NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ Malzeme Bilimi METALOGRAFİ ve TAHRİATSIZ MUAYENE YÖNTEMLERİ NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © Mühendislik Mimarlık Fakültesi mmf.nisantasi.edu.tr

METALOGRAFİ ve TAHRİATSIZ MUAYENE YÖNTEMLERİ Optik Mikroskop Elektron Mikroskopları NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

METALOGRAFİ ve TAHRİATSIZ MUAYENE YÖNTEMLERİ Malzemelerin içyapılarını incelemesini konu alan bilim dalına metalografi denir. Metalografik mikroskoplar Optik ve Elektron olarak 2 ana guruba ayrılır. OPTİK MİKROSKOPLA İNCELEMELER Numune alma Numune hazırlama işlemleri Kalıplama Taşlama Parlatma Dağlama NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

METALOGRAFİ ve TAHRİATSIZ MUAYENE YÖNTEMLERİ Elektron mikroskopları ise optik mikroskoplardan farklı olarak incelemek istediğimiz cisimden saçılan veya içinden geçen elektronların toplanması neticesinde elde edilen görüntüleri incelememize olanak sağlar. Bu temel prensip bizi iki farklı elektron mikroskobu kategorisine götürür ki bunlardan biri Taramalı Elektron Mikroskobu (Scanning Electron Microscope – SEM), diğeri ise Geçirimli Elektron Mikroskobudur (Transmission Electron Microscope – TEM). SEM (taramalı elektron mikroskobu), cisimden saçılan elektronların toplanması, TEM (geçirimli elektron mikroskobu) ise, numunenin içinden geçirilerek toplanan elektronlar ile işleyen bir mikroskoptur. SEM ile genellikle yüzey incelemeleri yapılır. Elde edilen görüntüler 20,000 ile 60,000 büyütme arasında olur. Numune hazırlamak nispeten kolaydır. TEM ise iç yapıları incelemede kullanıldığından büyütmeler çok yüksektir (Örneğin 500,000 büyütme). Numune hazırlama çok zahmetlidir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

TAHRİBATSIZ MUAYENE YÖNTEMLERİ GÖZLE MUAYENE En basit, en ucuz ve en yaygın kullanılan yöntem. Çıplak gözle veya basit bazı aletler (Büyüteç vb.) kullanılarak parça dışardan kontrol edilir. Cismin dış boyutları, parça yüzeyine oluşman çarpılma, çatlak veya gözenekler kontrol edilir. PENETRAN SIVI YÖNTEMİ Bu yöntem ile yüzeye çıkan hatalar tespit edilmektedir. Yüzeye uygulanan penetrant sıvısının ardından uygulanan geliştirici (developer), penetrant sıvıyı tekrar yüzeye çeker ve kusur belirtileri gözlenir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © PENETRAN SIVI TESTİ NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

METALOGRAFİ ve TAHRİATSIZ MUAYENE YÖNTEMLERİ  MANYETİK PARÇACIK (TOZ) YÖNTEMİ Manyetizma esasına dayanan bu yöntem ferromanyetik malzemelere uygulanır. Güçlü bir mıknatısın iki kutbu arasında kalan iş parçası yüzeyi manyetik parçacıklar içeren yağ ile sıvanır. Manyetik alan çizgilerine dik olan yüzey hataları ortaya çıkarılır. EDDY (GİRDAP) AKIMI İLE MUAYENE Bir sarımdan alternatif akım (AC) geçirildiğinde bu sarım etrafında bir manyetik alan meydana gelir. Bu sarım elektriksel olarak iletken bir malzeme yüzeyine yaklaştırıldığında, sarımın değişken manyetik alanı malzeme yüzeyinde indüksiyon akımları oluşturur. Bu akımlar kapalı bir devre halinde akarlar ve Girdap akımları olarak adlandırılırlar. Girdap akımları da kendi manyetik alanlarını yaratırlar. Yaratılan bu ikincil manyetik alan ölçülerek yüzey hataları bulunabilir. Bu yöntemle yüzey ve yüzeye yakın süreksizlikler, çatlak, korozyon, iletken bir malzeme üzerindeki boya veya kaplama kalınlığının ölçülmesi ve iletkenlik ölçümü mümkündür. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

METALOGRAFİ ve TAHRİATSIZ MUAYENE YÖNTEMLERİ Test parçası bir kaynaktan çıkan radyasyon demeti (x veya gama ışınları) ile ışınlanır. Radyasyon malzeme içinden geçerken malzemenin özelliğine bağlı olarak belli oranda yutularak kayba uğrar ve sonra parçanın arka yüzeyine yerleştirilmiş olan filme ulaşarak filmi etkiler. Süreksizlikler radyasyonu farklı zayıflatacaklarından, süreksizliklerin olduğu bölgelerden geçen radyasyonun şiddeti ve film üzerinde oluşturacağı kararma da farklı olacaktır. Filmin banyo işleminden sonra film üzerindeki kararmalar süreksizliklerin belirtisi olarak görünür hale gelir. Gamma ışınları X ışınları Radyografi yöntemi ile iş parçasında yüzey altı hatalar kontrol edilir. RADYASYONA KARŞI KORUNMA Doz miktarı kontrolü Mesafe Zırhlama NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

METALOGRAFİ ve TAHRİATSIZ MUAYENE YÖNTEMLERİ ULTRASONİK MUAYENE Bu tahribatsız muayene yöntemi, muayene probu tarafından üretilen yüksek frekanstaki (0.1-20 MHZ) ses üstü dalgalarının test malzemesi içerisinde yayılması ve bir süreksizliğe çarptıktan sonra tekrar proba yansıması ve böylece prob tarafından algılanması temeline dayanmaktadır. Malzemelerde beklenen hacimsel hatalar ile çatlak türü yüzey hatalarının tespiti için kullanılabilir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © kaynaklar (1) Temel SAVAŞKAN, Malzeme Bilgisi ve Muayenesi, Celepler Matbaacılık, Trabzon, 2009 (2) www//tahribatsız muayene-megep (3) www//tahribatsız muayene deneyi NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©