Üreme Çeşitleri Zafer Zengin Özel Yamanlar Fen Lisesi Biyoloji Öğretmeni www.zaferzengin.com zaferzengin70@hotmail.com zaferzengin70@gmail.com zaferzengin70@yahoo.com

Üreme Çeşitleri Üreme  Her canlının neslini devam ettirebilmek için kendine benzer yeni canlılar meydana getirmesine üreme denir.  Eşeysiz ve eşeyli olmak üzere iki çeşit üreme vardır.  Her iki üremenin de temelinde hücre bölünmeleri vardır. 1- Eşeysiz Üreme  Tek bir canlıdan kendisiyle aynı karakteristik özelliğe sahip yeni canlıların meydana getirilmesidir. a- Bölünerek Çoğalma  Bakteriler ve protistaların çoğunda görülür.  Belli bir büyüklüğe erişen, kısmen eşit olarak ikiye bölünür.  Bu üremenin aslı mitoza dayandığından meydana gelen canlılar birbirleriyle aynı karakteristik özelliğe sahiptirler.

Üreme Çeşitleri a- Paramesyumda enine bölünme b- Öglenada boyuna bölünme c- Amipte bölünme

Üreme Çeşitleri Bakteride bölünme

Üreme Çeşitleri b- Tomurcuklanarak Çoğalma  Bira mayası hücrelerinde, hydra’da görülür.  Ana canlı üzerinde meydana gelen yeni canlının gelişerek ana canlıya benzer yeni bir canlı meydana getirmesidir.  Eğer yeni meydana gelen canlı, ana canlıdan ayrılmayıp birlikte hayatlarına devam ederlerse kolonileri meydana getirirler. Bira mayasında tomurcuklanarak üreme Hydra’da tomurcuklanarak üreme

Üreme Çeşitleri c- Rejenerasyonla Çoğalma  Omurgasız canlılardan planarya, deniz yıldızı, solucanlarda görülür.  Ana canlıdan kopan ya da koparılan parçaların gelişerek ana canlıya benzer yeni canlıları meydana getirmesidir.  Omurgasız canlıların bir kısmında hayatlarının her döneminde vücutlarında farklılaşmamış embriyonik hücreler (Kök hücre) bulunduğundan, hayatları boyunca vücutlarından kopan ya da koparılan parçalardan yeni canlılar meydana gelir. Planarya’da rejenerasyonla üreme

Üreme Çeşitleri d- Vejetatif Çoğalma  Bitkilerde görülür.  Ana canlıdan kopan parçaların gelişerek ana canlıya benzer yeni canlıları meydana getirmesidir.  Özellikle tohumla çoğaltılamayan muz, çekirdeksiz üzüm, kavak, söğüt gibi bitkiler vejetatif üreme ile çoğaltılır. Aşı ile üreme Aşı ile üreme

Üreme Çeşitleri Patateste yumru ile üreme Çilekte sürgün gövde ile üreme

Üreme Çeşitleri Gözyaşı bitkisinde gözyaşı ile üreme Üzümde çelikle üreme

Üreme Çeşitleri

Üreme Çeşitleri e- Sporla Çoğalma  Bazı canlılarda spor adı verilen özel üreme hücreleri ile yeni bireyler meydana getirilir.  Buna sporla üreme (döl almaşı) denir.  Çiçeksiz bitkiler, mantarlar, su ve kara yosunları, sporlu protistalarda görülür.  Bu canlılar hayatlarının bir döneminde 2 (diploit) diğer bir döneminde ise n (haploit) kromozomludurlar.  Bu şekilde mayoz ve mitoz bölünmenin (eşeyli ve eşeysiz) üremenin birbirini takip etmesi şeklinde görülen üremeye döl almaşı denir.

Üreme Çeşitleri

Üreme Çeşitleri 2- Eşeyli Üreme a- İzogami:  Şekil ve büyüklük bakımından birbirine benzer gametlerin birleşmesidir.  Örneğin: Su yosunlarında b- Heterogami:  Şekil ve büyüklük bakımından birbirinden farklı gametlerin birleşmesidir.  Örneğin: İnsanda Sperm ve yumurta

Üreme Çeşitleri c- Partenogenez:  Döllenmemiş yumurta hücresinden yeni bir canlı meydana gelmesidir. Su pireleri, yaprak bitleri, arılar, karıncalarda görülür.

Üreme Çeşitleri d- Konjugasyon:  Bakteriler ve paramesyum gibi protistalarda görülür.  Genetik özellikleri farklı, aynı türden iki canlının yan yana gelerek kalıtım materyalini, kurulan bir sitoplazmik köprü aracılığıyla aktarmasına konjugasyon denir. Bakterilerde Konjugasyon:  Bazı bakterilerde bulunan ve pilus adı verilen yapılarla bakteriler birbirlerine tutunurlar.  Aralarında sitoplazmik bir köprü kurulur.  Bakteri hücrelerinde asıl DNA’lar dışında, plazmit adı verilen küçük DNA halkaları (F plazmiti) bulunur.  F plazmiti bulunduran bakteriler vericidir, F+ olarak adlandırılır.  F plazmiti bulundurmayan bakteri ise alıcıdır. F- olarak adlandırılır.  Bu plazmitler birinden diğerine aktarılabilir.  Sonuçta bu iki bakteri de bölünerek çoğalır ve farklı özellikte bakteriler meydana gelir.

Üreme Çeşitleri

Üreme Çeşitleri Paramesyumda Konjugasyon:  Farklı özellikteki iki paramesyum yan yana gelirler.  Aralarında sitoplazmik köprü (Plasmodezma) kurulur.  Makronükleus ortadan kalkar.  Mikronükleuslar mayoz geçirerek 4 tane haploid nükleus meydana getirilir.  4 nükleustan 3 tanesi ortadan kalkar.  Kalan tek haploid nükleus mitozla iki nükleus meydana getirilir.  Bu nükleuslardan biri kalıcı diğeri göçücü nükleustur.  İki hücrenin göçücü nükleusları karşılıklı değiştirilir.  Kalıcı nükleusla göçücü nükleuslar birleşerek diploid tek nükleus meydana gelir.  Oluşan diploid nükleus ard arda 3 mitoz geçirerek 8 nükleus meydana getirilir.  Her bir hücre 2 sitokinez geçirerek 4 hücre meydana getirilir.  Oluşan hücrelere nükleuslar ikişer ikişer dağılır.  Konjugasyon yapan iki paramesyumdan toplam 8 paramesyum meydana gelir.

Üreme Çeşitleri e- Hermafroditizm:  Özellikle yassı, yuvarlak ve halkalı solucanlarda görülür.  Aynı canlı üzerinde hem dişi hem de erkek üreme organları birlikte bulunuyorsa, bu canlılara hermafrodit canlı denir.  Ancak dişi ve erkek üreme hücreleri aynı anda meydana gelmez. Oluşum ve olgunlaşma süreçleri farklıdır. Bu yüzden dişi ve erkek birbirine muhtaçtır.  Gerçek hermafroditlerde ise (örn: karaciğer kelebeği) yumurta ve sperm aynı anda olgunlaştığı için kendi kendini dölleyerek çoğalabilir.