CÜMLENİN ÖĞELERİ
CÜMLEDE ÇEŞİTLİ UNSURLAR YER ALIR. BU UNSURLARA CÜMLENİN ÖĞELERİ DENİR CÜMLEDE ÇEŞİTLİ UNSURLAR YER ALIR.BU UNSURLARA CÜMLENİN ÖĞELERİ DENİR.BÜTÜN ÖĞELERİN BULUNDUĞU BİR CÜMLE ÖZNE ,YÜKLEM,NESNE, DOLAYLI TÜMLEÇ VE ZARF TÜMLECİNDEN OLUŞUR…
YÜKLEM VE ÖZNE CÜMLEDE MUTLAKA BULUNMASI GREKEN TEMEL ÖĞELERDİR YÜKLEM VE ÖZNE CÜMLEDE MUTLAKA BULUNMASI GREKEN TEMEL ÖĞELERDİR.DİĞER ÖĞELERSE YARDIMCI ÖĞELERDİR.
YÜKLEM EN SON HEDİYEN SESSİZ BİR VEDAYDI. (YÜKLEM SIFAT TAMLAMASIDIR) EYLÜL SONUNDA İSVİÇRE GÖLLERİ BÖYLEDİR. (YÜKLEM ZAMİRDİR) MISIR VE SURİYE,PEK GENÇKEN HAYALİMDİ.(YÜKLEM İSİMDİR) ANLAR Kİ YOLCU, YOL GÖRÜNÜR SERVİLİKLERE.(FİİL-DEYİM) CÜMLEDE İŞ,OLUŞ,DURUM,İSTEK VE DÜŞÜNCEYİ ZAMANA VE KİŞİYE BAĞLI OLARAK BİLDİREN SÖZCÜK VEYA SÖZCÜK GRUPLARINA DENİR.YÜKLEM FİİL YA DA İSİM SOYLU OLABİLİR.YÜKLEM FİİL SOYLU BİR SÖZCÜKTEN OLUŞUYORSA KİP VE KİŞİ EKİ,İSİM SOYLU BİR SÖZCÜKTEN OLUŞUYORSA EK-EYLEM ALMASI GEREKİR.
ÖZNE YÜKLEMİ İSİM OLAN CÜMLELERDE YÜKLEMDEN SONRA ‘‘OLAN KİM,OLAN NE’’SORULARINI SORARIZ. SİNEMAMIZIN EN ÜNLÜ İSMİ BU FİLMLE MEŞHUR OLDU.(MEŞHUR OLAN KİM?) TİYATRONUN ÖZÜNDE BİR SİHİR VARDIR.(VAR OLAN NE?) ÇEKİMLİ FİİLLERİN YÜKLEM OLDUĞU CÜMLELERDE,CÜMLEDE BİLDİRİLEN EYLEMİ YAPAN; İSİM SOYLU İSİM SOYLU SÖZLERİN YÜKLEM OLDUĞU CÜMLELERDE İSE YÜKLEMDEKİ YARGIYI ÜSTLENEN KELİMEDİR.ÖZNE BİRDEN ÇOK KELİMEDEN DE OLUŞABİLİR.ÖZNE, YÜKLEME SORULAN ‘KİM,NE’ SORULARININ CEVABIDIR.YÜKLEME ‘KİM GÖSTERİR,NE GÖSTERİR’YERİNE,’GÖSTEREN KİM,GÖSTEREN NE’ DİYE SORMAK DAHA UYGUN OLUR.
NOT!!! ÖZNE CÜMLEDE BAZEN SÖZCÜK OLARAK BULUNMAZ.BU DURUMLARDA EYLEME EKLENEN KİŞİ EKLERİ ÖZNEYİ BELİRLER. O GÜZEL MEYVELERDEN İKRAM ETTİLER. 3. ÇOĞUL ŞAHIS EKİ
NESNE NESNE,ÇEKİMLİ FİİLLERİN YÜKLEM OLDUĞU CÜMLELERDE YÜKLEMİN GÖSTERDİĞİ İŞTEN ETKİLENEN ÖĞEDİR,İSİM CÜMLELERİNDE İSE GENELDE BULUNMAZ. ÖRNEĞİN; OLGUN İNCİRLERİ ÇANTALARINDA TAŞIRLARDI.(NEYİ TAŞIRLARDI?) BABAMI YEMEĞE ÇAĞIRDIM.(KİMİ ÇAĞIRDIM?) NESNELER BELİRTME HALİ EKİ ALIP ALMAMALARINA GÖRE İKİYE AYRILIR: a.BELİRTİLİ NESNE:İsmin belirtme hali ekini(-i,-ı,-u,-ü) alan ve ‘neyi,kimi,nereyi’ sorularını cevaplayan nesnedir.
-Yeşil pencerenden bir gül at bana.(ne at?Bir gül) b.BELİRTİSİZ NESNE:Yalın haldeki adların oluşturduğu nesnedir.Yükleme sorulan ‘ne’ sorusunun karşılığıdır. -Yeşil pencerenden bir gül at bana.(ne at?Bir gül) -Her ikisi de çok yemek yiyor.(ne yiyor?Çok yemek)
DOLAYLI TÜMLEÇ DOLAYLI TÜMLECİ BULMAK İÇİN YÜKLEME ‘NEYE,NEYDE,NEYDEN;NEREYE,NEREDE,NEREDEN;KİME,KİMDE,KİMDEN SORULARINI SORARIZ. ORAYA YAKIN BİR YERDE İKİ GEZEGEN GÖRÜLÜR.(NEREDE GÖRÜLÜR?) FİKİR VE HAYAL ALEMİNDEN YERE İNMİŞİM.(NEREDEN? VE NEREYE?) YÜKLEMİN GÖSTERDİĞİ İŞİN BAŞLADIĞI,BULUNDUĞU VE YÖNELDİĞİ YERİ GÖSTEREN,BU YÜZDEN ‘YER TAMLAYICISI’ OLARAK ADLANDIRILAN ÖĞEDİR.DOLAYLI TÜMLEÇ OLAN SÖZCÜK VEYA SÖZCÜK GRUPLARI,İSMİN –e,-de ve –den HAL EKLERİNİ ALIRLAR.
NOT!!! İSMİN –e,-de,-den HAL EKLERİNİ ALAN HER SÖZCÜK DOLAYLI TÜMLEÇ OLMAZ.BU EKLERİ ALAN BAZI KELİMELER ZARF TÜMLECİDİR. HEYECANDAN ELLERİ TİTRİYORDU.(NEDEN?) YARINA BU İŞ BİTMELİ.(NE ZAMAN?)
ZARF TÜMLECİ MÜDÜR BİZİ GÜLEREK KARŞILADI.(NASIL?) SAVAŞIN SONLARINA DOĞRU TANIŞMIŞLAR.(NE ZAMAN?) BAHÇE PARMAKLIKLARLA ÇEVRİLİ.(NE İLE?) YÜKLEMİ ZAMAN,DURUM,ÖLÇÜ,YÖN,SEBEP,KOŞUL,NİCELİK GİBİ YÖNLERDEN ETKİLEYEN SÖZCÜK YA DA SÖZCÜK GRUPLARIDIR.YÜKLEME ‘NE ZAMAN,NASIL,NİÇİN,NE İLE,KİM İLE’ v.b. SORULARI SORULARAK BULUNUR.
NOT!!! ‘NEREYE’ ASLINDA DOLAYLI TÜMLEÇ SORUSUDUR.ANCAK YÖN BİLDİREN SÖZCÜKER YALIN HALDE KULLANILMIŞ VE YÜKLEMİ ETKİLEMİŞSE ZARF TÜMLECİ OLUR VE ‘NEREYE’ SORUSU SORULARAK BULUNUR. İÇERİ GEL!(NEREYE GEL?) YÖN BİLDİREN BU SÖZCÜKLER, BELİRTME DURUM EKİ(-i) ALIRSA BELİRTİLİ NESNE;YÖNELME(-e),BULUNMA(-de),ÇIKMA(-den) DURUM EKLERİNDEN BİRİNİ ALIRSA DOLAYLI TÜMLEÇ OLUR. ZARF
SORULAR DOĞRU CEVAPLAYIN DA GÖRELİM…
Gökova Körfezi’nin güney sınırlarını çizen yarımadanın üzerinde bulunan Datça,Ege kıyılarının en güzel tatil mekanlarından biridir. ÇÜNKÜ… Bu cümlenin öğeleri aşağıdakilerin hangisinde sırasıyla verilmiştir? A.Özne-belirtisiz nesne-dolaylı tümleç-yüklem B.Özne-dolaylı tümleç-yüklem C. Belirtili nesne-dolaylı tümleç-yüklem D.Özne-yüklem E.Belirtili nesne-yüklem ‘EGE KIYILARININ EN GÜZEL TATİL MEKANLARINDAN BİRİDİR.’YÜKLEM OLUR.YÜKLEME KİM YA DA NE SORUSU SORULDUĞUNDA ‘GÖKOVA KÖRFEZİ’NİN GÜNEY SINIRLARINI ÇİZENYARIMADANIN ÜZERİNDE BULUNAN DATÇA’ ÖZNE OLUR.
O büyük şehirde,kişiliğini kaybetmemiş bir semt bulmak ümidiyle,uzun uzun gezdim. Çünkü… ‘GEZDİM’ YÜKLEMDİR.YÜKLEME ‘NEREDE’ SORUSU SORULDUĞUNDA ‘O BÜYÜK ŞEHİRDE’ CEVABI ALINIR,BU DOLAYLI TÜMLEÇTİR.’NEDEN’ SORUSUNA ‘KİŞİLİĞİNİ KAYBETMEMİŞ BİR ŞEHİR BULMAK İÇİN’CAVABI ALINIR.BU ZARF TÜMLECİDİR.YÜKLEME NASIL SORUSU SORULDUĞUNDA İSE ‘UZUN UZUN’ CEVABI ALINIR.BU DA ZARF TÜMLECİDİR… Bu cümlenin öğeleri aşağıdakilerin hangisinde sırasıyla verilmiştir? A.Dolaylı tümleç-zarf tümleci-zarf tümleci-yüklem B.Özne-dolaylı tümleç-zarf tümleci-yüklem C.Dolaylı tümleç-belirtili nesne-zarf tümleci-yüklem D.Özne-zarf tümleci-dolaylı tümleç-yüklem E.Zarf tümleci-zarf tümleci-yüklem
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde öğelere ayırmada yanlışlık yapılmamıştır? ÇÜNKÜ… A.Yıllardır derslerini dinlediğim bu büyük adamın uyarıcı fikirlerinden/çok/faydalandım. B.Bugünkü edebiyatımızı/büyük bir değişme dönemi bekliyor. C.Her devrin/bir günü gününe yaşanan çehresi/vardır. D.Romanı çok sevdiğimi/ona/birkaç kere/söylemiştim. E.Gündelik hayat/edebi eserlerde/gençlere/anlatılmalıydı. BU CÜMLE YALNIZ ÖZNE(HER DEVRİN GÜNÜ GÜNÜNE YAŞANAN BİR ÇEHRESİ) VE YÜKLEM(VARDIR)DEN OLUŞUR…
Onun tablolarında ani ilhamların,geçici hayranlıkların,coşkuların yeri yoktur. ÇÜNKÜ… ‘ YERİ YOKTUR’ YÜKLEMDİR.YÜKLEME ‘NEYİN-KİMİN’ SORUSU SORULDUĞUNDA ‘ANİ İLHAMLARIN,GEÇİCİ HAYRANLIKLARIN,COŞKUNLUKLARIN’CEVABI ALINIR,BU BELİRTİLİ NESNEDİR.’NEREDE’ SORUSU SORULDUĞUNDA İSE ‘ONUN TABLOLARINDA CEVABI ALINIR,BU DA DOLAYLI TÜMLEÇTİR. Bu cümlenin öğeleri aşağıdakilerin hangisinde sırasıyla verilmiştir? A.Zarf tümleci-özne-yüklem B.Dolaylı tümleç-belirtili nesne-özne yüklem C.Özne-yüklem D.Dolaylı tümleç-özne-yüklem E.Dolaylı tümleci-belirtili nesne-yüklem
Aşağıdakilerin hangisi iki öğeli bir cümledir? ÇÜNKÜ… A ŞIKKIÖZNE-B.Lİ NESNE VE YÜKLEMDEN,B ŞIKKI,ÖZNE-B.Lİ NESNE-DOLAYLI TÜMLEÇ-ZARF TÜMLECİ VE YÜKLEMDEN,C ŞIKKI,B.Lİ NESNE-ZARF TÜMLECİ VE YÜKLEMDEN,D ŞIKKI DOLAYLI TÜMLEÇ-B.Lİ NESNE-ZARF TÜMLECİ VE YÜKLEMDEN,E ŞIKKI İSE İKİ ÖĞEDEN;ÖZNE-YÜKLEMDEN OLUŞMUŞTUR. CEVAP:E… Aşağıdakilerin hangisi iki öğeli bir cümledir? A.Her çalışma,yaşama katılma serüvenimizin katmanlarını oluşturur. B.Ressam fırçasını tuvale özenle sürer. C.Öykülerin anlatımını çok beğendim doğrusu. D.Özel günlerde bu şiiri mutlaka okurdu. E.Disiplin,yeteneği beceriye dönüştüren bir güçtür.
ÇÜNKÜ… A ŞIKKINDA ARASÖZ(TÜRKİYE’NİN EN KALABALIK ŞEHRİNE),DOLAYLI TÜMLECİ(İSTANBUL’A),B ŞIKKINDA ARASÖZ(BU ÖNEMLİ DÜNYA KLASİĞİ) ,B.Lİ NESNEYİ,C ŞIKKINDA ARASÖZ(CAN SIKINTIMI GİDEREN ALET),YİNE B.Lİ NESNEYİ VURGULARKEN, E ŞIKKINDA ARASÖZ YOKTUR VE D ŞIKKINDA ARASÖZ(TOPLUMU AYDINLATAN KİŞİLER),ÖZNEYİ(YAZARLAR) VURGULADIĞINDAN, CEVAP:D Aşağıdaki cümlelerin hangisinde arasöz,öznenin açıklayıcısı görevinde kullanılmıştır? A.Yarın İstanbul’a,Türkiye’nin en kalabalık şehrine, gidecekti. B.Suç ve Ceza’yı,bu önemli dünya klasiğini okumuştum. C.Radyoyu,can sıkıntımı gideren bu aleti,çok seviyorum. D.Yazarlar,toplumu aydınlatan kişiler,yalın bir anlatım kullanmalıdır. E.Bu ressam,tablolarını önümüzdeki günlerde sergileyecek.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde zarf tümleci kullanılmıştır? Çünkü… YÜKLEME(ÇIKTI) ‘KİM?’ SORUSU SORULDUĞUNDA ‘BİR BÖCEK’,’NEREDEN?’ SORUSU SORULDUĞUNDA ‘ÇALILARIN ARASINDAN’,’NASIL(BİR BÖCEK)?’ SORUSU SORULDUĞUNDA DA ‘KÜÇÜK’ CEVABI ALINIR VE BU ZARF TÜMLECİDİR… A.Çalıların arasından küçük bir böcek çıktı. B.Bahçedeki nar ağacının dallarını kestiler. C.Havalar soğumadan evin tamirini bitirelim. D.Dar bir yoldan tepeye tırmanmaya başladık. E.Size uçakla geleceğimi söylemiştim. CEVAP:A …mı acaba?!!
Aşağıdakilerden hangisi özne,dolaylı tümleç ve yüklemden oluşmuştur? Çünkü… DÜKKANIMIZ Aşağıdakilerden hangisi özne,dolaylı tümleç ve yüklemden oluşmuştur? ÖZNE A.Dükkanımız tramvay caddesine yakındı. B.İçeride kimsecikleri göremedim. C.Üst kata tahta merdivenlerden çıkılırdı. D.Odanın küçük bir penceresi vardı. E.Yağmur yağınca camların aralıklarından içeriye sular girerdi. TRAMVAY CADDESİNE DOLAYLI T. YAKINDI YÜKLEM
HAZIRLAYAN VATANDAŞLAR
BENGİSU BATTAL
BÜŞRA NUR ÖZBEY ALKIŞLARI GÖRELİM...