SOSYAL ETKİ ve UYMA BÖLÜM ÜÇ.

... konulu sunumlar: "SOSYAL ETKİ ve UYMA BÖLÜM ÜÇ."— Sunum transkripti:

1 SOSYAL ETKİ ve UYMA BÖLÜM ÜÇ

2 İnsanın en belirgin özelliği nedir?
İnsan sosyal bir varlıktır. İnsan sosyal hayvandır. İnsan toplum içinde yaşar.

3 ÜÇ SOSYAL ETKİ ARAŞTIRMASI
Araştırma 1: Sherif’in “grup normunun oluşması” deneyi (1935a, 1935b, 1936) Sosyal normun oluşması Araştırma 2: Asch’in “uyma” deneyi (1951, 1952) Bireylerin sosyal norma uyması Araştırma 3: Milgram’ın “ itaat” deneyi (1965) Sosyal etkinin ve buna uyma davranışının varabileceği nokta Milgram:

4 Sherif’in ve Asch’in araştırmalarının farklı yanları
Fiziksel gerçek belirsiz Birey gerçeği tanımlamak için grup kararına muhtaç Grubun kararına doğru olduğuna inandığı için uyar Önceden olmayan bir grup normunun oluşumu Fiziksel gerçek kesin ve net Açık olan fiziksel durum bireye gerçeği gösteriyor Grubun kararına yanlış olmasına rağmen uyar Var olan yerleşmiş grup normuna uyum

5 Sherif’in ve Asch’in araştırmalarının benzer yanları
Laboratuvar deneyi Kavramsal açıdan birbirine yakın Sosyal normlar, sosyal etki ve uyma davranışı hakkında bilgi sağlıyor. Kontrollü laboratuvar deneyi kapsamında kavram ve kuram gelişimine katkı sağlıyor. Grup ve grup ruhu kavramlarının bilimsel olarak araştırılmasına yol açıyor.

6 Üç araştırmanın önemli ortak yanı:
Hepsinin sosyal etkiyi ve onun meydana getirdiği uyma davranışını incelemesi

7 Uyma Davranışını Etkileyen Faktörler
Ortamsal Etkenler Kişisel Etkenler Kültürel Etkenler

8 Uyma Davranışını Etkileyen Ortamsal Etkenler
Grubun büyüklüğü etkisi Grubun söz birliğinin etkisi Mevki ve saygınlığın (prestijin) etkisi Yüz yüze olmanın etkisi Kişiliğin kaybolması Gruba bağlılığın etkisi Azınlığın etkisi

9 Uyma Davranışını Etkileyen Ortamsal Etkenler
Grubun büyüklüğü etkisi Daha büyük grupların bireyi uyma davranışına yöneltme gücü daha fazla Grup da zorlama ya da uymama davranışının cezalandırılması söz konusu olduğunda bu ilişki daha belirgin: büyük grupların bireyi uyma davranışına itici gücü daha fazla… Özellikle laboratuvar ortamında, kişinin etrafındakilere güveni fazla ise, fiziksel gerçek de belirsiz ise, Küçük grupların da uyma etkisi yaratması yüksek olabilir. Günlük hayatta ise, Ortam farklı olduğundan, gruptaki kişi sayısı arttıkça, uyma davranışı da o oranda artabilir. Asch deneyi: 2 kişilik gruplarda uyma dav %13 Yanlış cevap verenler 3 olunca uyma dav %33 yanlış cevap veren sayısı daha arttıkça oran artıyor 3-4 kişilik yanlış cevap en fazla uyma dav artışı göstermiştir… Başka bir çalışma ise devamlı artan grup sayısında uyma dav artar demiştir… Milgram: yukarı bakma deneyi…

10 Uyma Davranışını Etkileyen Ortamsal Etkenler
Grubun söz birliğinin etkisi Sözbirliği halindeki grubun uyma davranışı üzerindeki etkisi Çoğunluk baskısına ya da zorlayıcı yetkeye karşı bir kişi bile direnç gösterse, diğerlerinin cesaret bularak direnmesine yol açabilir. Asch grup sayısından çok gruptakilerin aynı fikirde olmalarının uyma davranışı üzerindeki etkisinin önemi üstünde durmuştur. Gruptakilerden bir kişi bile çoğunluğa karşı çıktığı zaman %35 ¼ oranında azalmıştır. Milgram da ise öğretmen olarak bir başka araştırmacı da deneye katıldığında ve deneyin ortasında şok vermeyi reddederek araştırmayı bırakınca, esas deneklerin de %90 araştırmayı bırakmıştır.

11 Uyma Davranışını Etkileyen Ortamsal Etkenler
Mevki ve saygınlığın (prestijin) etkisi Yüksek saygınlığa ve mevkiye sahip bir kaynaktan gelen sosyal etkiye uyma davranışı daha fazla olmaktadır. Sherif ve Asch’de de görülmüş… Milgram deneyinin başka yerde yapılması İtaat %48’e düşüyor. Milgram deneyini yale üniversitesi yerine eski bir binada ve sanayi için incelemeler yapan bir özel bir firma tarafından yapıldığını söylemişlerdir. Sherif ve asch de de deneklerden birinin saygınlığı yüksekse diğer katılımcının onun yargısına daha çok uyduğu görülmüştür.

12 Uyma Davranışını Etkileyen Ortamsal Etkenler
Yüz yüze olmanın etkisi Yüz yüze olma durumu sosyal etkinin şiddetini dolayısıyla uyma davranışını artırmaktadır. Milgram deneyi Araştırmacıyla aynı odada değilken, itaat %65’den % 22’ye düşüyor… Aynı şekilde öğretmenle öğrenci de aynı odadayken itaat ve şok miktarı azalıyor… Crutchfield (1955) Asch araştırmasına benzer elektronik bir ortam yaratmıştır. Daha az uyma davranışı, ama tahmin edilenden daha fazla uyma davranışı…

13 Uyma Davranışını Etkileyen Ortamsal Etkenler
Kişiliğin kaybolması Bazı gruplarda, insanların normal kısıtlandırmalardan uzaklaştığı, kendi kişiliklerini yitirdikleri ve grup normlarına daha duyarlı hale geldikleri görülmektedir (Festinger, Pepitone ve Newcomb, 1952): KİMLİK BELİRSİZLİĞİ Kişilik kaybının insanı daha az kendinin bilincinde yaptığı, daha çok grubun bilincinde ve durumdaki ipuçlarına duyarlı hale getirdiğini vurgulamıştır. Hemşire üniforması giymek ve şok verme Üniforma giyenler daha az saldırgan Kabile kültürlerinde savaşçıların yüzlerine boya sürerek kişiliklerini kaybetmeleri…

14 Uyma Davranışını Etkileyen Ortamsal Etkenler
Gruba bağlılığın etkisi Gruba bağlılığının nedeni olumlu (grup üyelerini sevmek, grubun önemli amaçları olduğuna inanmak) ya da olumsuz (gruba çok yatırım yapmış olmak, ayrılmanın zor gelmesi, başka seçeneğinin olmaması) nedenler olabilir, ANCAK GRUBA bağlılık arttıkça, gruba uyum gösterme artar. Üç deneyde de gruptaki kişiler birbirini tanımamaktadır. Grup ve bireyler arasındaki ilişkinin sıkılığı uyma dav etkiler.

15 Uyma Davranışını Etkileyen Ortamsal Etkenler
Azınlığın etkisi Azınlığın grup üzerinde etkili olabilmesi için gerekli şartlar Azınlığın fikirlerinde tutarlı olmaları ve fikirlerini savunurken kendilerine güvenmeleri gerekir. Azınlık üyelerinin tutucu ve katı görünmemeleri Sadece tutum ve düşünce bakımından çoğunluktan ayrılan azınlık grupları, grup üyeliği açısından ayrılanlara göre sosyal etkide daha başarılıdır. Tüm özelliklere sahip olsalar da ETKİLİ OLAMAYABİLİRLER. Azınlığın olması yani yaygın görüşe karşı çıkış olması, diğer kişilerin konunun üzerinde derinlemesine düşünmesini sağlar. Sosyal etki de bulunmanın tek yolu çoğunluk olmaktan geçmez…azınlıklar da grup üzerinde etkili olabilir.

16 Uyma Davranışını Etkileyen Kişisel Etkenler
Benliğin etkileri Birey olma gereksinimi Kişisel kontrol arzusu Cinsiyet ve uyum

17 Uyma Davranışını Etkileyen Kişisel Etkenler
Benliğin etkileri İlişkisel yönleri etkili Grubun fikirlerine önem verme Sosyal normlara önem verme Bunlara bağlı olarak daha fazla uyma davranışı Bireyci yönleri etkili Kendi düşünce ve ilkelerine önem verme Gruba uyma zorunluluğu hissetmezler

18 Uyma Davranışını Etkileyen Kişisel Etkenler
Birey olma gereksinimi Bireyselliklerini korumayı kendilerine özgü olmayı önemserler Herkesin yaptığını, giydiğini, söylediğini yapmak hoşlarına gitmez. DOLAYISIYLA, Yüksek birey olma gereksinimi içinde olanlar, çoğunluğa daha az uyarlar ve daha az UYMA DAVRANIŞI gösterirler.

19 Uyma Davranışını Etkileyen Kişisel Etkenler
Kişisel kontrol arzusu Kendi davranışlarımız üzerinde kişisel kontrole sahip olduğumuzu hissetmek için sosyal etkiye karşı çıkar ve uyum davranışı göstermeyiz. Direnme kuramı (Brehm, 1966) Burger (1987): gazete karikatürleri deneyi… Elif annesi bir kıyafet önerdiğinde sırf kendi davranışları üzerinde kendi kontrol sahibi olmak için o giysiyi giymeme konusunda direnebilir. Burger önce kişisel kontrol arzusu düzeyini ölçtü…gazete karikatürlerini ne kadar komik bulduklarını sordu ve1 den 100 kadar ölçekte belirtmelerini söyledi…bir başka durumda araştırma asistanlarıyla birlikte değerlendirme yapıldı ve asistanlar deneğin duyacağı şekilde arası komik buldular…ama kişisel kontrol arzusu yüksek kişiler asistanlarla yapılan oturumda onlara daha az katıldılar…

20 Uyma Davranışını Etkileyen Kişisel Etkenler
Cinsiyet ve uyum İlk araştırmalar: kadınlar uyum göstermeye erkeklere göre daha eğilimli… Son yıllarda yapılan araştırmalar: az bir cinsiyet farkı görülmüş… Cinsiyet farkının görüldüğü durumlar: yüz yüze etkileşim Başkalarının kendilerini izlediğini bilen kadınlar aynı durumdaki erkeklere göre daha fazla uyum gösterirler. Uyma davranışı daha çok gösteren ve göstermeyen denekler arasındaki farklar Kişilik özelliklerinin birbiriyle etkileşimi ve ortamsal etkiler DAVRANIŞI etkiliyor… Uyan denekler: aşalığık duygusu, katı ve aşırı benlik kontrolü, yetkeci tutum Uymayan denekler: entelektüel etkinlik, ego gücü, liderlik yeteneği, sosyal ilişkilerde olgunluk…

21 Uyma Davranışını Etkileyen Kültürel Etkenler
Uyma davranışı BİREYCİ ve TOPLULUKÇU kültürler arasında farklılık gösterir. Birey ve grup çıkarları karşılaştırması Toplulukçu kültürlerde grup özelliği ve uyma davranışının ne yönde olduğu uyma davranışı açısından önem taşır. İç grup ve dış grup karşılaştırması

22 İnsanlar Niçin ve Ne Tür Uyma Davranışları Gösterir?
İtaat Uymama davranışının doğurabileceği sonuçtan çekindikleri için uyma davranışı gösterme Temelinde uyulanın uyanın üstündeki gücü ya da kontrolü vardır. Özdeşleşme Bireyin birisinin ya da grubun fikrine ona benzeyebilmek için uyma davranışını göstermesi Temelinde uyulanın cazibesi, değeri söz konusu Benimseme (kendine maletme) Kişinin bir kurala ya da görüşe onun gerçekten doğru olduğunu düşündüğü için uyma göstermesi Temelinde inanma,doğru olarak kabul etme vardır.

23 İtaat, Özdeşleşme ve Benimsemenin Sağladığı Yarar
Kelman (1961) Sosyal etki ve tutum değişimi süreçleri İtaat İnsanlar tarafından kabul edilmek, ödüllendirilmek ya da cezalandırılmak Güdü: cezalandırılmamak ve ödüllendirilmek Özdeşleşme Değer verdiği insanlara benzeme, onlar gibi olduğunu düşünme duygusunu sağlamak , Güdü: beğenilen bir başkası gibi olmak Benimseme (kendine maletme) Kişinin doğruyu anlama ve uygulama gereksinmesini tatmin etmesi (Gerçeği tanımlamaya yaramak) Güdü: kişinin doğru bildiği şeyi yapmak istemesi

24 Sosyal Etki ve Uyma Davranışının Kavramlaştırılması ve Çeşitleri
Sosyal etki ikiye ayrılır: Kuralsal (normatif) sosyal etki Bilgisel sosyal etki Uymama davranışı da ikiye ayrılır: Ters tepki Bağımsızlık

25 Deneylerin Etikliği Üzerine
Psikolojik deneyler iki önemli kriter: Araştırmacı denekleri her türlü zarardan korumaktan sorumludur. Etik konu tek taraflı bir konu değildir. İnsanların iyiliği için onları daha iyi anlamaya çalışmak.