ÜNİTE 1 Zafer Zengin Özel Fatih Fen Lisesi Biyoloji Zümre Başkanı zaferzengin70@hotmail.com zaferzengin70@gmail.com zaferzengin70@yahoo.com SAĞLIK KAVRAMI

1. Sağlığın Tanımı Dünya sağlık örgütü (DSÖ) nün kabul ettiği tanıma göre sağlık, hasta ve sakat olmamak değil; bedenen sosyal yönden ve ruhen iyi olmaktır.

Sağlıklı ve olumlu kişiler için sağlık denebilir. Ekonomik düzeyi düşük, eğitimsiz, yetersiz beslenen kişiler ise bir nevi sağlıksızdır. Ör: Eğitimsiz kişiler bazı hastalıkları küçük görerek erken teşhisten kaçınır ve hastalığın büyümesine neden olur.

Bir bölgede çok sık rastlanan hastalıklar da hastalık olarak kabul edilmeyebilir. Ör: Şark çıbanı güneydoğuda hastalık olarak kabul edilmez. Bu da yine eğitimin sağlığa etkisini gösterir.

2. Sağlığa etki eden etmenler ve sağlığın ölçülebilirliği A) Sağlık ölçülebilir bir kavramdır B) Sağlığa etki eden etmenler

Sağlıkla ilgili problemlerin tespit edilmesi, çözümlerinin planlanması ve verilen sağlık hizmetlerinin değerlendirilebilmesi için sayısal değerlere gereksinim vardır. Bunlara sağlık ölçütleri denir. Ör: Kaba doğum hızı, beklenen yaşam süresi…

Ana Ölüm Hızı Bir yılda gebelik, doğum ve loğusalık nedeniyle meydana gelen kadın ölüm sayısının bir yıldaki canlı doğum sayısına oranının 10.000 veya 100.000 ile çarpımıdır.

Bebek Ölüm Hızı Bir yılda canlı doğan ve 365 gününü doldurmadan ölen bebek sayısının bir yıldaki canlı doğum sayısına oranının 1000 ile çarpımıdır.

Kaba Doğum Hızı Bir yılda meydana gelen canlı doğum sayısının, aynı toplumun yıl ortası nüfusuna oranının 1000 ile çarpımıdır.

Kaba Ölüm Hızı Bir toplumda bir yılda meydana gelen ölüm sayısının, aynı toplumun yıl ortası nüfusuna oranının 1000 ile çarpımıdır.

İnsan sağlığına etki eden hastalıklara neden olan etmenler ikiye ayrılır. Bünyesel etmenler Çevresel etmenler

Bünyesel etmenler Genetik bozukluklar, kromozomlara bağlı olan ve kalıtım yoluyla geçen hastalıklara neden olurlar.

Hormonlar vücudun, iç salgı bezlerinden salgılanan maddelerdir. Bunların bozuklukları çeşitli hastalıklara yol açar. Ör: hipotiroidizm yada akromegali

İnsan vücudunda yaşam için gerekli kimyasal reaksiyonların tümü metabolizma adını alır. Bozukluklar hastalıklara yol açar. Ör: gut hastalığı

Çevresel etmenler Fiziksel etmenler: Isı, ışın, içme ve kullanma suları, atıklar,iklim, hava … başlıca fiziksel etmendir. Kimyasal etmenler: Zehirler ve kanser yapan ürünler.

Çevresel etmenler 3) Temel madde eksiklikleri: Vitaminler, yağ asitleri mineraller gibi … 4) Psikolojik etmenler: Ruhsal bozukluk.

Çevresel etmenler 5) Sosyal, kültürel ve ekonomik etmenler: ekonomik durum, eğitim düzeyi, örf ve adetler gibi ... 6) Biyolojik etmenler: Vektörler, mikroorganizmalar, bitki ve hayvanlar…

Mikroorganizmalar tek hücreli canlılardır Mikroorganizmalar tek hücreli canlılardır. Kızamık, tifo gibi hastalıklar yapar. Vektörler mikroorganizmaları insanlara taşıyan eklem bacaklılardır. sıtma etkeni olan plazmodyumu anofel sivrisineklerin dişileri ile insanlara taşır. Bitkiler zehir ve uyuşturucu olarak kullanılır.

Sağlık hizmetleri birbirini tamamlayıcı şekilde bir bütündür. Sağlığa yapılan yatırımlar bu bütünü tamamlar.İnsana yapılan yatırım halini alır Ülkemizde sağlığa olan yatırımlar 198.78 yılında “Temel Sağlık Hizmetleri” olarak adlandırılmıştır. Bunlar;

Halk eğitimi Dengeli beslenmenin sağlanması Temiz ve yeterli içme suyu sağlanması Çocuk sağlığı hizmetlerini geliştirme Anne sağlığı ve çağdaş aile planlanması Bağışlama uygulamalarını arttırma Salgın hastalıklardan korunma Uygun tedavi şekilleri belirleme Gerekli ilaçları sağlama Sağlık yönetimini geliştirme Çevre şartlarını geliştirme

Herkes sağlığından sorumlu olmalıdır. Sağlık hizmeti herkese sürekli verilmelidir. Ülkeler bu hizmeti ihtiyaca göre belirlemelidir.

Peygamber Efendimiz (S.A.V) Sağlıkla İlgili Şöyle Buyurmuştur; Üç şeyin kıymetini kaybetmeden evvel bilin; 1- Sağlığın 2- Zamanın 3- Gençliğin