ISI MADDELERİ ETKİLER Yunus Emre KARAKUŞ Fen ve Teknoloji

FEN VE TEKNOLOJİ DERSİ 5.SINIF DERS SUNUSU

Ünitemiz: Maddenin Değişimi ve Tanınması Konu: Isı Maddeleri Etkiler

1.) Isı Alır Genleşir,Isı Verir Büzülür Çaydanlıktaki suyu ısıttığımızda suyun sıcaklığının arttığını görürüz.Bir bardak suyun içine buz parçaları koyduğumuzda ise suyun sıcaklığının azaldığını gözlemleriz. Isıtılan ve soğutulan maddelerin acaba sadece sıcaklıklarında mı değişiklik olur? Yoksa ısının madde üzerinde başka tür etkileri de var mıdır?

Isı Maddenin Hacmini Değiştirir mi? Tren rayları demirden yapılmıştır.Yazın güneş ışınlarıyla ısınan rayların hacmi artar.Yani ısınan demirin hacmi artar.Eğer raylar soğuk veya serin havada yere döşenirken aralarına boşluk bırakılmazsa yaz geldiğinde hacimlerindeki artışlarından dolayı birbirlerini iterler ve tren rayı bozulur.

Tren raylarında olduğu gibi ısının etkisiyle maddelerin hacimlerinin artmasına genleşme denir.

Soba boruları ve kalorifer petekleri soğurken de çatırtı sesleri çıkarır. Bu sesler ise genleşen metalin soğudukça hacminin azalması sonucunda ortaya çıkar. Bu örnekte olduğu gibi maddeler soğutulduğunda hacmi küçülür.Bu olaya büzüşme denir.

Genleşme ve Büzüşmeye Dikkat! İnsanlar bazı şeyleri üretirken veya kullanırken maddelerin genleşmesini ve büzüşmesini dikkate alırlar.

Genleşme ve Büzüşme Köprülerde metal veya beton bloklar arasında genleşme için boşluklar bırakılır.Doğal gaz ve petrol gibi boru hatları da genleşme ve büzüşme düşünülerek tasarlanır.

Genleşme ve Büzüşme Gözlükçüler gözlük camlarını metal çerçevelere genellikle çerçeveyi ısıttıktan sonra takarlar. Böylece metal soğuduğunda çerçeve camı daha sıkı kavrar ve sıcak ortamlarda cam çerçeveden düşmez.

Kaynama Makarna pişirmek için tenceredeki suyu ısıttığımızda önce hiç su buharı yokken suyun sıcaklığı yükseldiği zaman su buharını yoğun bir şekilde görürüz.

Kaynama Suda olduğu gibi bir sıvının her yerinden kabarcıklar oluşturarak hızlı bir şekilde buharlaşmasına kaynama denir.

Kaynama ve Buharlaşma Farklı mı? Kaynama buharlaşma olayının durumunu bildiren bir kavramdır. Kaynama buharlaşmanın en hızlı olduğu durumu belirtir. Kaynama ve buharlaşma arasındaki farklar aşağıdaki tabloda özetlenmiştir.

Buharlaşma Kaynama Buharlaşma normal olarak sıvı yüzeyinde gerçekleşir. Buharlaşan bir sıvının sıcaklığında değişme olabilir. Kaynama Sıvı kaynamaya başladığında her tarafında buharlaşma olur. Sıvıda oluşan buhar kabarcıklar oluşturur, sıvı yüzeyine çıkar ve fokurdama olur.

Erime ve Donma Bir maddenin katı halden sıvı hale geçmesine erime denir.Örneğin bir buz kalıbını masaya koyduğumuzda zamanla erir ve sıvılaşır.

Erime İçin Isı Gerekli mi? Bir miktar tereyağını tavaya koyduktan sonra ne kadar beklersek bekleyelim yağ eriyip sıvılaşmaz.Fakat tavayı ocakta ısıttığımızda tereyağı erimeye başlar.O halde tereyağının erimesi için ısı gereklidir.

Sıvılar Katılaşır mı? Maddeler gerekli ısı alışverişini yaparak katı,sıvı veya gaz haline dönüşebilir.Dolayısıyla sıvı maddeler katılaşabilir.Bir maddenin sıvı halden katı hale geçmesine donma denir.