Çağ Üniversitesi Hukuk Fakültesi Deniz Alanlarının Sınırlandırılması Hukuku ve Doğu Akdeniz Dr.Öğr. Üyesi Sami Doğru

Sunum Planı Giriş 1. Deniz Alanlarının Sınırlandırması Hukuku a. Sözleşme Hükümleri b. Yargı Kararları c. Devlet Uygulamaları 2. Hakkaniyet Prensipleri 3. İgili/Özel Durumlar a. Coğrafi Faktörler b. Coğrafi Olmayan Faktörler Sonuç ve Öneriler 

Giriş «Bir dönüm çorak toprak için binlerce mil kare deniz alanı verebilirim.»

Giriş «Sınırlar, barış ve savaş uyuşmazlıklarının üzerine asıldığı bir nevi ustura ağzı gibidir..»

Giriş Ticari şirketler, sınırları belirlenmiş ve devletler arasında uyuşmazlığa konu olmayan deniz alanlarını tercih etmekteler

Giriş Bugün dünyada mevcut yaklaşık 400’ü aşkın deniz yetki alanı uyuşmazlığından 190’a yakını anlaşmalarla belirlenmiştir

Giriş «Kıbrıs sorunu denize yayılarak daha da tehlikeli boyutlara ulaşmıştır

Amaç Doğu Akdeniz’de; - Uyuşmazlığın çözülmesinde uygulanacak uluslararası hukuk kuralları hakkında bilgi vermek - Kıyıdaş devletler arasında yapılacak bir sınırlandırmada Türkiye ve KKTC’nin tezlerine temel oluşturacak hukuki argümanlar ortaya koymak

Deniz Alanlarının Sınırlandırması Hukuku ‘Deniz Yetki Alanı’ İlanı ve ‘Deniz Yetki Alanı’ Sınırlandırılması (tek taraflı bir işlem değil)

Deniz Alanlarının Sınırlandırması Hukuku ‘Deniz Yetki Alanı’ İlanı: Tek taraflı işlem - Bitişik Bölge - Balıkçılık Bölgesi - Kıta Sahanlığı - Münhasır Ekonomik Bölge

Deniz Alanlarının Sınırlandırması Hukuku ‘Deniz Yetki Alanı’ Sınırlandırması: Anlaşma ‘Tek taraflı bir işlem değil’

Kıta Sahanlığı ve MEB Alanlarının Sınırlandırılmasına İlişkin Uluslararası Hukuk Kuralları Sınırlandırılma; - Sözleşme hükümleri, - Örf ve adet hukuku kuralları - Yargı kararları - Devlet uygulamaları

Kıta Sahanlığı ve MEB Alanlarının Sınırlandırılmasına İlişkin Uluslararası Hukuk Kuralları Sözleşmeler “Denizlerin Anayasası”: - 1958 Cenevre Sözleşmeleri ile - 1982 Deniz Hukuku Sözleşmesi

Kıta Sahanlığı ve MEB Alanlarının Sınırlandırılmasına İlişkin Uluslararası Hukuk Kuralları Sınırlandırma İlkeleri - Genel prensipler - Her olaya uygulanabilecek açık kurallar bulunma- maktadır.

Kıta Sahanlığı ve MEB Alanlarının Sınırlandırılmasına İlişkin Uluslararası Hukuk Kuralları Sınırlandırma İlkeleri - Her sınırlandırmanın kendine özgü dikkate alınacak «ilgili/özel durumları» vardır. - Doğu Akdeniz’e özgü «ilgili/özel durumlar» da vardır. - Bunun için Yargı Kararları ve Devlet Uygulamalarını incelemek gerekir

Kıta Sahanlığı ve MEB Alanlarının Sınırlandırılmasına İlişkin Uluslararası Hukuk Kuralları 1958 Cenevre Kıta Sahanlığı Sözleşmesi (Md. 6) Kıta Sahanlığının sınırı, - Kural olarak, “anlaşmayla” saptanacaktır. - Bu konuda bir anlaşmaya varılamazsa ve “özel durumlar” farklı bir sınırın saptanmasını haklı kılmıyorsa, Sınırlandırma “eşit uzaklık” ilkesine göre yapılır.

Kıta Sahanlığı ve MEB Alanlarının Sınırlandırılmasına İlişkin Uluslararası Hukuk Kuralları 1982 Deniz Hukuku Sözleşmesi (Md. 74 ve 83) Sınırlandırma; - ‘Hakkaniyete uygun çözüme’ ulaşmak maksadıyla, - Uluslararası hukuka uygun olarak ‘anlaşma’ ile yapılacaktır. vurgu ‘Hakkaniyete uygun çözüme’

Kıta Sahanlığı ve MEB Alanlarının Sınırlandırılmasına İlişkin Uluslararası Hukuk Kuralları Yargı kararları Sınırlandırma; - ‘Hakkaniyet prensiplerine’ uygun bir şekilde ve - Bütün ‘ilgili durumlar’ dikkate alınarak - ‘Anlaşma’ ile yapılacak *1969 Kuzey Denizi Davasında *1977 İngiltere- Fransa Kıta Sahanlığı Davası ve *1993 Grönland/Jan Mayen Davasında

Kıta Sahanlığı ve MEB Alanlarının Sınırlandırılmasına İlişkin Uluslararası Hukuk Kuralları Romanya-Ukrayna Davası Üç aşamalı bir süreç Birinci aşamada, ‘geçici eşit uzaklık çizgisi’ ikinci aşamada, bu çizginin düzeltilmesine olan ihtiyaç değerlendirilmekte ve üçüncü aşamada da, bunun ‘hakkaniyete uygun olmayan sonuca’ neden olup olmadığı test edilmektedir.

Kıta Sahanlığı ve MEB Alanlarının Sınırlandırılmasına İlişkin Uluslararası Hukuk Kuralları Devlet Uygulamaları Hakkaniyete Uygun Çözüm - Önce ‘ortay hat’ ile başlayıp, - Çeşitli ‘faktörler/‘ilgili durumlara’a göre bu hattın üzerinde düzeltmeler yaparak Hakkaniyete Uygun Çözüme ulaşmak

Kıta Sahanlığı ve MEB Alanlarının Sınırlandırılmasına İlişkin Uluslararası Hukuk Kuralları Uluslararası Hukuk; - Belirli bir metodu öngörmemekte, - Sınırlandırmanın; * Bütün ‘ilgili durumların’ dikkate alınarak * ‘Hakkaniyete uygun çözüme’ ulaşılmak amacıyla * ‘Hakkaniyet prensiplerince’ yapılması gerektiği vurgulanmaktadır.

Hakkaniyet Prensipleri -Belirleyici olan sonuçtur; prensipler sonuca bağlıdır. -Bir prensibin hakkaniyete uygunluğu, onun hakkaniyet uygun çözüme ulaşılmasına yönelik katkısı ışığında değerlendirilir. -Prensipler, ‘hakkaniyete ilişkin değerlerini’ çözümün hakkaniyete uygunluğuna yaptığı atıftan almaktadır. - Prensipler, hakkaniyete uygun çözüme ulaşmaya katkısına göre seçilmek zorundadır.

Hakkaniyet Prensipleri Hakkaniyet Prensipleri=genel uygulama esasları Örnek Hakkaniyet Prensipleri: 1 . Coğrafya yeniden tanımlanmaz. 2. Başka devletin doğal uzantısı kesilmez. 3. Bütün ilgili/özel durumlara saygı gösterilir. 4. Hakkaniyet eşitlik anlamına gelmez. 5. Dağıtıcı adalet konusunda bir tereddüt yoktur.

Hakkaniyet Prensipleri Sonuç olarak, ‘hakkaniyet prensiplerinin’ uygulanması, -`ilgili/özel durumun` bir fonksiyonu olan ‘hakkaniyet surecinin’ uygulanması anlamına gelir. - Bunun için ‘hakkaniyet prensipleri’, hakkaniyete uygun çözüme ulaşmaya yarayacak ‘ilgi/özel durumlara’ atıf yapar. Bu nedenle, ‘ilgili/özel durumların’ incelenme ihtiyacı vardır.

(Relevant/Special Circumstances) İlgili/Özel Durumlar (Relevant/Special Circumstances) Karar vericilere, sınırlandırmanın tarafları olan devletlere ne kadar deniz alanı verilmesi gerektiğini belirleyecek şekilde tasarlanmıştır. İki fonksiyonu vardır

(Relevant/Special Circumstances) İlgili/Özel Durumlar (Relevant/Special Circumstances) İlk fonksiyonu: -‘Eşit uzaklık’ metodunun uygulanmasını kolaylaştırmaktır. İkinci fonksiyon: - ‘Hakkaniyetli’ bir sınırlandırmada, hangi metodun kullanılması gerektiğine karar verilmesini sağlamaktır.

(Relevant/Special Circumstances) İlgili/Özel Durumlar (Relevant/Special Circumstances) 1. Coğrafi faktörler; - genel coğrafi çerçeve - sahilin yapısı, - orantılılık, - adaların varlığı, - esas hatlar, - jeolojik ve jeomorfolojik değerlendirmeler - üçüncü devletlerin varlığı’, - kara ülkesi sınırının pozisyonu. 2. Coğrafi olmayan faktörler - ekonomik faktörler, - tarafların devlet uygulamaları, - güvenlik ve politik faktör

(Relevant/Special Circumstances) İlgili/Özel Durumlar (Relevant/Special Circumstances) 1. Coğrafi faktörler a. Genel coğrafi çerçeve * Anakara kıyılarının genel formasyonu ve * Anakara kıyılarının uzunluğudur

(Relevant/Special Circumstances) İlgili/Özel Durumlar (Relevant/Special Circumstances) Coğrafi faktörler a. Genel coğrafi çerçeve * Anakara kıyılarının genel formasyonu ve * Anakara kıyılarının uzunluğudur

(Relevant/Special Circumstances) İlgili/Özel Durumlar (Relevant/Special Circumstances) 1. Coğrafi faktörler b. Sahilin Yapısı Sınırlandırmada sahil coğrafyasının rolü çok belirleyicidir ve iki prensip üzerine kurulur: - “… kara denize hakimdir ve - Bu hakimiyetini denizle buluştuğu kıyıları (sahili) vasıtasıyla kurar…”

(Relevant/Special Circumstances) İlgili/Özel Durumlar (Relevant/Special Circumstances) 1. Coğrafi faktörler b. Sahilin Yapısı: Yargı Kararları - Malta- Libya Davası, - Ege Denizi Kıta Sahanlığı Davası, - Gine/Gine Bisse Davası gibi,

b. Sahilin Yapısı İlgili/Özel Durumlar (Relevant/Special Circumstances) 1. Coğrafi faktörler: Doğu Akdeniz b. Sahilin Yapısı Dr. Cihat Yaycı Düşey Hatlar Kıyı doğrultusuna uygun diagonal hatlar

(Relevant/Special Circumstances) İlgili/Özel Durumlar (Relevant/Special Circumstances) 1. Coğrafi faktörler: Doğu Akdeniz Kıyı doğrultusuna uygun diagonal hatlara göre

(Relevant/Special Circumstances) İlgili/Özel Durumlar (Relevant/Special Circumstances) 1. Coğrafi faktörler c. Adalar - Tam etki verilen adalar - Hiç etki verilmeyen adalar - Yarım ya da - Daha az etki verilen adalar

(Relevant/Special Circumstances) İlgili/Özel Durumlar (Relevant/Special Circumstances) 1. Coğrafi faktörler c. Adalar - Adaların büyüklüğü, - Ana kıtaya uzaklığı, - Egemenlik uyuşmazlığına konu olması nedeniyle hiç etki verilmediği. - Kullanılan sınırlandırma metodu nedeniyle, adaların ihmal edildiği

(Relevant/Special Circumstances) İlgili/Özel Durumlar (Relevant/Special Circumstances) 1. Coğrafi faktörler c. Adalar Yargı kararları ve devlet uygulamalarında, adalara etki verilip verilmemesi konusundaki değerlendirmenin adalar birkaç gruba ayrılarak yapıldığı görülmektedir. 1. Kıyıya yakın adalar (offshore islands), 2. Kıyıya uzak ama ortay hattın berisindeki adalar (off lying islands/detached islands), 3. Ortay hat bölgesindeki adalar (islands in the median zone,) 4.Ters taraftaki adalar (islands ‘on wrong side) ve 5. Ada devletleri.

(Relevant/Special Circumstances) İlgili/Özel Durumlar (Relevant/Special Circumstances) c. Adalar: Doğu Akdeniz’de Ters taraftaki adalar Ada devleti

(Relevant/Special Circumstances) İlgili/Özel Durumlar (Relevant/Special Circumstances) c. Adalar: Ters taraftaki adalar St. Pierre and Miquelon Davası

(Relevant/Special Circumstances) İlgili/Özel Durumlar (Relevant/Special Circumstances) c. Adalar: 1968 İran- S. Arabistan Anlaşması

(Relevant/Special Circumstances) İlgili/Özel Durumlar (Relevant/Special Circumstances) c. Adalar: 1971 Tunus Libya Anlaşması

(Relevant/Special Circumstances) İlgili/Özel Durumlar (Relevant/Special Circumstances) c. Adalar: 1978 Avustralya-Papua Y. Gine Anlş.

(Relevant/Special Circumstances) İlgili/Özel Durumlar (Relevant/Special Circumstances) c. Adalar: Doğu Akdeniz kapatmama (non-encroachment)’

(Relevant/Special Circumstances) İlgili/Özel Durumlar (Relevant/Special Circumstances) c. Adalar: Ada Devletleri Malta- Libya Davası Kıyı uzunlukları:1/8

(Relevant/Special Circumstances) İlgili/Özel Durumlar (Relevant/Special Circumstances) c. Adalar: Ada Devletleri Doğu Akdeniz’de de Kıyı uzunlukları belirleyicidir

(Relevant/Special Circumstances) İlgili/Özel Durumlar (Relevant/Special Circumstances) 1. Coğrafi olmayan faktörler a. Güvenlik Geçici sınırlandırma çizgisini, iki devlet arasındaki mesafenin dikkate alınarak hakkaniyete uygun bir şekilde değiştirilmesine neden olmaktadır. Doğu Akdeniz’de de etkilidir Daha çok karasularında etkilidir. Örnekler var: * İsveç SSCM * Norveç İzlanda

(Relevant/Special Circumstances) İlgili/Özel Durumlar (Relevant/Special Circumstances) 1. Coğrafi olmayan faktörler b. Politik faktör - Sınırlandırmanın bir yönü daima politiktir. -Hem yargı hem de devlet uygulamalarında dikkate alınmakta

(Relevant/Special Circumstances) İlgili/Özel Durumlar (Relevant/Special Circumstances) 1. Coğrafi olmayan faktörler b. Politik (siyasi) faktör Kıbrıs’ın siyasi statüsü ve buna bağlı olarak KKTC’nin durumu siyasi faktör olarak ‘ilgili durum’ oluşturmaktadır. GKRY’nin tek başına Kıbrıs’ın egemenliğini kullanacak şekilde yapılacak bir sınırlandırma hakkaniyete uygun olmayacaktır.

(Relevant/Special Circumstances) İlgili/Özel Durumlar (Relevant/Special Circumstances) 1. Coğrafi olmayan faktörler c. Ekonomik Faktör Doğal kaynakların ekonomik değeri tarafların gözünde çok önemlidir ve bu ikili anlaşmalara yansımaktadır. Yargı kararlarında varlığı bilinen doğal kaynakların sınırlandırmada dikkate alınacağı kabul edilmiştir.

(Relevant/Special Circumstances) İlgili/Özel Durumlar (Relevant/Special Circumstances) 1. Coğrafi olmayan faktörler c. Ekonomik Faktör Devlet uygulamaları iki esnek çözüm getirmiştir: Ortak rezerv anlaşması (common deposit clause)’ Ortak işletme (joint development)’

(Relevant/Special Circumstances) İlgili/Özel Durumlar (Relevant/Special Circumstances) 1. Coğrafi olmayan faktörler c. Ekonomik Faktör Doğu Akdeniz -‘Ortak İşletme’ - Kıbrıs'ta Türkler ve Rumlar’ın, petrol ve doğalgaz çıkarımı konusunda işbirliği yapmaları.

Sonuç ve Değerlendirme Sınırlandırma; -‘hakkaniyete uygun çözüme’ ulaşmak maksadıyla, - uluslararası hukuka uygun olarak ve - bütün ‘ilgili durumlar’ dikkate alınarak - ‘anlaşma’ ile yapılacaktır.

Sonuç ve Değerlendirme GKRY ve Yunanistan ; - Uluslararası hukuk kurallarına aykırı bir şekilde Doğu Akdeniz’de oldu bittiler yaratarak, - Deniz yetki alanlarını ilan etmiş ve - Bazı kıyı devletleri ile sınırlandırma anlaşması yapmış ve yapmaya devam etmektedir.

Sonuç ve Değerlendirme Türkiye ise, - Sismik araştırmalar dâhil bazı devlet uygulamaları yapmış ve - KKTC ile Kıta Sahanlığı Anlaşması imzalamıştır. - Münhasır ekonomik bölge ilanı yoluna gitmemiş, - Kıyıdaş devletler ile deniz yetki alanları sınırlandırması yapmamıştır.

Sonuç ve Değerlendirme Türkiye’nin muhtemel münhasır ekonomik bölge alanı tanımlaması; - ‘kıyı uzunluklarının yönü’ dikkate alınmadan yapılmakta, - bu da deniz yetki alanlarının, kısıtlı sayıda ilgili kıyı ile kıyıdaş devlet seçilmesi anlamında minimalist bir yaklaşımla ortaya konmasına neden olmaktadır.

Sonuç ve Değerlendirme GKRY –Yunanistan Sınırlandırma Anlaşması Kötü Senaryo GKRY –Yunanistan Sınırlandırma Anlaşması

Sonuç ve Değerlendirme Münhasır Ekonomik Bölge maksimalist bir yaklaşımla ilan edilmelidir.

Sonuç ve Değerlendirme Hem Türkiye hem de egemen bir devlet olarak KKTC diğer ilgili kıyıdaş devletler andlaşmalar imzalama girişimlerini başlatılmalıdır.

Çağ Üniversitesi Hukuk Fakültesi İlginize Teşekkürler

(Relevant/Special Circumstances) İlgili/Özel Durumlar (Relevant/Special Circumstances) 1. Coğrafi faktörler: Doğu Akdeniz Düşey Hatlara göre

İlgili/Özel Durumlar (Relevant/Special Circumstances) 1. Coğrafi faktörler: Doğu Akdeniz Kıyı doğrultusuna uygun diagonal hatlara göre

Yunanistan/GKRY için Sınırlandırma Metodu: ‘Eşit Uzaklık/Ortay Hat’ Amaç Yunanistan/GKRY için Sınırlandırma Metodu: ‘Eşit Uzaklık/Ortay Hat’

Yunanistan/GKRY için Sınırlandırma Metodu: ‘Eşit Uzaklık/Ortay Hat’ Amaç Yunanistan/GKRY için Sınırlandırma Metodu: ‘Eşit Uzaklık/Ortay Hat’

(Relevant/Special Circumstances) Kıyı doğrultusuna göre İlgili/Özel Durumlar (Relevant/Special Circumstances) 1. Coğrafi faktörler: Doğu Akdeniz Kıyı doğrultusuna göre Yunanistan Suriye Lübnan Libya İsrail Mısır

(Relevant/Special Circumstances) İlgili/Özel Durumlar (Relevant/Special Circumstances)