al. O koldan alınan örneği mutlaka bildir. HEMOKONSANTRASYON Uzun süre turnike takma, masaj uygulama; analit seviyelerini yükseltir Turnikeyi 1 dakikadan fazla uygulama

KOMPLİKASYON NEDENİ DÜZELTME HEMOLİZ Kırmızı kürelerin parçalanarak Hb açığa çıkarması Uygun iğne kullanın Nazikçe karıştırın Alkolün kuruduğundan emin olun SKARLI veya SKLEROZE VEN Uzun süre aynı yerden ponksiyon yapılması, kemoterapi Başka bir yerden kan alın MASTEKTOMİ Meme dokusu ile lenf nodları da çıkarılır, infeksiyon O taraftan kan almayın ve o tarafa turnike uygulamayın

KOMPLİKASYON NEDENİ DÜZELTME KUSMA Emosyonel nedenler Derin nefes aldır, Başına soğuk kompres uygula KOLLABE Olan Ven Vakumun emici etkisi ile ince venlerden kan akışı durabilir Enjektör veya kelebek ile kan almayı deneyin. Emici basıncı kontrollü uygulayın

LABORATUAR TESTLERİ TETKİK SÜRELERİ Sabah saat 11:30’a kadar laboratuara ulaştırılan örnekler: Ayni Gün saat 14:30 Saat 11:30’dan sonra laboratuara ulaştırılan örnekler: Ertesi Gün saat 10:00 Neticelendirilir HASTALARI veya YAKINLARINI LABORATUARA GÖNDERMEYİNİZ

Kalite Güvencesi Programının Önemi Reddedilen örneklerin çeşitleri ve sayısı Tekrar alınan örnek sayıları Kan alma girişimi sayısı Vakitsiz alınan örnek tekrarı Hasta şikayetleri Bir kalite güvencesi programının gerekliliğini gösteren işaretlerdir.

SABRINIZ İÇİN TEŞEKKÜRLER