Rusya’nın Latin Amerika’daki Varlığı Arka bahçe oyunlari Rusya’nın Latin Amerika’daki Varlığı ELİF KUTSAL

Kisa tarİh Küba Komünist Devrimi öncesi, Sovyetler Birliği’nin Latin Amerika’daki varlığı elçiliklerle sınırlıydı. İkinci Dünya Savaşı’nda ABD’nin teşvikiyle Latin Amerika ülkeleri Moskova ile bağlantılarını güçlendirdiler. Soğuk Savaş’ın başlamasıyla kapitalist kampa dahil edilen bu ülkelerden yalnızca Meksika, Uruguay ve Arjantin Moskova ile diplomatik bağlarını devam ettirdi; ticari ilişkiler ise durma noktasına geldi. SSCB’nin Latin Amerika görüşü: geographic fatalism

Kisa tarİh 1959: Küba Komünist Devrimi SSCB’nin Latin Amerika’ya bakışı açısından dönüm noktası oldu. Sovyetler, diğer Latin Amerika ülkelerine karşı politikalarını belirlerken iki faktör kullandılar: Küba’ya yakınlık ABD’den bağımsızlık 1961: Domuzlar Körfezi işgali 1962: Küba Füze Krizi Rusya’nın Latin Amerika’daki imajını zedeledi. Castro, Sino-Sovyet ihtilafında taraf tutmadığını açıkladı.

Kisa tarİh Detente ve Latin Amerika’da milliyetçi hükümetlerin başa geçmesiyle birlikte bölge ülkeleri SSCB ile ilişkilerini geliştirmeye başladı. Ticari ilişkiler güçlendi, ‘most favoured nation’ ilkesine dayanan anlaşmalar imzalandı. 1991: SSCB’nin çöküşü Latin Amerika ülkelerini yalnızlığa itti; en çok etkilenen Küba oldu. Gorbachev Küba’ya ekonomik yardımı kesti ve Castro’dan Rusya’ya olan 10-20 milyar dolar borcunu ödemesini istedi. Rusya’nın bu isteği gerçekleşmeyince, Küba yönetimine danışılmaksızın Lourdes askeri üssü kapatıldı.

Kisa tarİh Rusya Federasyonu’nun kuruluşu ile başlayan çalkantılı dönemde, Rusya’nın Latin Amerika’daki varlığı daha çok diplomatikti. Latin Amerika’da bu dönem ekonomik bunalım nedeniyle ‘kayıp on yıl’ olarak adlandırıldı. Putin’in ilk başkanlık döneminde konu ile ilgili hareketlilik gözlemlenmedi, 9/11 sonrasında Rusya ABD’ye destek verdi. Bu politika Latin Amerika’daki Bolivarian Revolution’un ABD karşıtlığıyla örtüşmüyordu. 2003 Irak Savaşı, Gürcistan ve Ukrayna’daki devrimlere Amerika’nın destek vermesi sonucu Putin, ABD hegemonyasını kırmak için kolları sıvadı ve arka bahçe oyunları yeniden başladı. Geri Dönüş: 2008 Aralık ayında Medvedev’in nükleer güçle çalışan füze kruvazörü Büyük Petro, 3 gemi, 5 uçak ve 1600 asker ile yaptığı Latin Amerika ziyareti tarihi bir dönüm noktası oldu.

Rusya latİn amerİka’da Havana’daki Rus Büyükelçiliği, Küba

Antİ-amerİkancilik Latin Amerika’da Pembe Dalga: Washington’dan bağımsız iç ve dış politika özlemiyle halk, ABD karşıtı sol eğilimli partileri yönetime getirdi. Pembe diye anılmasının sebebi partilerin, koyu komünist (kırmızı) değil, sosyalist olmaları ABD güdümlü bölgesel örgütlenmelerde yer almayı reddeden Latin Amerika ülkeleri Bolivarian Alternative (ALBA) adıyla bir sosyalist ticaret bloğu oluşturdu. Uluslararası alanda IBSA (Brezilya, Hindistan, Güney Afrika) ile işbirliğine gittiler, Brezilya BRIC grubunun da bir parçası oldu. Chavez, ‘olası bir ABD saldırısına’ karşı silahlanma başlattı.

Çok kutuplu dünya İkili görüşmelerde ve uluslar arası platformlarda en çok dillendirilen ‘ortak değer’ çok kutuplu dünya oluşturma hedefi. Doğal müttefiklik söylemleri: Rusya ile Latin Amerika’nın ‘daha adil ve güvenli bir dünya düzeni’ oluşturma konusundaki yakınlıkları Bolivarian Devrim olarak adlandırılan ve Latin Amerika’nın tam bağımsızlığını öngören sosyalist değişimin en önemli ilkelerinden birisi de ABD hegemonyasından kurtulmak. Chavez: Sadece Venezüella değil tüm Latin Amerika'nın ABD egemenliğine son vermek için Rusya'ya ihtiyacı var.

ekonomİk İşbİrlİğİ Rusya’nın Bolivarian Alternative bloğuna dahil olma isteği ve Latin Amerika ülkeleri buna sıcak bakıyor. OPEC’e benzer bir enerji karteli oluşturma projesi Venezüella tarafından masaya konuldu. Rusya’nın da kartele dahil edileceği konuşuluyor. Kıtadaki demiryolu ve altyapı projelerinin Rusya’ya verilmesi de Latin yönetimlerden kabul gören bir konu.

Güney amerİka boru hatti Venezüella, kıtayı boydan boya geçecek olan doğal gaz boru hattının yapımında Rusya’nın yer almasını istedi. Venezüella, Arjantin, Küba ve Brezilya ile enerji konusunda halihazırda işbirliği yapan Rusya bu teklife çok sıcak bakıyor.

askerİ İşbİrlİğİ Latin Amerika Rusya’nın silah ihracatında üçüncü büyük pazarı. Yalnızca silah satımı ile sınırlı kalmayan askeri işbirliği, Rusya’nın Arjantin, Nikaragua ve Peru’nun ordularını modernleştirme rolü üstlenmesiyle ayrı bir boyut kazandı. Venezüella’nın Rusya’dan çok sayıda silah satın alması, diğer Latin Amerika ülkelerini Rusya ile işbirliğine itti ve bölgede silahlanma ivme kazandı; Rusya’nın bu alanda etkinliği arttı Venezüella ile Rusya’nın Karayip Denizi’nde ortak askeri tatbikat yapması da Rusya’nın Latin Amerika’daki varlığının askeri nitelik taşıyacağı konusunda ipucu verdi.

Venezüella Venezüella sahip olduğu doğal gaz kaynaklarının geliştirilmesi için Rusya ile 15 milyon dolarlık anlaşma yaptı. Moskova ve Caracas, savunma alanında 2005-2007 yılları arasında toplam 4.5 milyon dolar değerinde 12 anlaşma imzaladı. 2008 yılında Venezüella Rusya’dan 100.000 adet Kalashnikov aldı. İki ülkenin geçtiğimiz Aralık ayında Karayip Denizi’nde yaptığı askeri tatbikat büyük ses getirdi. Chavez’in Rusya ve Belarus ziyaretleri enerji alanında işbirliği anlaşmalarıyla sonuçlandı. Rusya askeri-teknik işbirliği programının uygulanması için Venezüella’ya 1 milyar dolarlık kredi vereceğini açıkladı. Chavez, Rusya’nın enerji devleri Gazprom ve Lukoil’i Venezüella’da 30 milyar dolarlık yatırım yapmaya davet etti. Venezüella Gürcistan Savaşı’nda ABD’yi suçlayarak, Rusya’nın yanında yer aldı.

Brezİlya Moskova, Brezilya’nın BM Güvenlik Konseyi kalıcı üyesi yapılması konusunda çalışmalar yaparken, Brezilya da Rusya’nın DTÖ üyeliğini destekliyor. Lula, uranyum çıkarma ve zenginleştirme teknolojisi, 4.nesil nükleer reaktör kurulması ve atomik enerjinin kullanımının geliştirilmesi konularında Rusya ile işbirliği yapmak istediklerini açıkladı. Rusya ve Brezilya, ABD tek kutupluluğuna alternatif olarak oluşturulan, dünyanın en hızlı gelişen ekonomileri grubunun üyeleri olarak ortak çıkarlara ve tehditlere sahipler. İki ülke arasında stratejik ortaklık, uzay teknolojisi ve savunma alanında işbirliği anlaşmaları bulunmakta. Brezilya ilk astronotunu Rusya sayesinde uzaya gönderdi.

Dİğer Bölge ülkelerİ Nikaragua Güney Osetya ve Abhazya’nın bağımsızlığını tanıyan ikinci ülke oldu. Arjantin ile Rusya arasındaki ticaret hacmi son dört yılda 5 kat arttı. Meksika Rusya’nın DTÖ üyeliğine tam destek verirken, Paraguay Dışişleri Bakanı Rusya’yı Asya ve Avrupa ile iletişimde anahtar ülke olarak gördüğünü söyledi. Rusya MERCOSUR ile politik diyalog ve ekonomik işbirliği anlaşması imzaladı. ABD’nin Latin Amerika’daki en yakın müttefiki Kolombiya, Savunma Bakanı’nı yeni bir askeri işbirliği anlaşması imzalaması ve Rus silahlarını görmesi için Rusya’ya gönderdi. 2008’de ABD ve AB Nikaragua’ya ekonomik yardımı kesti, Nikaragua yüzünü Rusya’ya döndü.

Rusya’dan başka kİmler var? İran son dönemde Bolivya ve Venezüella ile ilişkilerini geliştirdi. Bolivya Devlet Başkanı Morales İran’ı seçim sonrası çalkantılı dönemde ziyaret etti. Ortak payda: ABD karşıtlığı AB, Latin Amerika’nın birlik (UNASUR) kurma çabalarına destek verdi ve ticari ilişkilerini geliştirdi, Rusya’nın bölgedeki etkinliğinin durdurulması için çağrıda bulundu. Çin, Venezüella’nın petrol pazarını genişletmesi politikasında değerlendirdiği alternatiflerden biri. Şili, Meksika ve Brezilya gibi market ekonomileri Çin’in ilişkilerini geliştirdiği ülkeler arasında. Ayrıca, Ekvador’daki 2009 sonunda kullanım süresi dolan ABD askeri üssünün Çin’e verilme olasılığı da var.

Monroe doktrİnİ Obama Latin Amerika’daki ABD hakimiyetinin hiçbir güç tarafından bitirilmesine izin vermeyeceğini seçim kampanyasından beri dile getiriyor. Bu noktada Monroe Doktrini aktifleştirilir mi? Monroe Doktrini 1823’te ABD tarafından Latin Amerika’daki Avrupa sömürgesini durdurmak için tasarlandı. 1962’de Küba Füze Krizi’nde Kennedy tarafından Rusya’ya karşı kullanıldı.

yİne, yenİ, yenİden: Soğuk savaş?

yİne, yenİ, yenİden: Soğuk savaş? BENZER DİNAMİKLER: ABD’nin 2008 Gürcistan Savaşı sırasında Karadeniz’e Savaş gemileriyle girmesi => Rusya’nın Karayipler’de askeri tatbikat yapması Polonya ve Çek Cumhuriyeti üzerinde kurulacak füze kalkanı projesi => Rusya’nın Latin Amerika ülkeleriyle nükleer işbirliğine girmesi, Küba ve Venezüella’ya füze yerleştirecek iddiaları Arka bahçe oyunlarının dengeleri de eskisiyle aynı: Latin Amerika’da ABD karşıtlığı, Rusya sempatisi Eski SSCB devletlerinde Rusya karşıtlığı, Batı sevdası Kültürel ve sosyal işbirliği arka planda; silahlanma ve enerji ortaklığı öncelikli

yİne, yenİ, yenİden: Soğuk savaş? DEĞİŞEN DİNAMİKLER: İdeolojik savaş artık söz konusu değil. Bozuk işlese de Rusya kapitalist düzene geçti ve artık belli bir ideolojiyi yaymak gibi bir amaç gütmüyor. Dünya iki kutuplu değil, çok kutuplu olmaya doğru hızla ilerliyor. Brezilya ve Rusya’nın yanında Çin ve Hindistan en önemli iki yükselen güç olarak karşımızda. Obama’nın başkanlığa seçilmesinin ardından, başta Brezilya olmak üzere birçok Latin Amerika ülkesi ABD ile iyi ilişkiler geliştirme niyetinde olduklarını açıkladı. Bush’a ‘şeytan’ diye hitap eden Chavez bile Obama ile arkadaş olmak istediğini söyledi. Obama’nın Moskova ziyaretiyle ABD-Rusya ilişkilerinde yeni bir sayfa açıldı. Tarafların üzerinde anlaşamadığı konuları birbirine dayatmaya çalışmadı, Rusya, Taliban’la mücadelede hava sahasını ABD’ye açtı.

BİLGESAM TEMMUZ 2009