II. Anayasa Mahkemesi’nin «Norm Denetimi» İşlevi

Anayasa Mahkemesi Tarafından Denetlenen Normlar Kanunların, Kanun Hükmünde Kararnamelerin Anayasa Değişikliklerinin Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü’nün Anayasaya şekil ve esas bakımlarından uygunluğunu denetler

Anayasa’ya Aykırılık Türleri Şekil Yönünden Aykırılıklar Norm, taşıdığı içerik yönünden Anayasa’nın herhangi bir hükmüne aykırı olmasa da, kanunlaşma veya ilgili norm haline gelme sürecindeki bazı usulî aksaklıklar nedeniyle Anayasa’ya aykırı olduğu kabul edilmektedir. Esas Yönünden Aykırılıklar Norm, kanunlaşma veya ilgili norm haline gelme sürecine herhangi bir usulî aksaklıkla malul olmasa da, taşıdığı içerik yönünden Anayasa’nın herhangi bir hükmüne aykırı olduğu kabul edilmektedir.

«Şekil» Denetiminin Sınırları Kanunların şekil bakımından denetlenmesi, son oylamanın, öngörülen çoğunlukla yapılıp yapılmadığı ile sınırlıdır. Anayasa değişikliklerinin şekil bakımından denetlenmesi, teklif ve oylama çoğunluğuna ve ivedilikle görüşülemeyeceği şartına uyulup uyulmadığı hususları ile sınırlıdır. Şekil bakımından denetleme, Cumhurbaşkanınca veya Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerinin beşte biri tarafından istenebilir. Kanunun yayımlandığı tarihten itibaren on gün geçtikten sonra, şekil bozukluğuna dayalı iptal davası açılamaz; Şekil aykırılıkları def’i yoluyla (somut norm denetimi yoluyla) ileri sürülemez.

Norm Denetiminde Başvuru Türleri İptal Davası (Soyut Norm Denetimi) İtiraz Yolu (Somut Norm Denetimi)

İptal Davası Açmaya Yetkili Olanlar Anayasa Mahkemesinde doğrudan doğruya iptal davası açabilme hakkına sahip olanlar: Cumhurbaşkanı, İktidar Partisi Meclis Grubu, Anamuhalefet Partisi Meclis Grubu, Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının en az beşte biri tutarındaki Üyesi olarak belirlenmiş bulunmaktadır.

İptal Davası Açmaya Süresi Anayasa Mahkemesinde iptal davası açma süresi; Esas aykırılıklarında, iptali istenen normun Resmî Gazetede yayımlanmasından başlayarak altmış gün Şekil ayrılıklarında, iptali istenen normun Resmî Gazetede yayımlandığı tarihten itibaren on gün olarak belirlenmiş bulunmaktadır.

İtiraz Yolu ve Özellikleri Bir davaya bakmakta olan mahkeme, Uygulanacak bir kanun veya kanun hükmünde kararnamenin hükümlerini Anayasaya aykırı görürse Veya taraflardan birinin ileri sürdüğü aykırılık iddiasının ciddî olduğu kanısına varırsa, Anayasa Mahkemesinin bu konuda vereceği karara kadar davayı geri bırakır. Anayasa Mahkemesinin bu konuda vereceği karara kadar davayı geri bırakır Mahkeme, Anayasaya aykırılık iddiasını ciddî görmezse bu iddia, temyiz merciince esas hükümle birlikte karara bağlanır. Anayasa Mahkemesi, işin kendisine gelişinden başlamak üzere beş ay içinde kararını verir ve açıklar. Bu süre içinde karar verilmezse mahkeme davayı yürürlükteki kanun hükümlerine göre sonuçlandırır. Ancak, Anayasa Mahkemesinin kararı, esas hakkındaki karar kesinleşinceye kadar gelirse, mahkeme buna uymak zorundadır. Anayasa Mahkemesinin işin esasına girerek verdiği red kararının Resmî Gazetede yayımlanmasından sonra on yıl geçmedikçe aynı kanun hükmünün Anayasaya aykırılığı iddiasıyla tekrar başvuruda bulunulamaz.