BİLİŞSEL DAVRANIŞÇI KURAMLAR İşaret Öğrenme-Gizil Öğrenme-Amaçlı Davranış (TOLMAN)

Tolman’a göre davranış dışsal olmaktan ziyade içsel bir değişimdir. Öğrenme, belirli olayların diğer olaylara yol açtığı bir öğrenme sürecidir. Davranışın hedefe ulaşmak gibi bir amacı vardır. Buna amaçlı davranışçılık denir. Kişi bir kez belirli davranışların belirli sonuçlar doğurduğunu öğrendiğinde, davranışlarının sonuçları ile ilgili beklentiler oluşturur. Öğrenme organize edilmiş bir bilgi miktarı ile sonuçlanır. Örneğin bilişsel haritalar gibi. Davranış, amaçlı, bilişsel ve molardır.

Tolman ve gizil öğrenme Farkına varmadan, ödül olmadan, bilinçsizce yapılan öğrenmedir. Kişi ihtiyaç durumuna kadar bu öğrenmenin farkında olmaz, ihtiyaç ortaya çıktığında bilginin farkına varır. Örn. Her gün aynı yoldan evine giden bir kişi, yol üstündeki mağazaları görür, ancak farkına varmadan etraftaki bilgiyi zihnine kaydeder. Ancak farkına varmaz. İnsanlar gizil öğrenme ile dil öğrenebilir, dilimize dolanan şarkılar, ablasının ezberlemeye çalıştığı bir şiiri farkına varmadan kardeşinin de öğrenmesi, ders çalışırken açık olan televizyondaki haberlerin zihnimize kaydolması gibi.

Bilişsel harita: (bir çeşit zihnimizdeki navigasyon) çevreyi öğrendikçe bu gelişecektir. Yer Öğrenme Yeteneği: Kişinin çevre ve mekan bilgisini zihnine yerleştirme yeteneğidir. Bilişsel senaryo: Farkına varmadan yaptığımız kurgulardır. Örn. Doğuya atansam ne olur? Sorusunun zihnimizdeki farkına varmadan yaptığı kurgular.

Soru: Ev işi yaparken bir yandan yüksek sesle ders çalışan psikoloji öğrencisi kızının söylediklerini işiten bir ev hanımı, birkaç gün sonra izlediği bir yarışma programında sorulan “Tepkisel koşullanma ile şu isimlerden hangisini eşleştirirsiniz?” sorusuna doğru yanıt verdiğini fark ederek şaşırmıştır. Ev hanımının yarışma sorusuna doğru yanıt vermesi aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir?   Duyarlılaşma Kendini gerçekleştiren kehanet Algıda seçicilik Kavrama yoluyla öğrenme Gizil öğrenme

Soru: Bir deneyde fareler iki gruba ayrılmış ve sadece bir grup farenin deneyin yapılacağı labirentte önceden dolaşmasına izin verilmiştir. Daha sonra, labirentin sonuna yiyecek konulmuş ve iki grup fare de labirente bırakılmıştır. Deneyin sonunda, daha önce labirentte dolaşmasına izin verilen farelerin yiyeceğe daha hızlı ulaştığı gözlenmiştir. Önceden labirentte dolaşmasına izin verilen farelerin ödüle daha hızlı ulaşması, aşağıdakilerden hangisinin önemini ortaya koymaktadır? A) Tepki genellemesi B) Kendiliğinden geri gelme C) Gizil öğrenme D) Pekiştirme E) Ayırt etmeyi öğrenme

Tolman’da Öğrenme Türleri: Kateksis: Doğuştan gelen temel dürtü ve güdülerin belirli uyaranlarla doyurulmasının öğrenilmesi. Örn. Doymak için mutlaka ekmek yemesi gerektiğini düşünen bir kişi. Eşdeğer İnanç: Öğrenilmiş ihtiyaç ve güdülerin işaretlenmesidir. Örn. Saygınlığı para ile işaretleyen iş adamı gibi. Alan Beklentisi: Bulunduğumuz çevrede hangi uyarıcının hangi uyarıcıyı takip edeceğini öğrenmemiz. Kitap gördüğümüzde içinde yazıların olduğunu tahmin etmemiz gibi.

Alan Biliş Yolları: Alan beklentilerinin birkaç tanesini birbiri ile örgütleyen kişinin, alan beklentilerini kendine has, özgün bir tarzda tekrar örgütlemesi. Örn. 9.00’daki sınava yetişmesi gerekirken 8,30 da uyanan ve otobüsü kaçırdığı için sınava yetişemeyeceğini tahmin eden bir öğrencinin, taksiye binerek sınava yetişebileceğini farketmesi gibi. Dürtü Ayrımları: İnsanların ihtiyaçlarını hangi sıra ile nasıl doyuracağını öğrenmesi. Örn. Televizyon seyretmek ve ders çalışmak arasında çelişki ve çatışma yaşayan öğrencinin neyi yaparsa neye ulaşacağının ayrımını yapması. Hareket biçimleri: Basit kas hareketleri de ayrı bir öğrenme türüdür. Örn. Kapı çalmak, zile basmak gibi.