Hadis Usûlü 12. Ders (14. hafta) HADİS İLİMLERİNİN ANA KONULARI Yrd. Doç. Dr. Ali KUZUDİŞLİ
I. CERH ve TA‘DÎL (الجرح والتعديل) Cerh: Fısk, yalancılık ve tedlîs gibi şahsî zayıflıklar veya güvenilir ravilere muhalefet gibi rivayette bulunan bir kusurdan dolayı raviyi veya rivayeti kusurlu bulmak veya reddetmek anlamına gelir. Ta‘dîl: Ravinin rivayetinin kabulünü gerektirecek güvenilirlik vasıflarına sahip olduğunu belirlemek anlamına gelir. Bu konuda yazılmış bazı önemli eserler: İbn Ebî Hâtim (ö. 327/939) el-Cerh ve’t-Ta‘dîl Tacuddîn es-Sübkî (ö. 771/1369) Kâidetü’n fi’l- Cerh ve’t-Ta‘dîl M. Abdulhay el-Leknevî (ö. 1304/1887) er-Ref ve’t-Tekmîl fi’l-Cerh ve’t-Ta‘dîl Emin Aşıkkutlu, Hadiste Ricâl Tenkidi
II. İLELÜ’l-HADÎS (علل الحديث) İlel: Hangi sebeple olursa olsunhadislerin sıhhatini zedeleyen gizli nedenlere illet (çoğ. ilel); bunları inceleyen ilme de ilelü’l-hadîs denir. Bu konuda yazılmış bazı önemli eserler: Yahya b. Maîn (ö. 233/847) et-Tarîh ve’l-İlel Ali b. el-Medînî (ö. 234/848), İlelü’l-Hadîs Ahmed b. Hanbel (ö. 241/855) Kitâbü’l-İlel ve Marifetü’r-Ricâl Tirmizî (ö. 279/892), el-İlelü’l-Kebîr İbn Ebî Hâtim (ö. 327/939), İlelü’l-Hadîs İbnu’l-Cevzî (ö. 597/1201) el-İlelü’l-Mütenâhiye fi’l-Ehâdîsi’l-Vâhiye İbn Recep el-Hanbelî (ö. 795/1393), Şerhu İleli’t- Tirmizî
III. GARÎBÜ’L-HADÎS (غريب الحديث) Garîb: Bu kelime, hadis ıstılahında iki farklı anlamda kullanılmaktadır. Metin veya isnat yönünden tek kalmış raivyetlere garîb hadis denilmektedir. İkinci anlamı, hadis metinlerinde yer alan ve az kullanılması dolayısıyla anlamı yaygın biçimde bilinmeyen kelimeler ve bunları konu edinen bilim dalı manasına gelmektedir. Bu konuda hicrî üçüncü asrın başından itibaren eserler verilmeye başlanmıştır. Bu konuda yazılmış bazı önemli eserler: Zamehşerî (ö. 538/1144), el-Fâik fi Garîbi’l-Hadîs İbnü’l-Esîr (ö. 606/1210) en-Nihâye fî Garîbi’l- Hadîs ve’l-Eser.
IV. MUHTELİFÜ’L-HADÎS (مختلف الحديث) Muhtelifü’l-hadîs: Bir hadisin diğer hadislere veya şerî delillere zıt görünmesinin nedenlerini araştırır ve bunları gidermenin yollarını arar. Bu konuda yazılmış bazı önemli eserler: Şafiî (ö. 204/819), İhtilâfü’l-Hadîs İbn Kuteybe (276/889) Te’vîlü Muhtelifi’l-Hadîs İsmail Lütfi Çakan, Hadislerde Görülen İhtilaflar ve Çözüm Yolları
V. NÂSİH MENSÛH (ناسخ الحديث ومنسوخه) Nesh: Uygulanmakta olan bir nassın kapsamına giren hükmün, daha sonraki bir nassla tamamen veya kısmen kaldırılmasına denir. Bu konuda hicri ikinci asrın sonlarından itibaren eserler verilmeye başlanmıştır. Bu konuda yazılmış bazı önemli eserler: Hâzimî (ö. 584/1188), el-İtibâr fi’n-Nâsih ve’l- Mensûh Ali Osman Koçkuzu, Hadisde Nâsih ve Mensûh.
VI. ESBÂBU VURÛDİ’L-HADÎS (أسباب ورود الحديث) Hadislerin daha iyi anlaşılması için onların hangi sebeple, nerede ve ne zaman söylendiğini araştırmaktır. Bu konuda yazılmış bazı önemli eserler: Suyûtî (ö. 911/1505), Esbâbu Vurûdi’l-Hadîs İbn Hamza el-Hüseynî (ö. 1120/1708), el-Beyân ve’t-Ta‘rîf fî Esbâbi Vurûdi’l-Hadîs.
14. Hafta dersinin sonu Aşağıdaki hadisi ezberleyiniz. (Müslim, Sahîh, İmân 1/13.) حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِي شَيْبَةَ، وَأَبُو كُرَيْبٍ قَالَا: حَدَّثَنَا ابْنُ نُمَيْرٍ، ح وحَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ بْنُ سَعِيدٍ، وَإِسْحَاقُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ، جَمِيعًا عَنْ جَرِيرٍ، ح وحَدَّثَنَا أَبُو كُرَيْبٍ، حَدَّثَنَا أَبُو أُسَامَةَ، كُلُّهُمْ عَنْ هِشَامِ بْنِ عُرْوَةَ، عَنْ أَبِيهِ، عَنْ سُفْيَانَ بْنِ عَبْدِ اللهِ الثَّقَفِيِّ، قَالَ: قُلْتُ: يَا رَسُولَ اللهِ، قُلْ لِي فِي الْإِسْلَامِ قَوْلًا لَا أَسْأَلُ عَنْهُ أَحَدًا بَعْدَكَ - وَفِي حَدِيثِ أَبِي أُسَامَةَ غَيْرَكَ - قَالَ: " قُلْ: آمَنْتُ بِاللهِ، فَاسْتَقِمْ " İsmail Lütfi Çakan, Hadislerde Görülen İhtilaflar Ali Osman Koçkuzu, Hadisde Nâsih Mensûh Emin Aşıkkutlu, Hadiste Rical Tenkidi adlı kitapları genel olarak inceleyiniz. Bu kitapların İçindekiler bölümünü inceleyerek ilginizi çeken bir başlığı, sınıfta kısaca anlatmak için okuyunuz.