2023’E DOĞRU TÜRKİYE TURİZMİNDE YATIRIM HAMLESİ AĞUSTOS 2009

VERGİSEL DESTEKLER (MİLYON $) (*) TÜRKİYE TURİZMİNİN SAYISAL DEĞERLERİ VE TURİZM SEKTÖRÜNÜN VERGİSEL DESTEĞİ (1980-2009)   DIŞ TURİST DEĞ İŞİM DIŞ TURİZM NET TURİZM DIŞ TİCARET DIŞ TİCARET AÇIĞINI İÇ TURİZM TURİZM GELİRİ VERGİSEL DESTEKLER (MİLYON $) (*) YILLAR SAYISI YÜZDESİ GELİRİ GİDERİ AÇIĞI KAP.ORANI TOPLAMI KURUMLAR VRG KDV İSTİHDAM VRG VERGİLER (BİN KİŞİ)  (%) (MİLYON $) KATKISI 1980 – 1989 1980 1.288 -15,4% 327 16,3% 115 212 4.999 4,2% 81,8 408,8 36 52 87 1981 1.405 9,1% 381 16,5% 103 278 4.230 6,6% 95,3 476,3 42 60 102 1982 1.392 -0,9% 370 -2,9% 109 261 3.097 8,4% 92,5 462,5 81 58 139 1983 1.625 16,7% 411 11,1% 127 284 3.507 8,1% 102,8 513,8 90 65 155 1984 2.177 34,0% 840 104,4% 277 563 3.623 15,5% 210,0 1.050,0 184 132 316 1985 2.615 20,1% 1.482 76,4% 324 1.158 3.385 34,2% 370,5 1.852,5 233 622 1986 2.391 -8,6% 1.215 -18,0% 314 901 3.648 24,7% 303,8 1.518,8 213 53 191 457 1987 2.856 19,4% 1.721 41,6% 448 1.273 3.968 32,1% 430,3 2.151,3 346 83 271 700 1988 4.173 46,1% 2.355 36,8% 358 1.997 2.673 74,7% 588,8 2.943,8 474 113 371 958 1989 4.459 6,9% 2.557 8,6% 565 1.992 4.167 47,8% 639,3 3.196,3 515 123 403 1.040 (1980-1989) TOPLAM 24.381 12,7% 11.659 29,1% 2.740 8.919 37.297 23,9% 2.914,8 14.573,8 2.304 437 1.836 4.577 1990 – 1999 1990 5.389 20,9% 3.225 26,1% 520 2.705 9.343 29,0% 806,3 4.031,3 649 508 1.312 1991 5.518 2,4% 2.654 -17,7% 592 2.062 7.454 27,7% 663,5 3.317,5 458 418 1.015 1992 7.076 28,2% 3.639 37,1% 776 2.863 8.156 35,1% 909,8 4.548,8 628 207 573 1.408 1993 6.501 -8,1% 3.959 8,8% 934 3.025 14.083 21,5% 989,8 4.948,8 683 260 624 1.566 1994 6.671 2,6% 4.321 866 3.455 5.164 66,9% 1.080,3 5.401,3 454 681 1.418 1995 7.727 15,8% 4.957 14,7% 912 4.045 14.072 28,7% 1.239,3 6.196,3 325 781 1.627 1996 8.614 11,5% 5.962 20,3% 1.265 4.697 20.402 23,0% 1.490,5 7.452,5 626 391 939 1.956 1997 9.689 12,5% 8.089 35,7% 1.716 6.373 22.298 28,6% 2.022,3 10.111,3 849 531 1.274 1998 9.753 0,7% 7.809 -3,5% 1.754 6.055 18.947 32,0% 1.952,3 9.761,3 820 512 1.230 2.562 1999 7.487 -23,2% 5.203 -33,4% 1.471 3.732 14.084 26,5% 1.300,8 6.503,8 644 387 819 1.850 (1990-1999) TOPLAM 74.425 6,3% 49.818 9,7% 10.806 39.012 134.003 12.454,5 62.272,5 6.331 3.192 7.846 17.369 2000 - 2009 2000 10.428 39,3% 7.636 46,8% 1.711 5.925 26.728 22,2% 1.909,0 9.545,0 945 568 1.203 2.716 2001 11.619 11,4% 10.067 31,8% 1.738 8.329 10.065 82,8% 2.516,8 12.583,8 914 749 1.586 3.248 2002 13.256 14,1% 11.901 18,2% 1.880 10.021 15.495 64,7% 2.975,3 14.876,3 1.080 937 1.874 3.892 2003 14.030 5,8% 13.203 10,9% 2.113 11.090 22.087 50,2% 3.300,8 16.503,8 1.198 2.079 4.317 2004 17.517 24,9% 15.888 2.524 13.364 34.373 38,9% 3.972,0 19.860,0 1.442 1.251 2.502 5.195 2005 21.125 20,6% 18.153 14,3% 2.870 15.283 43.298 35,3% 4.538,3 22.691,3 1.498 1.430 2.859 5.786 2006 19.819 -6,2% 16.851 -7,2% 2.743 14.108 54.041 4.212,8 21.063,8 927 1.327 4.908 2007 23.341 17,8% 18.487 3.260 15.227 62.791 24,3% 4.621,8 23.108,8 1.017 1.456 2.912 5.384 2008 26.337 12,8% 21.910 18,5% 3.506 18.404 69.958 26,3% 5.477,5 27.387,5 1.205 1.725 3.451 6.381 2009 (tahmin) 25.500 -3,2% 20.500 -6,4% 3.280 17.220 20.000 86,1% 5.125,0 25.625,0 1.128 718 3.229 5.074 (2000-2009) TOPLAM 182.972 13,7% 154.596 15,7% 25.625 128.971 358.836 35,9% 38.649,0 193.245,0 11.352 11.200 24.349 46.901 TOP. (1980-2009) 281.778 216.073 39.171 176.902 530.136 33,4% 54.018 270.091 19.987 14.829 34.031 68.847 (*)2009 yılı vergi ve SSK oranlarına göre değerlendirilmiştir.

EK 1 : 1980-2009 DEĞERLER TABLOSU İLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR   YILLAR ORANLAR 1 KULLANILAN VERİ KAYNAKLARI Yabancı ve yerli turist sayısı, Dış Turizm Geliri, Turizm Gideri, İç Turizm Gelirini oluşturan veriler Kültür ve Turizm Bakanlığı, T.C.Merkez Bankası ve Türkiye İstatistik Kurumu(TÜİK) kaynaklarından alınmıştır. Kurumlar Vergisi, Gelir Vergisi ve KDV ile ilgili yüzde oranları Maliye Bakanlığı veri 2 TURİZM GİDERİ 3 DIŞ TİCARET AÇIĞI İthalat (CIF) - İhracat (FOB) değerleri arasındaki negatif farktır. 4 İÇ TURİZM GELİRİ Yıllık dış turizm gelirinin % 25'i oranında ayrıca yurt içi turizm geliri elde edildiği kabul edilmiştir. 5 İSTİHDAM İÇİN GELİR VERGİSİ STOPAJI Sektörün onar yıllar itibariyle toplam harcamalarının %30'u personel gideri olarak kabul edilmiştir. Personel giderlerinin ort. % 20'si gelir vergisi, brüt maaşın % 40'ı ssk işçi işveren primleri ve diğer toplamı brüt ücretin % 60'ı toplam istihdam vergileri olarak toplanmıştır. 6 KDV KATKISI Sektörün onar yıllar itibariyle toplam cirolarının % 70'i harcama kalemi olarak kabul edilmiştir. Sektörün onar yıllar itibariyle toplam harcama tutarının tahminen yarısı(1/2) KDV ye tabi olmuştur 7 KAR MARJLARI Sektörün onar yıllar itibariyle ortalama kar marjları yüzdesi 1980-1990 35% 1991-2000 30% 2001-2009 22% TC.Merkez Bankası, Kültür ve Turizm Bakanlığı verilerine göre hazırlanmıştır. (2009 yılı için dış turizm gelirinin % 16'sı oranında turizm gideri gerçekleşeceği kabul edilmiştir.)

KURUMLAR VERGİSİ ORANLARI EK 2 : 1980-2009 DÖNEMLERİ ARASINDA KURUMLAR VERGİSİ VE KDV ORANLARINI GÖSTEREN TABLO KURUMLAR VERGİSİ ORANLARI KDV ORANLARI 1980-1981 %25 1980-1984 YOK 1982-1985 %50 1985-1986 %10 1986 %40 1987-1990 %11 %46   1991 %12 1991-1993 1992 %13 1994-1998 %25+3=28 1993-1998 %15 1999-2000 %30+3=33 %17 2001-2004 2001 2005 %30 2002-2007 %18 2006-2009 %20 2008-2009 %8 Not:1994-2004 yılları arasında Kurumlar Vergisine ilave olarak Savunma Sanayi Destekleme Fonu(SSDF) adı altında Kurumlar vergisinin % 10’u oranında vergi uygulanmıştır.

2023 YILINA DOĞRU TYD VİZYONU Cumhuriyetimizin kuruluşunun 100.yılının kutlanacağı 2023 yılına doğru, doğal ve kültürel varlıklarımızı koruma-kullanma dengesi içinde değerlendirerek ve sürdürülebilir turizm anlayışına sahip çıkarak, sektörde konaklama tesislerindeki nitelikli yatak kapasitesi ile yat, marina ve uçak kapasitelerinin artırılmasında uluslararası pazarın talep artışını dikkate alarak, turizmde ürünün çeşitlendirilerek sezonun 12 aya yayılmasını sağlamaktır.   Türk turizm yatırımcılarının birikimini dış dünyaya daha da fazla açmanın ve Türk tur operatörlüğünü geliştirmenin yanında, kamu ile yakın işbirliği ve uyum içinde yatırımcıya sağlanacak yeni teşviklerle ülkemizde yeni bir turizm ve yatırım hamlesinin öncüsü olmak ve dünya turizmindeki payımızı % 2.5’dan % 4’e yükselterek, Türk turizminin dünya sıralamasındaki yerini daha da üst sıralara çıkarmaktır.

TURİZM SEKTÖRÜNDE YENİ YATIRIM HAMLESİ (2010-2023) MEVCUT DURUM (2009) ÖNGÖRÜLEN YATIRIM (2010-2023) YATAK VEYA KOLTUK KAPASİTESİ BAKANLIK BELGELİ BELEDİYE BELGELİ MEVCUT KAPASİTE YENİ YATIRIM TOPLAM KAPASİTE YENİ YATIRIM TUTARI (MİLYON $) KONAKLAMA* 600.000 400.000 1.000.000 500.000 1.500.000 14.250 MARİNA 25 - 40 65 2.000 YAT BAĞLAMA KAPASİTESİ 10.000 20.000 30.000 GOLF TESİSLERİ 15 35 50 525 UÇAK SAYISI 250 500 6.000 UÇAK KOLTUK KAPASİTESİ 45.000 55.000 100.000 KONGRE/FUAR AVM/EĞLENCE SPOR TESİSLERİ KRUVAZİYER LİMAN 1.250 (EK1 - EK2 - EK3 - EK4) YATIRIM TOPLAMI 24.025 *Termal / Sağlık dahil

Ek-1: İstanbul/Marmara

Ek-2: Akdeniz

Ek-3: Ege

Ek-4: Karadeniz / Anadolu

TÜRKİYE TURİZMİNDE 2023’E DOĞRU YATIRIM HAMLESİ SAYISAL DEĞERLER VE TURİZM SEKTÖRÜNÜN VERGİSEL DESTEĞİ (2010-2023) DIŞ TURİST SAYISI DEĞİŞİM YÜZDESİ DIŞ TURİZM GELİRİ TURİZM GİDERİ NET TURİZM GELİRİ DIŞ TİCARET AÇIĞI DTA’NI KAPAMA ORANI İÇ TURİZM GELİRİ TOPLAM GELİR VERGİSEL DESTEKLER (MİLYON $) (*) YILLAR 1 2 3 (2 x 16 %) 4 (2-3)   5 (2 x 25 %) 6 (2+5) KURUM VRG KATKISI KDV KATKISI İST. VRG KATKISI VERGİLER TOPLAMI (BİN KİŞİ) (%) (MİLYON $) 2010 26.775 5% 21.500 3.440 18.060 40.000 45% 5.375 26.875 1.183 753 3.386 5.321 2011 29.185 9% 23.650 10% 3.784 19.866 62.500 32% 5.913 29.563 1.301 828 3.725 5.853 2012 31.811 26.015 4.162 21.853 69.500 31% 6.504 32.519 1.431 911 4.097 6.439 2013 34.674 28.617 4.579 24.038 74.500 7.154 35.771 1.574 1.002 4.507 7.083 2014 37.448 8% 31.764 11% 5.082 26.682 76.500 35% 7.941 39.705 1.747 1.112 5.003 7.862 2015 40.444 35.258 5.641 29.617 81.500 36% 8.815 44.073 1.939 1.234 5.553 8.726 2016 43.680 39.137 6.262 32.875 89.500 37% 9.784 48.921 2.153 1.370 6.164 9.686 2017 47.174 43.442 6.951 36.491 92.500 39% 10.860 54.302 2.389 1.520 6.842 10.752 2018 50.948 48.220 7.715 40.505 107.500 38% 12.055 60.276 2.652 1.688 7.595 11.935 2019 54.514 7% 54.007 12% 8.641 45.366 111.500 41% 13.502 67.509 2.970 1.890 8.506 13.367 2020 58.330 60.488 9.678 50.810 135.500 15.122 75.610 3.327 2.117 9.527 14.971 2021 62.414 67.746 10.839 56.907 156.500 16.937 84.683 3.726 2.371 10.670 16.767 2022 66.783 75.876 12.140 63.736 173.500 18.969 94.845 4.173 2.656 11.950 18.779 2023 71.457 84.981 13.597 71.384 199.500 21.245 106.226 4.674 2.974 13.384 21.033 GENEL TOPLAM 655.638 7,6% 640.701 10,7% 102.512 538.189 1.470.500 160.175 800.876 35.239 22.425 100.910 158.574 (*)2009 yılı vergi ve SSK oranlarına göre değerlendirilmiştir.

EK : 2010-2023 DEĞERLER TABLOSU İLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR   ORANLAR 1 İÇ TURİZM GELİRİ Yıllık dış turizm gelirinin % 25'i oranında ayrıca yurt içi turizm geliri elde edildiği kabul edilmiştir. 2 TURİZM GİDERİ Yıllık dış turizm gelirinin % 16'sı oranında turizm gideri gerçekleşeceği kabul edilmiştir. 3 DIŞ TİCARET AÇIĞI İthalat (CIF) - İhracat (FOB) değerleri arasındaki negatif farktır. 4 İSTİHDAM İÇİN GELİR VERGİSİ STOPAJI Sektörün 14 sene itibariyle toplam harcamalarının %30'u personel gideri olarak varsayılmıştır.  Personel giderlerinin ort. % 20'si gelir vergisi, brüt maaşın % 40'ı ssk işçi işveren primleri ve diğer toplamı brüt ücretin % 60'ı toplam istihdam vergileri olarak toplanmıştır. 5 KURUMLAR VERGİSİ KATKISI Sektörün 14 sene itibariyle İndirimler sonrası kurumlar vergisi matrahı 20 % olarak kabul edilmiştir. 20% 6 KDV KATKISI Sektörün 14 sene itibariyle toplam cirosunun % 70'i harcama kalemi olacağı varsayılmıştır Sektörün 14 sene itibariyle toplam harcama tutarının yarısının KDV ye tabi olacağı varsayılmıştır Sektörün 14 sene itibariyle ortalama KDV oranının 8 % olacağı varsayılmıştır. 8% 7 KAR MARJLARI Sektörün 14 sene itibariyle ortalama kar marjı 22 % olarak kabul edilmiştir 22%

DÜNYA VE TÜRKİYE TURİZMİNDE YILLIK ORTALAMA BÜYÜME (%) (1980-2023) DÜNYA VE TÜRKİYE TURİZMİNİN GELİŞİMİ(1980-2023) DÜNYA TÜRKİYE DÜNYA TÜRKİYE Turist Sayısı (Milyon) Turist Sayısı (Milyon) Turizm Geliri (Milyar $) 1980 286 1,3 105 0,3 1990 436 5,4 264 3,2 2000 687 10,4 473 7,6 2010(*) 1.000 26.8 21.5 2023(*) 1.750 71.5 (**) 2.200 85 DÜNYA TÜRKİYE DÜNYA TÜRKİYE Turist Sayısı % Turist Sayısı % Turizm Geliri Turizm Geliri % 1980-1989 4,3 12,7 9,7 29,1 1990-1999 4,7 6,3 6,0 2000-2009 3,8 13,7 7,8 15,7 2010-2023 4,4 7,6 10,7 (*) Tahmin (**) 1.5 milyon yatak X 365 gün X % 77 doluluk = 70 milyon 6 gün (ortalama kalış süresi)

TÜRK TURİZMİNDE BÜYÜMEYİ SAĞLAYAN BAŞLICA FAKTÖRLER 1980-1990 : Turizmi Teşvik Kanunu’nun çıkması, turizmin öncelikli sektör ilan edilmesi, arazi tahsisi ve yatırım teşviklerinin uygulanmasıyla yatak kapasitesinin artması. 1991-2000 : Destinasyon sayısının artması, kültür turlarının ilgi görmesi, arazi tahsislerinin yaygınlaşması, yatırımcı sayısının artması. 2001-2009 : Charter uçuşlarının artması, tanıtma harcamalarının artması, BDT pazarının canlanması, AB’nin avroya geçmesi ve avronun değerlenmesi, yatırımların Anadolu’ya yayılması, golf/kongre/sağlık gibi alternatif turizm çeşitlerinin devreye girmesi.

TÜRK TURİZMİNDE BÜYÜMEYİ SAĞLAYAN BAŞLICA FAKTÖRLER 2010-2023: Turizmin çeşitlendirilmesi ve ülke geneline yayılması, yabancı sermaye girişinin artması, yatırımların teşvikine devam edilmesi, Türkiye tanıtımının etkinleştirilmesi, Çin, Hindistan ve Ortadoğu pazarlarının geliştirilmesi. Projeksiyonlarda 2010 senesindeki turist sayısındaki büyüme, içinde bulunan global krizden dolayı %5 olarak hedeflenmiş, Turizm sektörümüzün geçmiş performansına bakılarak – ki krizlerden sonra ciddi sıçramaların yaşandığı görülmüştür – sonraki senelerde büyüme oranları dengeye ulaşacak şekilde hedeflenmiştir. Aynı paralellikte, turizm gelirindeki artışın 2010’da %5’ten başlayıp, kişi başı harcamanın artacağı öngörülerek, 2023’ e doğru artan oranlarda gerçekleşmesi hedeflenmiştir.

TYD YATIRIMCININ BEKLENTİLERİ TEŞVİKLER-DESTEKLER Turizm sektörü / yatırımları “ÖZEL ÖNEM TAŞIYAN SEKTÖR” olarak nitelendirilmelidir. 1) Teşvik kapsamındaki 4 coğrafi bölgede 2010 yılında kadar başlanacak olan yeni turizm yatırımları ile yenileme ve modernizasyon yatırımları için 2010 tarihinin küresel ekonomik kriz ortamında birkaç yıl ileriye uzatılması 2) Turizm döviz gelirlerinin ihracat geliri sayılması ve sektörün ihracat teşviklerinden yararlandırılması 3) Orta ve uzun vadeli düşük faizli yatırım kredisi kullanımına imkan sağlanması ve Kalkınma Bankası’nın Devlet desteği ile turizm ihtisas bankası şekline dönüştürülmesi

TYD YATIRIMCININ BEKLENTİLERİ TEŞVİKLER-DESTEKLER 4) Bakanlıkça tespit edilecek bölgelerde sezonluk çalışan konaklama tesislerinde sezonu 12 aya uzatarak personelinin istihdamına devam edenlere istihdam üzerindeki vergisel ve SSK yüklerinin hafifletilmesini sağlayan desteklerin verilmesi 5) Önceki yıllarda yatırımcılara tahsis edilmiş arazilerin irtifak hakkı sürelerinin 2010 yılından itibaren uygun şartlarla ilave 49 yıl uzatılması (Bu sayede yatırımcı şirket bilançoları güçlendirilerek yabancı şirketlerle ortaklık yapılması, şirketlerin teminat verebilmesinin artırılması ve şirketlerin borsaya açılması imkanları doğacaktır.) 6) Tur operatörlerinin ve/veya havayolu taşımacılarının Türkiye’ye getirdikleri turist sayısına göre teşvik primiyle desteklenmesi

TYD YATIRIMCININ BEKLENTİLERİ TEŞVİKLER-DESTEKLER 7) 31 Temmuz 2008’den önce gerçekleştirilmiş olan yatırımlarda sabit kıymetler üzerindeki KDV’nin, yatırımcıya iadesinin yapılamamasından dolayı mağdur durumda kalan yatırımcılarımızın KDV alacağının banka sistemince kredilendirilmesinin sağlanması 8) Ecrimisil konusundaki pürüzlerin giderilmesi ve ecrimisil uygulamalarının Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Maliye Bakanlığı’nca 15 Nisan 2009 tarihinde varılan mutabakat çerçevesinde yeniden düzenlenmesi