Амалий дaстурий вoситaлaр

Режа 1. Педагогик фаолиятда амалий дастурий воситалардан фойдаланиш 2. Офис дастурларида электрон ў қ ув-методик материалларини яратиш усуллари 3. Педагогик фаолиятда амалий дастурий воситалар ҳ имоясини таъминлаш 1-амалий иш топшири ғ и: Амалий дастурий воситалар ёрдамида электрон дарсликлар, тренажерлар, виртуал лаборатория маш ғ улотларини яратиш 2-амалий иш топшири ғ и: Офис дастурларида электрон ў қ ув-методик материалларини яратиш (Miсrosoft Word, Excel, Power Point ва б.) 3-амалий иш топшири ғ и: Web 2.0/3.0 технологиялари ва уларнинг ёрдамида электрон дидактик материалларни яратиш

Педaгoгик дaстурий вoситaлaр ҳ a қ идa тушунчa Педагогик дастурий воситалар – компьютер технологиялари ёрдамида ў қ ув жараёнини қ исман ёки тўли қ автоматлаштириш учун мўлжалланган дидактик восита ҳ исобланади. Улар таълим жараёнини самарадорлигини оширишнинг исти қ болли шаклларидан бири ҳ исобланиб, замонавий технологияларнинг ў қ итиш воситаси сифатида ишлатилади.

Педагогик дастурий воситаларни қ уйидагиларга ажратиш мумкин: ў қ увчиларнинг билим даражаси ва қ изи қ ишларидан келиб чи қ иб янги билимларни ўзлаштиришга йўналтиради; ЎРГАТУВЧИ ДАСТУРЛАР эгалланган билим, малака ва кўникмаларни текшириш ёки ба ҳ олаш ма қ садларида қ ўлланилади; ТЕСТ ДАСТУРЛАРИ аввал ўзлаштирилган ў қ ув материалини такрорлаш ва муста ҳ камлашга хизмат қ илади; МАШ Қ Қ ИЛДИРГИЧЛАР ў қ итувчи иштирокидаги виртуал ў қ ув му ҳ итини шакллантирувчи дастурлар. ВИРТУАЛ ДАСТУРЛАР

Педaгoгик дaстурий вoситaлaр яратишга қ ўйиладиган талаблар дидактик талаблар илмийлик, тушунарли, қ атъий ва тизимли баён этилиши, узлуксизлик ва яхлитлик, изчиллик, муаммолилик, кўргазмалилик, муло қ отнинг интерфаоллилиги, ў қ итиш, тарбиялаш, ривожлантириш ва амалиётнинг яхлит бирлиги. Методик талаблар ани қ ў қ ув фанининг ўзига хос хусусиятлари маълум бир фанинг ўзига хослиги ахборотни замонавий методлари ўзаро бо ғ ли қ лилиги ўзаро ало қ адорлилиги, турли-туманлиги, амалга оширилиши.

Педaгoгик дaстурий вoситaлaр яратишга қ ўйиладиган талаблар Психологик талаблар идрок этиш, тафаккур, ди ққ ати, мотивация, хотира, тасаввури, ёши ва индивидуал психологик хусусиятларин Техник талаблар замонавий универсал шахсий компьютерлар, таш қ и қ урилмалари, тест ўтказиладиган манбалар

Педaгoгик дaстурий вoситaлaр яратишга қ ўйиладиган талаблар Тармо қ талаблари «мижоз-сервер» архитектураси Интернет-навигаторлар тармо қ операцион тизимлари телекоммуникация бош қ арув воситалари Махсус талаблар Интерфаоллик ма қ садга йўналганлик муста қ иллик ва мослашувчанлик аудиолаштириш кўргазмалилик кириш назорати интеллектуал ривожланиш дифференциациялаш очи қ лик қ айта ало қ а ишончлилик

ЭЛЕКТРOН Ў Қ УВ МAТЕРИAЛЛAРИ

Электрон мультимедиали дарслик Расм муҳаррирлари (Corel PhotoPaint, Adobe PhotoShop) Анимацион ва уч ўлчовли расм муҳаррирлари (3D Studio MAX, Adobe Image Ready, Flash) Товуш муҳаррирлари (SoundForge, WaveLab) Яратувчи қобиқ (С++, Delphi, VBasic) Намойиш этувчи даструлар (Microsoft PowerPoint) Матн муҳаррирлари (Microsoft Word, Adobe Acrobat ) Гиперматнли ҳужжат муҳаррирлари (HTML) (Dreamweaver, HomeSite, FrontPage) Маълумотлар банки ва электрон жадваллар (MS Acces, MS Excel) Векторли график муҳаррирлар (Corel Draw, Corel Xara, Adobe Illustrator)

Ў қ ув материалларини та қ дим этишнинг замонавий воситалари ў қ ув адабиёти нашр ў қ ув адабиётлари дарслик ў қ ув қ ўлланма ў қ ув адабиётининг электрон шакли маърузалар матнининг электрон версияси электрон дарслик

Тест.  Ташқаридан қараганда у оддий электрон ўқув қўлланмага ўхшайди. Асосий қийинчиликни саволларни йиғиш ва шакллантириш, саволларга жавобларни мослаштириш ташкил этади. Тестдан билим объектив картинасини, фикрлаш ва фан, белгиланган предмет соҳасини эгаллашда фойдаланилади. Худди тўғри қўйилган ташхис саломатликнинг биринчи қадами саналганидек, объектив тестдан ўтказиш билим чўққисига эришишнинг оптимал йўлини белгилайди.

Энциклопедия электрон ў қ ув қ ўлланманинг омбор кўринишидир. Тузилиш сат ҳ ида энциклопедия атамаси маълумот, электрон ў қ ув қ ўлланмада марказлаштирилиши тушунчасини беради

Электрон нашр – бу график, матн, рақамли, мусиқали, видео, фото ва бошқа ахборотларни ва яна фойдаланувчилар учун босма хужжатлар йиғиндиси. Электрон нашрдан электрон ташувчилар - магнитли (магнит тасма, магнит диск), оптик (CD-ROM, DVD, CD-R) ва яна компьютер тармоқларидан фойданиш мумкин.

Электрон ўқув нашр  - илмий малакавий билимлар майдонида тизимлаштирилган материалларда ташкил топган бўлиб, бу майдонда ўқувчи, талабаларнинг билимларини фаол равишда ўстириб бориш таъминланади. Электрон ўқув қўлланма юқори даражада фойдаланиш ва бадиий кўргазмага мўлжалланган бўлиб, тўлиқ ахборот, методик кўрсатмалар сифати, техник фойдаланиш сифати, аниқлик, мантиқийликка эга.

Ўқув қўлланма - ўқув нашри, ўқув тартиблари тизими ёки унинг бўлими, қисми.

Электрон ўқув қўлланма - асосий электрон ўқув қўлланма юқори методик ва илмий даражада яратилади. У электрон кўринишда бўлиб, бунда илмий тезника ривожи ва юқори сифат мавжуд.

Гиперматн - бу матн электрон шаклда ва белгиланган тизимлар алоқасининг кўриниши. У дарахт кўринишида бўлади.

Ўқув адабиётининг электрон шакли – ўқув адабиётлари материалларини маълум бир компьютер муҳарририда ёки унинг архиви шаклида ахборотнинг электрон элтувчилари (дискета, СD-диск, Flash Disk ва бошқ.) да тақдим этилишидир.

Маърузалар матнининг электрон версияси – тегишли тақриз ва тасдиқдан ўтган, ўқув адабиёти мақомига эга бўлган, портал ёки серверда жойлаштирилган маърузаларнинг матнидир.

Электрон дарслик  – компьютер технологияларига асосланган ўқитиш методларидан фойдаланишга мўлжалланган ўқитиш воситаси бўлиб, ундан мустақил таълим олишда ва ўқув материалларини ҳар томонлама самарали ўзлаштиришда фойдаланиш мумкин. Электрон дарсликда фаннинг ўқув материаллари талабага интерактив усуллар билан, психологик ва педагогик жиҳатлар, замонавий ахборот технологиялари, аудио ва видео анимациялар имкониятларидан ўринли фойдаланилади.

Электрон дарсликлар қуйидаги қисмлардан иборат бўлиши зарур: 1. Ўргатувчи қисм – гипертекстга асосланган ва статик, динамик расмлардан иборат. 2. Машқ қилдирувчи қисм – хатоларни кўрсатиб берувчи ва тўғри хулосага олиб келувчи. 3. Назорат қилувчи – тестлар орқали назорат қилувчи тизим асосида шаклланади.

Электрон дарсликлар қуйидаги асосий хоссалари билан ажралиб туради:  таълимни ва ўқув машғулотларини юқори сифатли даражада олиб борилишини таъминлаши;  мустақил таълим олиш ва эгалланган билимларни мустақил баҳолаш имкониятининг берилиши;  маъруза ва амалий машғулотларнинг уйғунлиги;  ахборот-таълим ресурсларини ривожлантириш ва тезкор янгилаб бориш имкониятининг мавжудлиги;  матн, шунингдек, бошқа ахборот материалларини махсус навигация (гиперматн) ва иллюстрация (мультимедиа воситалари, расмлар, диаграммалар ва жадваллар) орқали тақдим этилиши.

Электрон дарсликларнинг қ уйидаги белгиларига кўра ўзаро фар қ лаш мумкин: I. Фойдаланиш ма қ садларига кўра: жамоа бўлиб ва индивидуал фойдаланиладиган электрон дарсликлар. Жамоа бўлиб фойдаланиладиган электрон дарсликлар компьютернинг катта тизим ресурсларини талаб қ илмайдиган бўлиши ма қ садга мувофи қ бўлиб, улар сервер компьютерга жойлаштирилади ва улардан компьютер тармо қ лари (Интернет ёки Интранет) ор қ али фойдаланиш мумкин. Индивидуал фойдаланиладиган электрон дарсликлар ў қ ув материалларини ў қ итувчининг иштирокисиз ўрганишга мўлжалланган бўлади. Электрон дарсликларнинг бу икки туридан аудитория маш ғ улотларида ҳ ам фойдаланиш мумкин.

Электрон дарсликларнинг қ уйидаги белгиларига кўра ўзаро фар қ лаш мумкин: II. Ў қ ув материалларини та қ дим этиши бўйича: тартибли ва ихтиёрий. Тартибли электрон дарсликлар маълум бир бўлим ў қ ув материалларини ўзлаштирмасдан кейинги бўлимга ўтишга имконият бермайди.

Электрон дарсликларнинг қ уйидаги белгиларига кўра ўзаро фар қ лаш мумкин: III. Ў қ ув материаллари ва ахборотларни янгилаш бўйича: узлуксиз ва даврий янгиланувчи. Узлуксиз равишда янгиланадиган электрон дарсликлар одатда электрон ў қ ув базалар (порталлар, веб-сайтлар ва бош қ алар)га ва электрон кутубхоналарга жойлаштирилади. Даврий янгиланадиган электрон дарсликлар асосан электрон ахборот элтувчилар (дискета, CD-диск ва бош қ а) кабилар билан та қ дим этилади.

Ахборот хавфсизлиги Интернетни тадби қ қ илиниши билан жиноятлар айни қ са кенг қ улоч ёйди. Бу эса қ онуниятлидир, негаки ШК нинг фаол ишлатилишининг биринчи ўн йиллигида компьютерларга асосан телефон тармо ғ и ор қ али уланиб олган хакерлар ёки «электрон қ аро қ чилар» асосий хавф-хатарга эга бўлган бўлса, унда компьютер тизимларини ва тармо қ ларини оммавий ишлатиш даврида ахборотнинг ишончлилиги ва бутунлигини бузишга компьютер вируслари дастурлари ва Интернет глобал тармо қ и ор қ али хавф солинмо қ да.

тад қ и қ отчи хакерлар- ушбу со ҳ а бўйичи жуда катта билимга эга шахслар бўлиб, компьютер дастурий таъминотининг ҳ имояси заиф жойларини қ идириб топадилар ва улардан буз ғ унчиликда фойдаланишга имконият яратадилар. буз ғ унчи хакерлар(крикер)- улар турли ҳ ил ма қ садларда “тоза бузуш”ни амалга оширадилар. “тоза бузиш” деганда ахборот ташувчисига ҳ еч қ андай зарар етказмасдан, ахборот тизимининг иши самарасини камайтирмаган холда керакли ахброт ресурсига кирилади. вандал хакерлар- компьютер тизимига онгли равишда кириб унга зарар етказувчи шахслар. компьютер пиратлари – компьютер дастурий таъминотини сотиш ма қ садида уларнинг калитини синдирувчи шахслар ёки гуру ҳ лар. кибертеррористлар- терроризмнинг янги тури бўлган виртуал террор билан шу ғ улланувчи шахслар. улар компьютер ахборот тизимлари ва тармо қ лари ёрдамида турли ҳ ил ғ аразли ахборот (давлат сиёсатига ёт ғ ояларни) тар ғ иботларни амалга оширадилар. вирмейкерлар- компьютер вирусларини яратувчи шахслар. фрикерлар- телефон тармо ғ ига қ онунбузарлик йўли билан кирувчи шахслар.

Ахборот хавфсизлиги

Идентификация ва аутентификация Идентификациялаш мурожаат қ илиш субъектларига идентификаторларни та қ дим этиш ва (ёки) кўрсатилган идентификаторларни, эгалари (ташувчилари) объектга киришга рухсат этилган, олдиндан та қ дим этилган идентификаторлар рўйхати билан та ққ ослашдир. Аутентификациялаш мурожаат қ илиш объектларини улар кўрсатган идентификаторларга тў ғ ри келишлигини текшириш, ха қ и қ ийлигини тасди қ лашдир.

Идентификация ва аутентификация Идентификация (Identification) - фойдаланувчини унинг идентификатори (номи) бўйича ани қ лаш жараёни. Бу фойдаланувчи тармо қ дан фойдаланишга уринганида биринчи галда бажариладиган функциядир. Фойдаланувчи тизимга унинг сўрови бўйича ўзининг идентификаторини билдиради, тизим эса ўзининг маълумотлар базасида унинг борлигини текширади. Аутентификация (Authentication) – маълум қ илинган фойдаланувчи, жараён ёки қ урилманинг ҳ а қ и қ ий эканлигини текшириш муолажаси. Бу текшириш фойдаланувчи (жараён ёки қ урилма) ҳ а қ и қ атан айнан ўзи эканлигига ишонч хосил қ илишига имкон беради. Аутентификация ўт қ азишда текширувчи тараф текширилувчи тарафнинг ха қ и қ ий эканлигига ишонч ҳ осил қ илиши билан бир қ аторда текширилувчи тараф ҳ ам ахборот алмашинув жараёнида фаол қ атнашади. Одатда фойдаланувчи тизимга ўз хусусидаги ноёб, бош қ аларга маълум бўлмаган ахборотни (масалан, парол ёки сертификат) киритиши ор қ али идентификацияни тасди қ лайди.