SOSYAL ETKİ VE UYMA DAVRANIŞI
İNSAN NASIL TANIMLANIR? BİYOLOJİK PSİKOLOJİK SOSYAL BİR VARLIK.
SOSYAL DAVRANIŞ DİĞERLERİYLE BİR ARADA OLDUĞUMUZDA ONLARDA ETKİLENEN VE YENİDEN BİÇİMLENDİRDİĞİMİZ DAVRANIŞLARIMIZDIR. BİREY TOPLUMDAN ETKİLENİR. ETKİLENDİĞİ ORANDA DA TOPLUMU ETKİLER. DOLAYISIYLA SOsYAL DAVRANIŞ DİĞERLERİNDEN ETKİLENMEMİZİ İÇERİR. SOSYAL ETKİ SOSYAL DAVRANIŞI YÖNLENDİRİR.
ÖRNEKLER İNCELENDİĞİNİ FARKEDİNCE FARKLI DAVRANAN BİR BAYAN. SEYRETTİĞİ FİLMİ BEĞENMEDİĞİ HALDE ARKADAŞ GURUBUNDA HERKES BEĞENDİĞİ İÇİN SES ÇIKARMAYAN BİR GENÇ SINIFTAN ÇIKMAK İSTEDİĞİ HALDE ÇOĞUNLUK OTURUYOR DİYE OTURAN BİR ÖĞRENCİ. EVDE KİMSE YOKKEN UYUKLAYAN ANCAK MİSAFİR GELDİĞİNDE YARAMAZLIK YAPAN BİR ÇOCUK.
SOSYAL ETKİ SONUCU MEYDANA GELEN GRUBA UYMA DAVRANIŞI, KİŞİLERİN “BENZERLİĞİNİ” VE SONUÇTA SOSYAL DAVRANIŞ DÜZENLİLİĞİNİ OLUŞTURUR. VE BU DÜZENLİLİK DİĞERİNİN DAVRANIŞINI TAHMİN ETMEMİZE VE KENDİ DAVRANIŞLARIMIZI AYARLAMAMIZI SAĞLARLAR. SINIF İÇİ DAVRANIŞ BİÇİMLERİ AİLE YEMEKLERİ TRAFİKTE DAVRANIŞ BİÇİMLERİ
UYMA DAVRANIŞI BELİRLEYEN ETKENLER Bireysel özellikler Grup özellikleri Ortamın özellikleri UYMA DAVRANIŞININ TOPLUMSAL İŞLEVİ Uyma, sosyal davranışlarımıza bir düzen ve devamlılık kazandırır.
TOPLUM, a- DAVRANIŞ DÜZENLİLİĞİNİ SAĞLAMAK İÇİN NORMALR OLUŞTURUR. B-BU NORMLAR ERKEN ÇOCUKLUKTAN BAŞLAYARAK TÜM BİREYLERE AŞILANIR. C-BÖYLECE BENZER DAVRANIŞLARIMIZIN ÇOĞU, ERKEN YAŞLARDA BAŞLAYAN VE YAŞAMIMIZ BOYUNCA DEVAM EDEN “ORTAK ÖĞRENMELER” SONUCU OLUŞUR.
KİM ZAMAN ORTAK ÖĞRENME SÖZ KONUSU DEĞİLKEN DE UYMA DAVRANIŞI GÖSTERİRİZ.VE GERÇEĞİ DİĞERİNİN DAVRANIŞININ YANSITTIĞINA İNANIRIZ. SOKAKTA YÜRÜRKEN 10 KİŞİNİN BİR YERE BAKTIĞINI GÖRDÜĞÜMÜZDE DURUP BAKMAMIZ. ÇIKIŞ KAPISINI BİLMEDİĞİMİZ BİR BİNADA, ÖNÜMÜZDE GİDENLERİ TAKİP ETMEMİZ.
SONUÇTA BAŞKALARININ DAVRANIŞLARI BİZİ ETKİLER. BU ETKİ DAVRANIŞLARIMIZI YENİDEN DÜZENLEMEMİZE NEDEN OLUR(UYMA) BİLGİMİZİN YETERLİ OLMADIĞI DURUMLARDA DİĞERİNİN DAVRANIŞINA” GERÇEĞİ TANIMLAMA” GÖREVİ YÜKLER VE UYARIZ.
SOSYAL NORM SOSYAL ETKİYİ YARATAN VE TOPLUM İÇİNDE UYULMASI GEREKEN KURALLAR VE BEKLENTİLERDİR. AİLE NORMLARI OKUL NORMLARI İŞ YERİ NORMLARI ARKADAŞLIK NORMLARI VS.
SOSYAL NORMLARIN ÖZELLİKLERİ GİBBS’ E GÖRE(1965) SOSYAL NORMLARI 3 ÖZELLİĞİ VARDIR. 1- BELİRLİ BİR DURUMDA DAVRANIŞIN NE OLMASI GEREKTİĞİ KONUSUNDA GÖRÜŞ BİRLİĞİ. 2- DAVRANIŞIN NASIL OLACAĞI KONUSUNDA GRUBUN ÜZERİNDE ANLAŞTIĞI BİR BEKLENTİ. 3- BEKLENİLEN DAVRANIŞ YAPILNADIĞINDA HERKESİN ÜZERİNDE ANLAŞTIĞI BİR CEZA VERİCİLİK *Genelde davranışlarımız ardında yatan sosyal normların farkında olmayız. Bu normlar ihlal edildiginde farkına varırız!
SOSYAL ETKİ ARAŞTIRMALARI SHERİF’İN “GRUP NORMU OLUŞMASI” DENEYİ (SOSYAL NORM NASIL OLUŞUR) ASCH’IN “UYMA” DENEYİ( YERLEŞMİŞ BİR SOSYAL NORMA BİREYLER NASIL UYAR?) MİLGRAM’IN” İTAAT”DENEYİ (SOSYAL ETKİ VE UYMA DAVRANIŞI NEREYE KADAR GİDER?)
SHERİF’İN NORM DENEYİ BİRBİRLERİNİ HİÇ TANIMAYAN KİŞİLER İLK OLARAK TEKER TEKER LABARATUARA ALINMIŞLAR , KENDİLERİNE ALGI DENEYİ YAPILACAĞI SÖYLENMİŞ VE TAMAMEN KARARTILMIŞ BİR ODADA UFAK BİR IŞIK KISA ARALIKLARLA GÖSTERİLMİŞTİR. IŞIĞIN HER GÖSTERİLİŞİNDE, BU IŞIĞIN HANGİ YÖNE VE NE KADAR HAREKET ETTİĞİ DENEKLERE SORULMUŞ. ASLINDA IŞIK HİÇ BİR YERE HAREKET ETTİRİLMEMEKTE VE HEP AYNI NOKTADA DURMAKTADIR.
İLK BÖLÜMDE HER DENEK ÖNCE BİRBİRİNİ TUTMAYAN SAYILAR VERMİŞ, FAKAT ZAMANLA BİR SAYIDA KARAR KILMIŞTIR.İLK SEANSTA 1 CM , İKİNCİDE 5 CM, 3. DE 9 CM DİYEN DENEK 10. SEANSTA 7 CM LİK Bİ UZAKLIK SÖYLEMİŞ VE BUNDAN SONRA VERDİĞİ UZUNLUKLAR 6-8 ARASINDA KALMIŞTIR( KENDİ NORMUNU OLUŞTURUYOR) ASLINDA IŞIK HAREKET ETMEDİĞİ İÇİN BU SAYILARIN GERÇEKLE İLGİSİ YOK. ANCAK DENEK KENDİSİNCE BİR STANDART GELİŞTİRMİŞTİR 7 CM GİBİ.
DAHA SONRA KİŞİLER GRUPLAR HALİNDE LABARATUARA ALINMIŞLAR DAHA SONRA KİŞİLER GRUPLAR HALİNDE LABARATUARA ALINMIŞLAR. VE IŞIK HER GÖTERİLİŞİNDE TAHMİNLERİNİ YÜKSEK SESLE YAPMALARI İSTENMİŞ. SONUÇTA, FARKLI NORMLAR OLUŞTURAN BİREYLER BİR ARAYA GELDİKLERİNDE BİREYSEL STANDARTLARDAN VAZGEÇEREK GRUP HALİNDE TEK BİR STANDART OLUŞTURMUŞLARDIR. KİŞİSEL NORMLAR GRUP İÇİNDE YERİNİ GRUP NORMLARINA BIRAKMIŞTIR.
SONUÇ FİZİKSEL GERÇEĞİN BELİRSİZ OLDUĞU HALLERDE, BİREY, DURUMU BELİRLEMEK İÇİN BİR YERLERE TUTUNMAK İSTER VE BU AMAÇLA BİR GERÇEK YARATIR. BU GERÇEK KİŞİ YALNIZ İSE KİŞİ TARAFINDAN, EĞER BAŞKALARI İLE BERABER İSE ETKİLEŞİM SONUCU OLUŞTURULUR VE BU STANDARDA BERABERCE UYULUR.
ASCH’IN “UYMA” DENEYİ İNSAN DOĞRU BİLDİĞİNİ SANDIĞI ŞEYİN TERSİNİ İDDİA EDEN BİR GRUPLA KARŞILAŞSA NE YAPAR? MESELA BİR MASADA 8 KİŞİ OTURUYORSUNUZ VE SİZE İKİ ÇİZGİ GÖSTERİLİYOR. HANGİSİNİN UZUN HANGİSİNİN KISA OLDUĞU SORULUYOR. SİZDEN ÖNCEKİ 7 KİŞİ , SİZE YANLIŞ GELEN CEVABI VERİYOR. SİZE SIRA GELDİĞİNDE NE YAPARSINIZ?
Deneklere 'göz muayenesi'ne alınacakları söylenmiş ve kendilerine iki karttan oluşan bir test uygulanmıştı. Kartlardan birincisinde, tek bir kalın çizgi bulunuyordu. Deneklerin yapması gereken, ikinci karttaki üç kalın çizgiden hangisinin birinci karttaki çizgi ile aynı uzunlukta olduğunu bulmaktı. Son derece basit olan bu deney sorusu, aynı oda içerisinde yan yana oturan ve genellikle 8 ila 10 kişiden oluşan gruplara aynı anda soruluyor, her kart ikilisinin gösterilmesinin ardından deneklerden sırayla sesli olarak yanıt vermeleri
Ancak gerçekte, Asch Deneyi'nde yer alan her denek grubunda, deneklerin biri dışındaki herkes deney ekibindendi ve dolayısıyla ortada aslında sadece tek bir denek vardı. DENEY BAŞLADIĞINDA DENEY EKİBİNDEKİ SÖZDE DENEKLER, (ÖNCEDEN PLANLANDIĞI ŞEKİLDE) İLK BİRKAÇ SORUYA DOĞRU YANIT VERİYOR, ANCAK TAKİP EDEN SORULARDA HEP BİRLİKTE AYNI YANLIŞ CEVABI VERMEYE BAŞLIYORLARDI. Böylelikle, herkesin aynı yanlış cevabı verdiği durumlarda, deneklerin ne kadarının sıra kendilerine geldiğinde gözleri önündeki gerçeği dile getirmeyip çoğunluğa uyum gösterecekleri ölçülmek isteniyordu.
SONUÇTA HER 3 DENEKTEN BİRİ GRUBUN YANLI CEVABINA UYMUŞTUR. TEKRAR TEKRAR YAPILAN BU ARAŞTIRMADA , İNSANLARIN % 35 GİBİ AZIMSANMAYACAK BİR KISMI, GRUBA UYARAK APAÇIK GÖRDÜKLERİ BİR ŞEYİN TERSİNİ SÖYLEMEKTEDİRLER.
SHERİF’İN ARAŞTIRMASINDA BİREY GRUBUN KARARLARINA DOĞRU OLDUĞU İÇİN UYMAKTADIR. ASCH DENEYİNDE İSE BİREY GRUP FİKRİNE YANLIŞ OLMASINA RAĞMEN UYAR.ANCAK UYMA SADECE DAVRANIŞ DÜZEYİNDEDİR, DAHA DERİNE İNEN BİR TUTUM DEĞİŞİMİ YA DA BENİMSEME SÖZ KONUSU DEĞİLDİR.
MİLGRAM’IN İTAAT DENEYİ İNSANLAR SOSYAL ETKİYE NE DERECEYE KADAR BOYUN EĞERLER? SOSYAL İTAAT VE BAŞKALDIRMA NASIL OLUŞUR? MİLGRAM 1965 TE TANIMADIĞI BİRİSİNE ZARAR VERME EMRİ ALAN BİRİNİN BU EMRE UYUP UYMAYACAĞINI YA DA NE DERECEYE KADAR UYACAĞINI DENEYSEL ORTAMDA İNCELEMİŞTİR.
DENEKLERDEN BİRİ OLALIM! TANINMIŞ BİR ÜNİVERSİTENİN PSİKOLOJİ LABARATUVARINDA DÜNYA ÇAPINDA TANINMIŞ BİR PROF. DENEY YAPIYOR. ARAŞTIRMACI, CEZANIN ÖĞRENMEYE ETKİSİNİ İNCELEDİĞİNİ, BİRİNİZİN ÖĞRETMEN BİRİNİZİN ÖĞRENCİ OLACAĞINI SÖYLÜYOR. “ÖĞRENCİ YANLIŞ YAPTIĞINDA ONA CEZA OLARAK ELEKTRİK ŞOKU VERECEKSİNİZ” DİYOR.
SİZ ÖĞRETMEN OLUYORSUNUZ. İŞLEM, ÖĞRENME PSİKOLOJİSİ DENEYLERİNDE SIKLIKLA KULLANILAN KELİME DİZİNLERİ. ÖĞRENCİ BUNLARI EZBERLEMEK ZORUNDA. HER YANLIŞ CEVAP ŞOKLA KARŞILIK BULUYOR. BURADAKİ ŞOK CİHAZI VE ÖĞRENCİ ROLÜNDEKİ DENEK SAHTEDİR. ÖĞRENCİ,PROF ASİSTANIDIR VE ŞOK CİHAZI DA GÖSTERMELİKTİR.
YANLIŞ CEVAPLAR ARTTIKÇA ŞOKTA YÜKSELMEKTE. BİR ARA ŞOK ALAN SAHTE DENEK BENİ BURADAN ÇIKARIN ÖLÜYORUM” DİYE BAĞIRIYOR. SİZ ARAŞTIRMACIYA DÖNEREK “ÇIKMAK İSTİYOR NE YAPAYIM” DİYORSUNUZ. ARAŞTIRMACI DA ARAŞTIRMANIN DEVAM ETMESİ GEREKTİĞİNİ SÖYLÜYOR. VE ŞOKLAMAYA DEVAM EDİYORSUNUZ.
SİZ OLSAYDINIZ ŞOKA DEVAM EDER MİYDİNİZ? BU ARAŞTIRMA YALE DE YAPILMIŞ. 40 KİŞİDEN HİÇ BİRİ 300 VOLTTAN ÖNCE DURMAMIŞ. TÜM DENEKLERİN % 65 İ SONUNA KADAR DEVAM ETMİŞLER VE 450 VOLTLUK ŞOKU DA ÖGRENCİYE VERMİŞLERDİR! OTORİTENİN ETKİSİ BU TÜR AŞIRI İTAATİ OLUŞTURUR. TARİHİ ÖRNEK NAZİ ALMANYASIDIR!
UYMA DAVRANIŞINI ETKİLEYEN ORTAMSAL ETMENLER GRUBUN BÜYÜKLÜĞÜ GRUBUN SÖZ BİRLİĞİ ETMESİ MEVKİ VE SAYGINLIĞIN ETKİSİ YÜZYÜZE OLMANIN ETKİSİ GRUBA BAĞLILIĞIN ETKİSİ AZINLIĞIN ETKİSİ
Azınlığın etkili olabilmesi için; Azınlık grup üyeleri, çoğunluğa karşı cıkarken, düşüncelerinde tutarlı ve kendilerine güvenli olmalılar. Azınlık gurubu üyeleri tutucu ve katı görünmemeliler.
UYMA DAVRANIŞINI ETKİLEYEN KİŞİSEL ETMENLER BENLİĞİN ETKİLERİ (bireyci olanlar kendi fikirlerini daha çok önemserler ve gruba uyma zorunluluğu duymazlar) BİREY OLMA GEREKSİNİMİ( kimimiz bireyselliğimizi koruma ve kendimize has olmayı önemseriz) KİŞİSEL KONTROL ARZUSU ( toplumumuz iç kontrol odaklı olmaktan ziyade dış kontrol odaklıdır) CİNSİYET VE UYUM (cinsiyetten çok kişilik özellikleri baskındır)
Bağımlı ve bağımsız kişilik özellikleri Bağımsızlar (entelektüel etkinlik – ego gücü- liderlik yeteneği- sosyal ilişkilerde olgunluk) Bağımlılar ( aşağılık duyguları- katı ve aşırı benlik kontrolü – otoriterlik )
Uyma davranışını etkileyen kültürel etmenler BİREYCİ KÜLTÜRLER Kişi çıkarı grup çıkarından önemli Sorumluluk alma bilinci “gruba uyma zayıflık ve birey olma özelliğini yitirmedir” algısı TOPLULUKÇU KÜLTÜRLER grup onayı gereksinimi utanç duyma eğilimi olgun davranış tanımı(gruba uyma kişiden beklenir ve bu olgunluk belirtisidir.)