«ERGENLİK DÖNEMİ (GENÇLİK DÖNEMİ) SORUNLARI VE ERGENLERLE İLETİŞİM» KONULU TOPLANTIMIZA HOŞGELDİNİZ. ŞEHİTKAMİL ANADOLU İMAM HATİP LİSESİ REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA SERVİSİ

ERGENLİK DÖNEMİ NEDİR? Ergenlik dönemi 11 - 12 yaşlarında başlayıp yirmili yaşlara kadar süren; biyolojik, psikolojik, zihinsel ve sosyal açıdan gelişme ve olgunlaşmanın (değişmenin) olduğu, çocukluktan yetişkinliğe (erişkinliğe) geçiş dönemidir. Dönem içinde her yaş dönemi farklı gelişim aşamaları içerir. Bu nedenle bu uzun dönemi çeşitli gelişim özelliklerini göz önünde bulundurarak üç döneme ayırabiliriz.

ERGENLİĞİN EVRELERİ Erkeklerde 17-19 yaş Erkeklerde 19-21 yaş Başlangıç Dönemi Kızlarda 13-15 yaş (Bluğ) Erkeklerde 15-17 yaş Orta Dönem Kızlarda 15-18 yaş Erkeklerde 17-19 yaş Son Dönem Kızlarda 18-20 yaş Erkeklerde 19-21 yaş

BAŞLANGIÇ DÖNEMİ (buluğ)GENEL ÖZELLİKLERİ Buluğ dönemi fizyolojik değişikliklerin en çok ve en hızlı olduğu dönemdir. Kızlar erkeklere göre ortalama iki yıl kadar önce bu döneme girerler. Boy hızlı bir biçimde uzar. Cinsiyet özellikleri belirginleşir. Kızlarda 10-12 yaş civarında östrojen hormonu on kat artar. Erkeklerde ise 13-14 yaşlarında testosteron hormonu hızlanır. Kızlarda ve erkeklerde bilinen bir takım fiziksel değişiklikler meydana gelir.

Erkeklerde; Gürültücülük, sakarlık, çabuk sinirlenme, dağınıklık, temizliğe yeterince önem vermeme gibi özellikler başlar. Kızlara göre boy ve ağırlık olarak daha hızlı gelişirler. Cinsellik ve kızlar hakkında daha fazla konuşurlar. Ev dışında arkadaşları ile vakit geçirme istekleri artar. Kızlar; Kızlar erkeklere göre daha belirsiz ve silik özelliklere sahiptirler. Yaşça büyük erkeklere ilgi duyarlar. Romantik aşkla ilgilenirler. Olur olmaz şeylere gülme eğilimindedirler.

ORTA DÖNEM GENEL ÖZELLİKLERİ Yoğun olarak utangaçtırlar, küçük kusurları büyütürler ve kendi kendilerine kızarlar. Ben merkezcidirler ve herkesin içinde ön plana çıkma arzusu içindedirler. Hissettikleri duyguların sadece ve sadece kendisine has olduğunu zannederler. Daha çok sevgi ve ilgi beklerler. Sık sık kaygı ve umutsuzluğa kapılırlar. Çabuk sıkılırlar, çabuk kızarlar, saldırgan davranırlar. Düşünmeden davranırlar, genellikle sakardırlar.

Kıskançlık gösterirler. Çevrenin beğeni ve takdirini kazanma ihtiyacı ön plandadır. Etrafının beğenisini kazanma noktasında kendine karşı güvensiz, çekingen ve içe kapanık veya abartılı atılgan, kendini gösterme çabası içindedirler. Derslere ilgileri azalmıştır. Hayranlık ve tutkunlukları vardır. Saatlerce yalnız kalabilirler ve uzun hayaller kurabilirler. Gelip geçici hevesleri oluşur.

İletişim kurarken mantık kurallarına baş vururlar, tartışmak için fırsatlar kollarlar. İçki ve sigara gibi bağımlılık yapan madde kullanımının en fazla denendiği yaşlardır. Neden sonuç kavramlarına sahip değillerdir. Güçlü olduklarına ve zarar görmeyeceklerine ilişkin inançları yüksektir. Bağımsız olma yönündeki çabaları artar. Aile içi çatışmalar fazladır. Gizliliğe önem verirler.

SON DÖNEM GENEL ÖZELLİKLERİ Fiziksel gelişim hemen hemen tamamlanmıştır. Fiziksel büyüme yavaşlar. Arkadaşları ile beraber olma ihtiyacı devam etmektedir. Yaşadığı çevre ve okulca kabul görmek isterler. Düşüncelerine ve duygularına aileleri tarafından saygı duyulması ihtiyacındadırlar.

Davranışlardaki çelişki ve tutarsızlık azalmıştır. Daha istikrarlı ilişkiler kurmaya başlamışlardır. Bağımsızlık, kendi kararlarını verme, seçim yapma konusunda çelişkileri azalır. Karşılaşılan sorunlarla başa çıkmada daha gerçekçi ve amaca yönelik çözümler üretebilirler. İş ve meslek seçimi ile ilgili kararlar almaya ve sorumluluk almaya başlamışlardır. Genç, artık bu dönemde kendisine sıkıntı ve kaygı verecek durumlarla başa çıkabilecek olgunluğa erişmiştir.

Kendi ilgi ve yeteneklerini tanımakta, kendi yolunu seçmek konusunda daha kararlı ve cesur davranabilmektedirler. Cinsel çatışmalar azalmıştır. Yaşam değerleri ile ilgili sorgulamalar artmıştır. Dış görüntüleri ve kıyafetleri ile alakalı zıtlaşmalar sona ermiştir. Toplumsal sorunlara bakış açısında gelişmeler olmuş , toplumsal konulara ilgi artmıştır. Bu dönem Allah inancı ve dini değer ve öğretilerin de sorgulandığı bir dönemdir. Bütün bu sorgulamalar ( yaşam değerleri, gelecekten beklentiler, toplumsal değerler ) ergenin kendi kişisel görüşlerinin oluşmaya başladığı dönemdir. Genç, ben imajını kafasında netleştirmeye başlamıştır. Böylece ergenliğin de sancıları azalmaya başlar. Bu artık erişkinlik döneminin başlamasının işaretidir.

Ergenlikte Fiziksel Gelişim Gençler vücut enerjilerinin büyük kısmını büyüme ve olgunlaşmaya sarf ettiklerinden dolayı dengeli beslenme onlar için önemlidir. Kız çocukları erkek çocuklara kıyasla daha hızlı büyümekte ve ergenlik dönemine de daha önce girmektedirler. Bu yıllarda gencin dış görünüşüne çok fazla dikkat ettiği görülmektedir. Ergenlikte sıklıkla karşılaşılan sivilcelerin nedenleri ve önlemleri konusunda gence yardımcı olunmalıdır. Bu dönemde aşırı terlemelerinin sağlıksızlık işareti olmadığı; ama beden temizliklerine dikkat etmeleri gerektiği konusunda bilgi verilmelidir.

Bedensel gelişime bağlı olarak bel ve bacak ağrıları görülebilir. El ve ayaklardaki büyümeler sakarlıklara neden olabilir. Genç bu dönemde kendi vücudu ile ilgili bir imaj geliştirir. (Çok uzunum, çok şişmanım gibi.) Kambur durma, hantal yürüme görülür. Hem kendi vücudundaki hem de başkalarının vücudundaki değişikliklere dikkat ederler. Ayna karşısından ayrılmazlar. Bu değişiklikler başlangıçta aniden gerçekleşir, sonra daha yavaş seyreder.

ZİHİNSEL GELİŞİM Çocuk 11 yaşından sonra yetişkinler gibi mantıksal düşünme düzeyine erişir. Bir sorunun çözümünde birçok faktörü görebilir ve ele alabilir. Mizah ve espri anlayışı gelişmiştir. Kendi kendisini çok eleştirir, bu yüzden de herkes tarafından sürekli eleştirildiğini düşünür. En doğrunun kendi düşüncesi olduğunu sanır.

Kontrolün kendi elinde olmasını ister, kontrolü elde ettiğinde ise nasıl kullanacağı konusunda güçlük çeker. Hayatını belli idealler uğruna yeniden düzenler, bu ideallerle beraber kendine büyük hedefler koyar ve büyük hayaller kurar. Davranışlarının ve hayatı düzenlemesinin kendisi için önemini bilir. Tercihlerinin sonuçlarını tahmin edebilir ve tasarlayabilir. Zihinsel yeteneğinin gelişmesinin yanı sıra bir çok açıdan düşünme becerisi de gelişmiştir.

Bulunduğu konuma ve düşüncelerine eleştirel bir gözle bakabilir. Toplumsal sistemlerin çeşitliliği konusunda fikir sahibi olduğu için ilgileri de değişmiş ve farkındalıkları artmıştır. Hayatı başka açılardan değerlendirir, doğru ve yanlışı ayırabilmeye yeteneği vardır. Kendi doğrularını bulmaya çalışır ve bu konuda etrafındakilerle ters düşmeye razı olur. Zihinsel gelişim yaş ilerledikçe artar. Son ergenlik döneminde zihinsel gelişim ile ilgili yetiler daha aktiftir.

SOSYAL GELİŞİM Ergen toplumda saygınlık kazanmak ve statü sahibi olmak ister. Aileye olan bağımlılığı azalır, arkadaşlıklar önem kazanır. Aileden bağımsızlaşma ve fert olma çabası ile genç kendini yeni gruplara ait hissetmeye başlar. Çevresinde onun gibi olmak istediği kişileri arar. Bir kimlik arayışı içindedir. Genç, yaşıtlarının giyim kuşam tarzını ve zevklerini benimser. Onlar gibi argo kelimelerle konuşur.

Kendisine sırdaş ve dert ortağı seçer. Grupta kalabilmek ve kendini bir yere ait hissedebilmek için arkadaşlarının istediği doğrultuda davranır. Kendisini, ait hissettiği gruba kabul ettirmek için grup içinde, kendine aykırı gelen davranışlara bile katılır. Evde arkadaşlarının ailesi tarafından eleştirilmesine veya arkadaşlık ilişkilerine müdahale edilmesine tahammül edemez. Ergenlik döneminde ana babaya meydan okuma ve okulda başkaldırı gibi davranışlar arttığı için, bir bakıma kendilerini boşlukta kalmış gibi hissederler.

DUYGUSAL GELİŞİM Çok sayıda duygusal değişiklik görülür. Yoğun çelişkiler ve ikilemler yaşar. Duygusal iniş çıkışlar yaşar. Çok kırılgandır. En ufak eleştiriyi benliğine yapılan bir saldırı olarak algılar ve abartılı tepkiler gösterir. Başkalarına acımasız eleştiriler yapar.

ERGENLERİN EN SIK YAŞADIKLARI DUYGULAR KORKU ENDİŞE ÖFKE SEVGİ

ERGENLERLE İLETİŞİM

Ergen ve Ailesi Arasında Sık Görülen Tartışma Nedenleri Saç sakal uzatmak Eve geç gelme Farklı giyim tarzı Arkadaşları ile fazla vakit geçirme Karşı cinsle arkadaşlık kurma Yeteri kadar ders çalışmama Fazla para harcama Meslek seçimi

ANNE-BABA İLE ÇATIŞMA Toplumumuzdaki aile yapılarımızda genel olarak otoriter, kısıtlayıcı, aşırı koruyucu, kontrol edici özelliklerin öne çıktığını görüyoruz. Bu şekilde yetişen çocuklar da genel olarak saygılı, baş eğici, pasif, uysal kişilik yapısı geliştiriyorlar. Toplumda böyle pasif ve söz dinleyen çocuklar çevreyle olumlu ilişkilere giriyor, fazla çatışma yaşamıyor ve beğeniliyorlar. Ancak bu çocuklar başkalarına bağımlı olabiliyorlar, sorun çözme ve karar verme becerileri zayıf kalabiliyor.

Buna karşılık, kendi görüşlerini ifade etmekten çekinmeyen, aktif ve girişken çocukların ise daha fazla çatışma yaşadıkları görülüyor ve bu çocuklar pek kabul görmüyorlar.  Kişiliğine saygı duyularak büyütülmüş, kişisel konularda seçme ve söz hakkı verilen, aile içi kararlarda fikri alınan, sorumluluklar verilen, görüşleri dinlenen, fikrini ifade etmesine izin verilen çocukların yetişkinliğe daha rahat geçtiklerini biliyoruz.

Aile çocuğunun her karşı çıkışını bir isyankarlık, olumsuz bir davranış olarak görüp bastırmak, güç savaşına girmek yerine onu dinlemeli, anlamalı ve sorunları birlikte çözme konusunda ona da sorumluluk vermelidir.  

Gençler en çok ne istiyor? -Kabul görmek -Fikirlerine değer verilmesi -Anlaşılmak -Kendini değerli hissetmek -Bir yere ait olmak -Kendi kararlarını verebilmek -Yetişkinlerce ilgi görmek, beğenilmek ve desteklenmek istiyorlar. Bu ihtiyaçları karşılanmayan gençler kendilerini doğru ifade edecek yolu bulamadıklarında olumsuz bazı davranışlarla varlıklarını göstermeye çalışabiliyorlar.  

Başarılı Bir İletişimin Temel Koşulları: 1-Karşımızdaki kişiye (yaşı ve konumu ne olursa olsun) saygı duymak. 2-Karşımızdaki kişinin varlığını kabul etmek, önemli ve değerli olduğunu hissettirmek, olduğu gibi benimsemek. 3-Doğal, içten ve dürüst davranmak. 4-Karşımızdaki ile empati kurmak. Yani kendimizi karşımızdaki kişinin yerine koyarak onun duygularını anlamaya çalışmak.

İletişimin en önemli ilkelerinden biri “kabul etme”dir İletişimin en önemli ilkelerinden biri “kabul etme”dir. Bir başka deyişle karşımızdakini değiştirmeye çalışmadan olduğu gibi benimsemek. Bir başka önemli ilke de “dinleme”dir. Karşımızdakinin ne söylemek istediğini anlamaya çalışarak dinleme...

ERGENLİKTE ANNE-BABA TUTUMLARI

Gevşek Disiplinli- Aşırı Seven/Kollayan Aileler Tüm yaşamları çocuk üzerine kuruludur. Aileyi çocuk yönetir. Çocuklarının bağımlı, bencil, tutturucu, nazlı, güçsüz ve güvensiz, şımarık ,sorumsuz kişilik geliştirmesine neden olurlar.

Sıkı Disiplinli- Aşırı Seven Aileler Çocuklarına karşı sevecen, ilgili ve düşkündür ancak hata yapmasını kabullenemezler. Çocuklarının arkadaşlık ilişkisi zayıf, çekingen, sürekli ana-babadan onay bekleyen, mükemmeliyetçi, kendi başına karar veremeyen, karşıyı suçlayan kişilik geliştirmesine neden olurlar.

Sıkı Disiplinli- Sevgisiz Aileler Ortamın sürekli gergin olduğu, eleştiri, azar ve dayağın yoğun yaşandığı ailedir. Çocuklarının benlik saygısı düşük, güvensiz, tedirgin, düşmanca duyguları yoğun, saldırgan davranışlara yatkın kişilik geliştirmesine neden olurlar.

Gevşek Disiplinli-Sevgisi Yetersiz Aileler Sevgi ve sevecenliğin yetersiz olduğu, denetimi gevşek ailedir. Çocuklarının başına buyruk, tutarsız, dikkat çekmek isteyen, davranış bozukluğu ve suça eğilimli kişilik geliştirmesine neden olurlar.

Seven-Benimseyen-Demokratik Aileler Çocuklarını seven, benimseyen, saygı ve sevginin yoğun olduğu sorunların konuşularak çözüldüğü ailedir. Çocuklarının olumlu, ılımlı, kendine güvenen, yanlış yapmaktan korkmayan, sosyal ilişkileri güçlü kişilik geliştirmeleri sağlarlar.

ANNE BABALARA ÖNERİLER

Ergen, ana-baba kontrolüne karşı çıksa da, otorite desteğine ihtiyacı vardır. Ona istediği her zaman yanında olduğunuzu hissettirin, söyleyin. Sıkıcı ve öğüt veren konuşmalardan kaçının. Çok sık eleştirmeyin. Eleştiriyi kişiliğe değil davranışa yönelik yapın. Disiplin konusunda eşinizle görüş birliğinde olun, gencin yanında tartışmamaya özen gösterin. Çatışmaların doğal olduğunu kabul edin, soğuk kanlı ve sakin olun. Fevri davranışlardan kaçının. Bir sorun gördüğünüzde, sorunu hemen belirtin, birlikte çözüm arayın. Sorun çözmeyi aceleye getirmeyin, zaman ayırın.

Suçlayıcı, iğneleyici, yargılayıcı yaklaşmayın. İletişim kurarken iyi bir dinleyici olun. Onu dinlemeye her an hazır olduğunuzu hissettirin. Beklentilerinizi yerine getirmediğinde “ben” dilini kullanın. Yaptığı davranışın sizin üzerinizdeki etkisini kısa ve net olarak söyleyin. Onların görüş ve düşüncelerine önem verdiğinizi onlara söyleyin. Övgüyü unutmayın. Övgüyü kişiliğe değil davranışa yönelik yapın. Tutarlı davranın. Bugün olur dediğiniz bir konuya yarın olmaz demeyin varsa gerekçelerinizi mutlaka açıklayın. Onların sorumluluklarını kendi üzerinize almayın.

Onlardan mükemmel olmalarını beklemeyin. Bir hata yaptığında hemen tepki vermek yerine önce nedenini anlamaya çalışın. Bunun için dinleyin. Gerektiğinde özür dilemesini bilin. Onları sürekli denetim altında tutmaya çalışmayın. Ona güvendiğinizi hissettirin. Akranları ve kardeşleri ile kıyaslamayın. Ergenlikte yaşayacağı fiziksel ve psikolojik değişimler konusunda daha önceden bilgi vererek hazırlıklı olmalarını sağlayın.

ERGENLİK DÖNEMİ DAVRANIŞ BOZUKLUKLARI Ergenlik döneminde bazı gençlerde davranış bozuklukları görülebilir. Davranış bozukluğu gösteren gençler sosyal ve duygusal problemleri yoğun olarak yaşarlar. Öfke, saldırganlık, arkadaş ilişkilerinde problemler zaman zaman gözlemlenen davranışlardır. Ancak bu davranışlar kısa sürelidir ve sıklıkla tekrar etmez. Bu durumu ergenlerin alışkanlık haline getirmemesi ve kalıcı olmaması için bir uzmandan yardım almakta fayda vardır.

GENÇ, AŞAĞIDAKİ DAVRANIŞ BOZUKLUKLARINDAN BİRİNİ YA DA BİRKAÇINI UZUN SÜREDİR GÖSTERİYORSA; Hırsızlık Yalan söyleme Başkalarını tehdit etme, kincilik, aşırı öfke Kuralları ciddi biçimde bozma eğiliminde olma Sık sık okuldan kaçma Yangın çıkarma Başka birinin evine, arabasına ya da herhangi bir malına bilerek ve kasten zarar verme

Yaşıtları ve büyüklerle sık sık kavga etme ve kavgayı genellikle kendisi başlatma Kavga anında silah, bıçak ve sopa gibi yaralayıcı ya da öldürücü maddeler kullanma İnsanlara ve hayvanlara eziyet etme, acımasız davranma Bu davranışları gösteren çocuklar mutlaka bir çocuk ve ergen psikiyatri uzmanına götürülmeli ve aile gence nasıl yaklaşacağı konusunda uzmandan bilgi almalıdır.

DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİZ…