EĞİTİMİN PSİKOLOJİK TEMELLERİ Öğr. Gör. Osman ALBAYRAK RİZE

Psikoloji Nedir; İnsan ve hayvan davranışlarını ve bu davranışların altında yatan süreçleri bilimsel olarak inceleyen çalışma alanıdır.

PSİKOLOJİ BİLMEK ÖĞRETMENLERE NE TÜR YARARLAR SAĞLAR?

EĞİTİM PSİKOLOJİSİ GELİŞİM PSİKOLOJİSİ ÖĞRENME PSİKOLOJİSİ Bireylerin her alandaki gelişim özelliklerini ve öğrenmelerini inceleyen uygulamalı bilim dalıdır Bireylerin nasıl öğrendiklerini inceler Bireylerin doğumdan önce ve sonraki bütün dönemlerini bilişsel, fiziksel ve psiko- motor açıdan ele alarak inceler.

(E)2010 (T) Gelişim psikolojisine giriş 1 1 Temel kavramlar Gelişimin ilkeleri Gelişimi etkileyen faktörler Fiziksel ve psikomotor gelişim GELİŞİM PSİKOLOJİSİ

Gelişimde temel kavramlar Gelişim; Organizmanın döllenmeden başlayarak bedensel, zihinsel, dil, duygusal, sosyal yönden, belli koşulları olan en son aşamasına kadar ileriye ve geriye yönelik sürekli ilerleme kaydeden değişmedir Büyüme; Fizyolojik nicel bir değişikliktir. Olgunlaşma; Potansiyel güçlerin öğrenmeden bağımsız olarak kendiliğinden iş görebilecek duruma gelmesidir. Öğrenme; Yaşantı sonucu meydana gelen kalıcı izli davranış değişikleridir. Hazırbulunuşluk; Olgunlaşma + Ön Öğrenme + Güdülenme

BÜYÜMEOLGUNLAŞMAÖĞRENME G e l i ş i m S ü r e c i

GELİŞİMİ ETKİLEYEN ETMENLER Kalıtım Çevre Hormonlar Anne babadan gelen genetik özellikler 1.Doğum öncesi etmenler 2.Doğum sırası etmenler 3.Doğum sonrası etmenler 1.Salgı bezleri a.Hipofiz bezi b.Troid bezi c.Paratroid bezi d.Pankreas bezi e.Böbrek üstü bezleri f.Cinsiyet bezleri

GELİŞİM İLKELERİ 1.Gelişim, kalıtım ve çevre etkileşiminin bir ürünüdür 2.Gelişim süreklidir ve belli aşamalarda gerçekleşir 3.Gelişim nöbetleşe devam eder 4.Gelişim baştan ayağa, içten dışa doğrudur 5.Gelişim, genelden özele doğrudur 6.Gelişimde kritik dönemler vardır 7.Gelişim bir bütündür 8.Gelişimde bireysel farklar vardır

GELİŞİM ALANLARI FİZİKSEL GELİŞİM BİLİŞSEL GELİŞİM AHLAK GELİŞİMİ KİŞİLİK GELİŞİM

 Ovum (Dölüt) (0-2 hafta)  Embriyo (3-9 hafta)  Fetüs (10. hafta ve sonrası) FİZİKSEL GELİŞİM A- Doğum Öncesi Dönem B- Doğum sonrası dönem  Bebeklik (0-2 ya ş )  İ lk çocukluk (oyun) (2-6 ya ş )  İ kinci çocukluk (okul) (6-11 ya ş )  Ergenlik (11-18 ya ş )  Genç yeti ş kinlik (18-30/35 ya ş )  Orta yeti ş kinlik (35-60/65 ya ş )  İ leri yeti ş kinlik (65 ya ş ve üstü)

BİLİŞSEL GELİŞİM (E)2010 (T) Bilişsel gelişim (Piaget) Bilişsel gelişim (Vygotsky)

13 TEMEL KAVRAMLAR B İ L İŞ SEL GEL İŞİ M Bilişsel gelişim, bireyin çevresindeki dünyayı anlama ve öğrenmesini sağlayan, aktif zihinsel faaliyetlerdeki gelişimdir.

14 P İ AGET’ İ N B İ L İŞ SEL GEL İŞİ M KURAMI Jean PİAGET ( )

5 Piaget, bilişsel gelişimi biyolojik ilkelerle açıklamıştır. Bilişsel gelişimin beyin ve sinir sisteminin olgunlaşması ve bireyin çevreye uyum sağlaması sonucunda ortaya çıktığını savunmuştur. Zekâ; Bireyin çevreye uyum sağlayabilme yeteneğidir

16 P İ AGET Z İ H İ NSEL GEL İŞİ M ETK İ L İ FAKTÖR ZEKA Olgunla ş ma Sosyal geçi ş (kültürel aktarım Dengeleme ÖrgütlemeUyum sa ğ lama Dengeleme Ya ş antı (deneyim) Uyma Özüm seme Örgütleme Ş ema

17 DÖNEMLER ORTALAMA YA Ş LAR Duyusal Hareket (Motor) Dönemi 0-2 yaş İş lem Öncesi Dönem 2-7 yaş Somut İş lemler Dönemi 7-11 yaş Soyut İş lemler Dönemi 11 yaş ve üstü C. P İ AGET’ İ N B İ L İŞ SEL GEL İŞİ M DÖNEMLER İ

18 PİAGET’in BİLİŞSEL GELİŞİM DÖNEMLERİ ve ÖZELLİKLERİ Zihinsel gelişim yavaş ve aşamalıdır. Bir aşamada elde edilenler sonraki aşamaların temelini oluşturur. Zihinsel gelişim evreleri hiyerarşiktir. Gelişimde bireysel farklılıklar görülebilir. Dönemlerin sırası değişmez, her birey, evreleri atlamadan sırayla izler. Piaget‘e göre çocuk, basitten karmaşığa doğru bir sıra içinde bilişsel gelişimini sürdürür.

KİŞİLİK GELİŞİMİ

(E)2010 (T) Kişilik gelişimi (Freud) Kişilik gelişimi (Erikson)

21 Kişilik,  Bireyi başkalarından ayıran, doğuştan getirilen (Mizaç) ve sonradan kazanılan (Karakter) özellikler bütünüdür. Bireyin KİŞİLİK HUYKARAKTERKİŞİLİK

22

23 Sigmund FREUD ( ) KİŞİLİK GELİŞİMİ KURAMLARI

24 1. TOPOGRAFİK KİŞİLİK KURAMI (Bilinç sınıflaması) B İ L İ NÇ ( Ş UUR): Bireyin o an farkında olduğu duyum ve yaşantıların bulunduğu bölgeye bilinç denir. B İ L İ NÇ ÖNCES İ : Şu anda bilincinde (farkında) olunmayan, fakat biraz düşünüldüğünde ve zorlanıldığında hatırlanarak bilinç düzeyine getirilebilen, zihinsel olayları ve yaşantıları içeren düzeydir.

25 Bilinç Düzeyleri ve Kişiliğin Yapısı

FREUD’UN YAPISAL KİŞİLİK KURAMI 26 Id – İnsan varlığının ham/ilkel tabiatıdır Haz ilkesi hakimdir. Ego - İdin isteklerini gerçeğe uygun biçimde karşılamak ister. Gerçeklik ilkesi hakimdir Super Ego - Vicdanın sesi! Nasıl davranmak zorunda Olduğumuz kurallar. Ego Super Ego Id

27 Bilinç Düzeyleri ve Kişiliğin Yapısı

28

29

FREUD’un PSİKO-SEKSÜEL GELİŞİM KURAMI Freud kişilik gelişimini çeşitli dönemlerle açıklamıştır. Her dönem belli bir kritik gelişimi kapsamaktadır. 1.Oral Dönem (0-1 yaş) 2. Anal Dönem ( 1-3 yaş) 3.Fallik Dönem (3-6 yaş) 4.Gizil (Latent) Dönem ( 6-12) 5.Genital Dönem ( 12 ve sonrası)

31 PS İ KO-SOSYAL K İŞİ L İ K KURAM (ER İ KSON) Erikson, Freud’dan etkilenmiştir. Freud’un kuramını tümüyle reddetmek yerine bu kuramı genişletmiş ve geliştirmiştir. Freud’dan farklı olarak kişilik gelişiminde, biyolojik etmenlerin yanı sıra sosyal çevrenin de etkisini kabul eder. Freud normal dışı davranışlar üzerinde dururken, Erikson daha çok normal ve sağlıklı gelişim üzerinde durmuştur. Erik ERİKSON ( )

32 B. ER İ KSON’UN B İ L İŞ SEL GEL İŞİ M DÖNEMLER İ Temel güvene karşı güvensizlik (Bebeklik dönemi) 0-1 yaş Özerkliğe karşı kuşku ve utanç (İlk çocukluk dönemi) 1-3 yaş Girişimciliğe karşı suçluluk (Okul öncesi dönem) 3-7 yaş Başarıya karşı aşağılık/yetersizlik duygusu (İlköğretim dönemi) 7-11 yaş Kimliğe karşı kimlik-rol karmaşası (Ergenlik dönemi) 11/12-18 yaş Yakınlığa karşı uzaklık-yalnızlık-yalıtılmışlık (Genç-İlk yetişkinlik) yaş Üretkenliğe karşı durgunluk (Orta yetişkinlik dönemi) yaş Benlik bütünlüğüne karşı umutsuzluk (İleri yetişkinlik-Yaşlılık dönemi) 65 yaş ve üstü

AHLAK GELİŞİMİ (E)2010 (T) Ahlak gelişimi (Piaget) 1 Ahlak gelişimi (Kohlberg)

34 Ahlak; bir toplumda bireylerin benimsedikleri, uymak zorunda oldukları değerler/kurallar bütünüdür. Ahlak gelişimi ise; bireyin yaşamında değer verdiği kuralları geliştirmesi ve içselleştirmesi sürecidir. Ahlak gelişimi; bireyin doğru ile yanlışı ayırt edebilmesinde yardımcı olan ilkeler ve değerler sistemini oluşturma sürecidir. 1- AHLAK GEL İŞİ M İ

35 2- AHLAK GEL İŞİ M İ YLE İ LG İ L İ YAKLA Ş IMLAR DEWEY’İN AHLAK GELİŞİMİ PİAGETİN AHLAK GELİŞİMİ KOHLBERG’İN AHLAK GELİŞİMİ GİLLİGAN’IN AHLAK GELİŞİMİ

36 KOHLBERG’İN AHLAK GELİŞİMİ Kohlberg de tıpkı Piaget gibi ahlak gelişiminin bilişsel gelişime paralel olduğunu savunur. Kohlberg’e göre birey, karşı karşıya kaldığı bir durum hakkında ahlaki yargıda bulunurken, bir ikilem içindedir ve bu ikilemlere vereceği ahlaki tepkiler ile kendi ahlak anlayışını oluşturmaktadır. Kohlberg, ahlak gelişiminin üç düzeyde ve her bir düzeyin de içerisinde bulunan ikişer ahlak evre olmak üzere 6 evrede gerçekleştiğini belirtmiştir. Lawrence KOHLBERG ( )

37

38