TÜRKİYE ELEKTRİK PİYASASI Dünyadaki gelişmelere paralel olarak ülkemizde de elektrik enerjisi sektöründe hızlı bir şekilde yeniden yapılanma süreci yaşanmaktadır. elektrik piyasasının durumu nedir. sorunları ve çözüm önerileri neler olmalıdır. Geçmişte yaşanan olumsuzluklardan ders alınmış mıdır. Bir plan dönemi var mıdır. daha uzun vadeli hedefleri neler olacaktır.

İNSAN DOĞASI GEREĞİ KENDİSİNİ GÜVENLİK İÇİNDE HİSSETMEK İSTER. DOLAYISIYLA GÜVENSİZLİK HİSSİ BİREYİN KENDİSİNİ DAHA GÜVENLİ BİR YERLERE BAĞLAMASI İLE SON BULUR. YATIRIMCIYI YATIRIMDAN ÜRETİCİYİ ÜRETİMDEN ALIKOYAN TEMEL UNSUR PİYASAYA DUYULAN GÜVENSİZLİKTİR.

KALICI MI, GEÇİCİ Mİ ? OLDUĞU TAHMİN EDİLEMEYEN KURALLAR PİYASAYA YÖNELİK UYGULAMALARA DIŞARIDAN MÜDAHALE EDİLDİĞİNİ GÖSTERİR OLAYLAR KALICI MI, GEÇİCİ Mİ ? OLDUĞU TAHMİN EDİLEMEYEN KURALLAR HER AN DEĞİŞEBİLİR YÜKÜMLÜLÜKLER KAMU –ÖZEL SEKTÖR ARASINDAKİ EŞİTSİZLİK YETKİ KARMAŞASI KAZANILMIŞ HAKLARIN İHLAL EDİLEBİLME RİSKİ xxx Yatırımcılar yatırım kararlarını verme aşamasında nasıl bir piyasa yapısı içerisinde faaliyet göstereceklerini bilme ihtiyacı hissettiklerinden Yatırımcıların Gelecek İçin Herhangi Bir Öngörüde Bulunmaları mümkün görünmemektedir. piyasanın hukuki ve teknik altyapısı yatırımcılar açısından gerektiği ölçüde belirgin değildir. piyasasının hedeflenen doğrultuda beklenen sonuçları vermemesinin ana nedeninin güven eksikliği ve bunun yarattığı belirsizlik ortamı olduğunu söyleyebiliriz. .

SİSTEMİN BÜTÜNÜNE YÖNELİK YAPILAMAYAN, PİYASAYI TAM ANLAMIYLA KAVRAYAMAYAN SİSTEMİN İHTİYAÇLARINI KARŞILAYAMAYAN, SEKTÖRÜN GELECEĞE DÖNÜK ADIMLARINI TAKİP EDEMEYEN Piyasada bir süre sonra başka önlemler alınmaya çalışılacaktır. elektrik piyasasının diğer piyasalara benzemeyen karmaşık yapısı ve uluslar arası gelişmeler dikkate alınarak, oluşturulacak yapının en tutarlı, hem mevcut hem de gelecek değeri açısından en yüksek değeri temsil edecek şekilde yeniden öngörülmesi gerekmektedir

Elektrik Borsası elektrik enerjisi rekabet ortamında alınıp satılan ticari bir mal özelliğine kavuşmuş elektrik bir kamu hizmeti midir, yoksa emtia mıdır, tartışmaları bitmiştir.

YENİ PİYASA SÖZLEŞMELERİN VE PİYASALARIN DÜNYASIDIR PİYASA TARAFLAR ÜZERİNDE DOĞRUDAN ETKİLERİ OLAN BÜYÜK ÇAPLI YAPISAL DEĞİŞİKLİKLER İÇERMEKTEDİR. YENİ, PİYASA YAPISI İLE BİRLİKTE OYUNUN KURALLARI DEĞİŞMİŞTİR. DOGAL OLARAK PİYASA OYUCULARININ BEKLENTİLERİ ARTMIŞ SORDUKLARI SORULAR FARKLILAŞMIŞTIR.

NE KADAR HESAP VEREBİLİYOR NE KADAR BAĞIMSIZ NE KADAR TARAFSIZ NE KADAR UZMAN NE KADAR ŞEFFAF NE KADAR HESAP VEREBİLİYOR TEİAŞ, SİSTEM İŞLETMECİSİ, PİYASA İŞLETMECİSİ sorularının piyasa oyuncuları tarafından sorulabilmesi, sorgulanabilmesi , cevaplarının net bir şekilde alınabilmesi gerekmektedir. çünkü bilinmeyen performans iyileştirilemez

TEİAŞ elektrik sisteminin sistem işletmecisi, piyasa işletmecisi aynı zamanda iletim sisteminin sahibi ve işletmecisidir. PİYASA İŞLETMECİSİ SİSTEM İŞLETMECİSİ PİYASA OYUNCULARI İletim Sistemi İşletmecisinin şeffaflık ve tarafsızlık ilkeleri doğrultusunda hareket etmesi, hukuki yapısının, örgütlenmesinin ve karar alma süreçlerinin her türlü etkiden uzak olması gerekmekte olup; TEİAŞ’NİN Karar alma süreçlerinde hızlı hareket kabiliyeti olmadığı kararlarını alırken bağımsız davranamadığı bir gerçektir. bu nedenle kısa bir süre sonra gelişen piyasa ihtiyaçlarına teknik ve hukuki altyapı olarak cevap vermesi güçleşecektir. TÜKETİCİLER Üreticiler Tedarikçiler

MWh MWh üreticiler şebekeler Sistem işletmecisi(leri)PMUM / MYTM elektrik borsası aracı kurumlar (brokerler) tüccarlar şebekeler Sistem işletmecisi(leri)PMUM / MYTM denge sorumlusu tedarikçiler Tüm enerji alışverişleri, satışlar ,anlaşmalar ,haberleşmeler ,ilişkiler bu sistem ve bu sistem etrafında örgütlenmiş olan insan, tesis ve bilgisayar altyapısı ile Gerçekleştirilmek zorundadır. iletim sistemi bu sistemden hizmet alan şirketler için hayati önemi haizdir. portföy yöneticiler MWh tüketiciler 9 9

ÇOK FAZLA İŞ NEDENİYLE SİSTEMDE YIĞINLARIN OLUŞMASI YÖNETSEL ZORLAMALAR İŞLETME AMACINDAN SAPILMASI SÜREÇLERDE AKSAMALAR FARKLI ROLLERİ OLAN İKİ İŞLETMECİNİN ÇATIŞMASI İletim sisteminin işletilmesinde yapılacak herhangi bir hata veya taraflı karar haksız menfaatlerin kazanılmasına yol açabilecektir. Bu da iletim sisteminin örgütlenmesinde ve tasarruflarında bağımsız ve tarafsız olmasının önemini artırmaktadır.

TARAFLAR VE AMAÇ FARKLILIKLARI Piyasa oyuncularının amaçlarının kazanç elde etmek olduğu söylenebilir. piyasa işletmecisinin amacı ise borsa tarzında bir piyasanın işletilmesidir. elektrik enerjisini tüketicilere kesintisiz ve kaliteli bir şekilde temin etmek bununla ilgili tedbirleri almak ise sistem işletmecisinin bakış açısıdır. burdan görüldüğü üzere elektrik sistem işletmeciliği ile elektrik piyasası yönetimi yani piyasa işletmeciliği birbirinden tamamen farklı faaliyetlerdir. sorumlulukları ve görev alanları farklıdır.“iki işletmeci arasında amaç farklılığı" mevcuttur

AMAÇLARININ BİRBİRİNE GİRMESİ BİR İŞLETMECİNİN DİĞER İŞLETMECİNİN YETKİLİ OLDUĞU KONULARA MÜDAHALE ETMESİ     İKİ AYRI İŞLETMECİNİN GÖREV SINIRLARININ NELER OLDUĞU SINIRIN NEREDE BAŞLAYIP NEREDE BİTECEĞİNİN BİLİNMEMESİ AMAÇLARININ BİRBİRİNE GİRMESİ İKİ AYRI İŞLETMECİNİN PİYASA OYUNCULARI KARŞISINDA BİRLİKTE HAREKET ETMESİ BÜYÜK ÇIKAR GRUPLARININ PİYASAYI KENDİLERİ İÇİN YÖNLENDİRMEK İSTEMELERİ SONUCUNDA Çıkar çatışmaları çıkabilecek veya yanlı tavırlar sergilenebilecektir.. Bu nedenle Piyasa ve sistem işletmecisinin birbirinden tamamıyla bağımsız olmaları gerekmektedir.

HUSUMETİN YÖNELTİLEBİLMESİ HESAP VERME SORUMLULUĞU İLİŞKİSİ İÇİNDE OLAN TARAFLARIN ROL VE SORUMLULUKLARININ AÇIKÇA BELİRLENMİŞ OLMASI, PİYASA İŞLETMECİSİ VE SİSTEM İŞLETMECİSİNİN UYGULAYACAKLARI PROSEDÜR VE SÜREÇLERİN İYİ TANIMLANMIŞ OLMASI GEREKMEKTEDİR. ŞU ANKİ PİYASA İÇERİSİNDE MEVCUT OLAN YETKİ VE SORUMLULUK KARMAŞASI KARŞISINDA PİYASA OYUNCULARI HUSUMETLERİNİ, VE EYLEMLERİNİ DOĞRU TARAFA YÖNELTEMEME SORUNU YAŞAMAKTADIRLAR ÇATIŞMANIN İÇİNDE OLMAYAN TARAFLARA YÖNELME GEREKSİZ ZAMAN VE HAK KAYBINA YOL AÇMAKTADIR.

HESAP VERİLEBİLİRLİK İÇİN HESAP VEREBİLECEK ŞEKİLDE ÖRGÜTLENMİŞ PİYASA VE SİSTEM İŞLETMECİSİ, HESAP SORABİLECEK BİLGİ DÜZEYİNE VE KATILIM ANLAYIŞINA SAHİP PİYASA OYUNCULARI KALİTELİ BİLGİNİN SAKLANDIĞI ŞEFFAFLIK DÜZEYİNİN YETERSİZ OLDUĞU PİYASALARDA HESAP VERİLEBİLİRLİĞİ SAĞLAYAMAZSINIZ. YETERLİ DERECEDE BİLİNMEYEN YASAL VE BÜROKRATİK YAPI, SÜREÇLERİN İYİ TAKİP EDİLMEMESİ ,HİZMETLERİN SUNUMUNDAKİ AKSAKLIKLARIN FARK EDİLEMEMESİ HESAP SORABİLMENİZİ ENGELLER PİYASA VE SİSTEM İŞLETMECİSİ YAPTIKLARI UYGULAMALARIN NEDENLERİNİ AÇIKLAYABİLMELİ ,AKSAMALARIN SORUMLULUĞUNU VE SONUÇLARINI KABUL EDEBİLMELİDİRLER

ŞEFFAFLIK PİYASANIN TEMİNATIDIR. ÖNEMLİYMİŞ GİBİ GÖRÜLEN BİLGİLERİ SAKLAMAYI BİR TARZ OLARAK BENİMSEYEN KURUMLAR SAKLADIKLARI BİLGİNİN KENDİLERİNE ÖNEMLİ AVANTAJLAR SAĞLADIĞINI VEYA KENDİLERİNİ KORUDUĞUNU DÜŞÜNÜRLER. ŞEFFAF BİR PİYASADA TEKNİK ANLAMDA YAPILAN İŞİN YASAL OLDUĞU BELİRLENEBİLİR. SAHİP OLUNAN YETKİLERİN ADİL VE RASYONEL OLARAK KULLANILDIĞI GÖRÜLEBİLİR. PİYASA YAPISI NET BİR ŞEKİLDE ÖNGÖRÜLEBİLİR VE PİYASA İŞLEMLERİNE İLİŞKİN GÜVENİLİR ANALİZLER YAPILABİLİR. ŞEFFAFLIĞIN OLMADIĞI PİYASADA GÜVENSİZLİK VE KÖTÜ NİYETLİ YÖNLENDİRMELER OLUŞACAKTIR. ŞEFFAFLIK DERECESİ VE AÇIKLANAN BİLGİNİN KALİTESİ REKABET EDİLEBİLİR BİR PİYASA İÇİN ÖNEMLİDİR.

ADİL VE SAYDAM İŞLEYİŞİNE GEREKLİ DİKKAT GÖSTERİLİYORMU ? İLETİM SİSTEMİ İŞLETMECİLİĞİNİN SİSTEMDEN HİZMET ALAN ŞİRKETLERİN ÖZEL MENFAATLERİNDEN UZAK, BAĞIMSIZ VE TARAFSIZ BİR ŞEKİLDE YAPILMASI GEREKMEKTE OLUP; ADİL VE SAYDAM İŞLEYİŞİNE GEREKLİ DİKKAT GÖSTERİLİYORMU ? AYRIMCILIK YAPMAYACAK BİR ŞEKİLDE DAVRANMASI GARANTİ ALTINA ALINDI MI ? KARARLARI SORGULANABİLİYOR MU ? HAKİM DURUMUN MUHTEMEL SUİİSTİMALİNİ ÖNLEYEBİLECEK TEŞHİSLERİ YAPABİLİYOR MU ? Teknik detayların güçlüğü bahane edilerek kararlar kapalı kapılar arkasında veriliyorsa bu piyasaya duyulan güveni zedeler. yük tevzi çalışanlarının anlık vermiş olduğu kararlar son derece önemli ve çok büyük kârlara veya zararlara sebep olabilmektedir. verilen talimatlar sonucunda elektriğin kimden, hangi fiyattan ne sebeple alındığı soruları cevaplanabildiği ölçüde piyasa oyuncularının elektrik piyasasında oluşan fiyatın tarafsız ve adil bir şekilde belirlendiğine, fiyatların yapay bir şekilde oluşturulmadığına inanmaları Sağlanabilecektir

PİYASA İŞLETMECİSİNİN ÖZERK BİR KURUM OLARAK YAPILANDIRILMASI, YETKİLİ OLDUĞU KONU VE ALANLARDA, DÜZENLEMELERİNİ YAPABİLMESİ ,ETKİ ALTINDA KALMADAN BAĞIMSIZ VE TARAFSIZ HAREKET EDEBİLME AVANTAJINA SAHİP OLMASI, GEREKMEKTEDİR. DEĞİŞEN ŞARTLARA VE PİYASADAKİ GELİŞMELERE DUYARSIZ KALINMASI, KARARLARDA ÇELİŞKİ VE GECİKME, FARKLI UYGULAMALAR PİYASA OYUNCULARININ HAKEMİN HAKEMLİĞİNE GÜVENEMEMELERİNE YOL AÇAR . ELEKTRİK BORSASINDA HİÇBİR OYUNCUYA DOKUNULMAZLIK STATÜSÜ TANINMAMASI , PİYASADA DOKUNULMAZ HİÇBİR OYUNCUNUN BULUNMAMASI GEREKMEKTEDİR.

ELEKTRİK BORSASINDA BÜYÜK MİKTARDA PARASAL İŞLEMLERİN GERÇEKLEŞTİRİLECEĞİ DÜŞÜNÜLDÜĞÜNDE TARAFLI DAVRANIŞ UFAK BİR TEKNİK İDARİ YA DA HUKUKİ HATA TELAFİSİ GÜÇ ZARARLAR DOĞURABİLECEKTİR. PİYASA İŞLETMECİSİ TARAFINDAN PİYASA İŞLEMLERİNİN GİZLİLİĞİ BÜTÜNLÜĞÜ ERİŞİLEBİLİRLİĞİ KURTARILABİLİRLİĞİ GÜVENİLİRLİĞİ GARANTİSİNİN DE MUTLAKA VERİLMESİ GEREKMEKTEDİR.

KOMİTE OLUŞTURULABİLME KATILIMCILIK PİYASA OYUNCULARI TARAFINDAN PİYASA İŞLETMECİSİNİN PİYASAYA İLİŞKİN YAPTIĞI UYGULAMALARIN VE İŞLEMLERİN İZLENEBİLMESİ VE DENETLENEBİLMESİ GEREKMEKTEDİR. PİYASA KATILIMCILARI TARAFINDAN SEÇİLMEK SURETİYLE OLUŞTURULAN TARAFSIZ OLDUĞUNA GÜVENİLEN BİR KOMİTENİN VARLIĞI HALİNDE PİYASA OYUNCULARI HAKLARINI ÖĞRENİR ve İSTER; HAKLARINI KORUR ve SAVUNUR; HAKLARINI ÖRGÜTLER .

HUKUKİ UYUŞMAZLIKLAR ÇATIŞMA YAŞANAN KURUMLARA, DOĞUŞ SEBEPLERİNE İŞLEMLERİN NİTELİĞİNE GÖRE FARKLI USULLERLE İNCELENMELİDİR. UYUŞMAZLIKLARIN KLASİK DEVLET YARGISI KAPSAMINDA ÇÖZÜMLENMESİ HEM YARGILAMA SÜRECİ HEM DE TEKNİK NİTELİKLER BAKIMINDAN SIKINTI YARATABİLECEKTİR. ÖNEMLİ BİR SORUN İSE UYGULAMALAR SONUCUNDA ORTAYA ÇIKACAK HUKUKİ PROBLEMLER PİYASA YAPISI MANTIĞI İÇERİSİNDE Mİ ? YOKSA KAMU HİZMETİ İLKELERİ ÇERÇEVESİNDE Mİ ? YORUMLANACAK VE ÇÖZÜMLENMEYE ÇALIŞILACAKTIR. . Elektrik piyasası son derece teknik bir konudur. kar ve zararlar yüksek boyutta olacaktır.hukuki ilişkiler gittikçe karmaşık bir hale gelmektedir.

KURUMSAL YAPILANMALAR İŞ YAPIŞ ŞEKİLLERİ ZİHNİYETLER YÜKÜMLÜLÜKLER YETKİ VE SORUMLULUKLAR GÖZDEN GEÇİRİLİP ,SORGULANMALI YENİDEN TANIMLANMALIDIR. ALIŞKANLIKLARIN VE GELENEKLERİN BIRAKILAMAMASI PİYASASININ İŞLEYİŞİNE TEHDİT OLUŞTURACAKTIR.

ETKİN BİR ŞEKİLDE İŞLEYEN BAĞIMSIZ BİR ŞEKİLDE ÖRGÜTLENMİŞ PİYASANIN ENERJİ YATIRIMLARINI ARTTIRMA YÖNÜNDE DE OLUMLU BİR ETKİSİ OLACAGI SÖYLENEBİLİR. TEK BAŞINA BAĞIMSIZLIK GÜVENİLİR OLMASINI GARANTİ ETMEZ PİYASA GÜVENİLİR OLMADIKÇA BAĞIMSIZ OLMASI BİR ANLAM İFADE ETMEYECEKTİR.

TEŞEKKÜRLER Elektrik Piyasasının temel sorunlarını çözmek ve geleceğini yönlendirmek konusunda gerekli suur ve bilinçe sahip olunması; dileğiyle