SYSTEMA NERVOSUM PEREİPHERİCUM PERİFER SİNİR SİSTEMİ

Merkezi sinir sistemi ile organlar arasındaki ilşkiyi sağlar. Cranial sinirler spinal sinirler ve otonom sinirler adı altında üç bölüme ayrılır.

Nervi Craniales Nervi olfactorii N. Opticus N. Oculomotorius N. Trochlearis N. Trigeminus N. Abducens N. facialis N. Vestibulocochlearis N. Glossopharyngeus N. Vagus N. Accecorius N. hypoglossus

Nervi Olfactorii Koku siniridir. Çok sayıdaki myelinsiz sinir liflerinin oluşturduğu sinir olması nedeniyle nervii adını almıştır. Regio olfactoria mukozasındaki hücrelerin aksonları tarafından oluşturulurlar. Aksonlar kendi aralarında birleşerek demetleri oluştururlar. Demetler menikslere sarılı halde lamina cribrosadan girerek Bulbus Olfactorius’ta sonlanır.

Nervus vomeronasalis; burun boşluğunun tabanında septum nasinin iki yanında yer alan organon vomeronasale’nin koku epitel hücrelerinde başlar. Lamina cribrosa’dan geçer, bulbus olfactorius’un hemen yanındaki bulbus olfactorius accecorius’ta sonlanır.

Nervus Opticus Retinanın stratum ganglionare n. Optici katmanındaki multipolar hücrelerin aksonları tarafından oluşturulur. Myelinli olan bu lifler göz küresinin arkasına doğru birbirlerine yaklaşacak şekilde seyrederek discus n. Optici’de bir araya gelip n. Opticus’u oluştururlar. N. Opticus sklera’yı delerek göz küresinden dışarı çıkar. Önce orbita daha sonra canalis opticus içerisinde seyrederek craniuma girer.

N. Opticus’a canalis opticus içerisinde kendisine a N. Opticus’a canalis opticus içerisinde kendisine a. Ophthalmica externa eşlik eder. N. Opticus kafatası içerisinde tuber cinerium ve infindibulum’un önünde chiasma opticum denilen bir çapraz yapar. Bu çaprazdan sonra iki nervus opticus birbirinden uzaklaşır. N. Opticus corpus geniculatum laterale ile birleşir. Liflerin bir kısmı burada sonlanırken bir kısmı da colliculus rostralis’e gider.

N. Oculomotorius Beynin bazal yüzünde pedinculus cerebri’nin iç kısmından başlangıç alır. Motor ve parasempatik lifleri kapsar. Motor lifler mesencephalondaki nuc. Mot. N. Oculomotorii’den, parasempatik lifler nuc. Parasem. N. Oculomotorii’dir. Motor lifler m. Levator palpebrae superioris, m. Rectus dorsalis, m. Rectus medialis, m. Rectus ventralis ve m. Obliquus ventralis’e gider. Parasempatik lifler ise m. Ciliaris ve m. Sphincter pupilla’yı innerve eder.

Beyin yüzeyine çıktıktan sonra sinus cavernosus’a girer ve sinusun dış duvarına dayanarak seyrederken plexus cavernosus’tan postganglionik sempatik lifler alır. Daha sonra equide ve carnivorda fissura orbitalis, rüminantlarda ise foramen orbitarotundum yoluyla kafatasını terkeder ve orbitaya girer. Dorsal ve ventral iki dala ayrılarak sonlanır.

Ganglion cliare N. Opticus’un dış yanında ve ya m. Rectus lateralis’in iç tarafında bulunur. Bu gangliona n. Oculomotorius’un ramus ventralisinden parasempatik lifler gelir. Görevi m. Ciliaris ve m. Sphincter pupillayı innerve etmektir. Bu ganglion plexus cavernosus ile ya doğrudan yada bir sinir aracılığı ile bağlantı kurar ve plexustan sempatik bir dal alır. Sempatik lifler m.dilatator pupillae’ya gelir. Bu kaslar hayati fonksiyonlardan ışığa duyarlılığı yansıttığı için ganglion önem taşır.

N. trochlearis Cranial sinirlerin en incesidir. Colliculus caudalis’in yakınından beyni terkeder. Motor bir sinirdir. Tentorium cerebelli membranicum’u deler sinus cavernosusa ulaşır. Oculamotor ve oftalmik sinir ile beraber ilerler. M. Obliquus dorsalis’i innerve eder

N. Trigeminius En kalın cranial sinirdir. Motor ve sensitif lifleri kapsar. Motor lifler pons’ta bulunan Nuc. Mot. N. Trigemini’den çıkar. Sensitif lifler ganglion trigeminiale hücrelerinin uzantılarıdır. N .trigeminius radix sensoria ve radix motoria olmak üzere iki bölümden oluşur. Radix sensoria; gang. Trigeminiale’den 3 ana dal olarak çıkar. (n. Ophthalmicus, n. Maxillaris, n. Mandibularis)

Radix motoria; gangliondan sonra n Radix motoria; gangliondan sonra n. Mandibularis’e katılarak çiğneme kaslarına, m. Tensör veli palatini, m. Tensör tympani, m. Mylohyoideus ve m. Digastricus’un ön kısmına dağılır. N. Mandibularis hem motor hemde sensitive lifleri taşıyan bir sinirdir.

1. n. ophtalmicus Orbitaya girmrden 3 dala ayrılır. a ) n. Lacrimalis: gll. Lacrimalis’i, göz kapaklarını, konjiktivayı innerve eder. b ) n. Frontalis: Üst göz kapağı, alın bölgesi derisi, üst göz kapağı ve üst göz kapağı konjiktivasına dallar verir. c ) n. Nasociliaris: Nn. Ciliares longi: corpus ciliare, iris ve cornea’ya dağılır. N. Etmoidalis: septum nasi’ye dağılır. Köpekte burnun ön ucuna dağılır. N. İnfratrochlearis: caruncula lacrimalis, saccus lacrimalis, bölge konjiktivası, burun yan duvarı ve göz kapaklarının medial derisini innerve eder.

2. N. Maxillaris Sensitif liflerden oluşur. Sinus cavernosus’tan geçerek fossa pterygopalatina da 3 dala ayrılır. Kafatasını terkeder duramateri innerve eden bir dal verir. a ) n. Zygomaticus: gll. Lacrimalis, os zygomaticum’un dış yüzü derisi ile alt göz kapağı derisini uyarır. b ) n. Pterygopalatinus: meat. nasi. vent. Mukozasını, septum nasinin alt yarımının mukozası, ductus incisivus, damak, yumuşak damak innervasyonunu sağlar.

c ) N. infraorbitalis: canalis infraorbitalis içersinde seyreder c ) N. infraorbitalis: canalis infraorbitalis içersinde seyreder. Kanala girmeden molar diş alveolleri, kanalda premolar, canin ve incisiv diş alveollerini, (bu kökler üst çene dişlerinin kökleri üzerinde plexus dentalis superior’u oluştururlar) diş etlerini (gingivaları) kanaldan çıktıktan sonra ise burnun yan ve üst yüzü, üst dudak derisine dağılan dallar verir.

3. N. Mandibularis N. Trigeminius’un 3 dalından en kalın olanıdır. Büyük kısmı sensitive geri kalan bölümü motor sinirlerden oluşur. Sensitif lifler alt çene eklemi, temporal bölge derisi dahil kulak kepçesi, kulak zarı dış kulak yolu, alt çene diş ve diş etleri, alt dudak yanak ve dilin ön yarımının duyusunu alır. Motor lifleri m. Mylohyoideus, m. Digastricus’un ön yarımı, m. Tensör veli palatini ve m. Tensör tympani’yi uyarır. Foramen ovale (rüminant) yada foramen lacerum’un incisura ovalisinden kafatasını terkeder.

Duramatere dağılan ramus meningeus dalından sonra 7 dal verir. N. Masticatorius: m. Masseter, m. Temporalis N. Pterygoideus lateralis N. Pterygoideus medialis N. Buccalis:mbuccinator’ü örten yanak derisi ve buradaki diş etleri N. Auricotemporalis: dış kulak yolunun derisi, kulak zarının dış yüzü, Gll. Parotis, crista facialisin üst kesminin derisini N. Lingualis: dilin ön 2/3 mukozasının duyusunu coarda tympaniye getirir

N. Alveolaris inferior: m. Myolohyoideus’a dal verir N. Alveolaris inferior: m. Myolohyoideus’a dal verir. Canalis mandibulaya girer. Plexus dentales inferioru oluşturur ve diş etlerinde dal verir. foramen mentaleden dışarı çıkınca n. Mentalis adını alır ve alt çene derisi ile alt dudağı uyarır

N. abducens Çıkış yeri nuc. Mot. N. Abducens tir ve tegmentum pontisten çıkar. Foramen orbitarotundumdan kafatasını terk eder. Sinus cavernosus’a gelir. Orbitaya girince m. rectactöbulbi’nin lateral kısmını ve m. Rectus lateralis’i innerve eder. Motor bir sinirdir.

N. Facialis Motor, sensitif ve parasempatik liflerden oluşan bir sinirdir. Motor lifler kalındır ve pons’ta bulunan nuc. Mot. N. Facialis’ten çıkar. Motor lifler yüz kaslarını, m. Stylohyoideus ve m. Digastricus’un arka parçasını innerve eder. Parasempatik ve sempatik lifler n. İntermedius’u oluşturur. Çıkış merkezi nuc. Parasympaticus n. Facialis’tir

Parasempatik lifler Gll Parasempatik lifler Gll. Mandibularis, sublingualis, lacrimalis ve nasalis’e gider. Sensitif lifler ganglion geniculi’den çıkar. Dilin ön 2/3’ünün tad duyusunu, dış kulak yolu ve yumuşak damağın duyusunu alır. Canalis facialis içerisinde n. Stapedius’u (orta kulaktaki m. Stapedius’u innerve eder) ve chorda tympani (dilin ön 2/3 tad duyusunu alır) dallarını verir.

N. Vestibulocochlearis N. Vestibularis: denge ile ilgili sinirdir. Denge duyusunu taşır Fundus meatus acusticus internus’da yer alan ganglion vestibulare’deki bipolar sinir hücrelerinin periferik uzantılarının bir kısmı ile area vestibularis superior’dan girerek utriculus’a, bir kısmıda area vestibularis inferior’dan geçerek sacculus’a ulaşır. N. Utricularis ve n. Saccularis isimli dallar aracılığı ile bu iki yapıdan denge duyusu alınır ve ganglion vestibulareye taşınır.

Ganglion vestibulareden başlayan santral uzantılar birleşerek n Ganglion vestibulareden başlayan santral uzantılar birleşerek n. Vestibularis’i oluşturular. N. Vestibularis ise ventriculus quartusun tabanındaki area vestibularise gelir. N. Cochlearis: İşitme ile ilgili duyuyu alan sinirdir. Modiolus’taki ganglion spirale’deki hücrelerin santral uzantıları tarafından oluşturulur. Bu gangliondaki hücrelerin periferik uzantıları işitme duyusu ile ilgili olan CORTİ ORGANI’ndan başlar. Medulla oblongatadaki nuc. Coch. Dor./vent’e gelerek sonlanırlar.

N. Glossopharyngeus Medulla oblongata’nın ventrolaterinden çıkar. Duramater kılıfı ile sarılı vaziyette n. Vagus ve n. Accessorius ile birlikte foraman lacerum ya da for. Jugulare’den kafatasını terkeder. Motor sensitif ve parasempatik liflerden oluşmuştur. Motor lifleri m. Stylopharyngeus’a (farinksin hareket kası) gider. Parasempatik lifleri Gll. Parotis ile farinks mukozasındaki bezlere gider. Sensitif lifler ise dilin son 1/3 lük kısmının tad duyusu ile yumuşak damak, tonsilla palatina’nın genel duyusunu alır.

N. Vagus Medulla oblongatanın ventrolateralinden çıkar. For. Lacerum aborale ya da for. Jugulareden kafatasını terkeder. Motor, sensitif ve parasempatik liflerden oluşan bir sinirdir. Motor lifler nuc. Ambiguus’tan çıkar. Çoğu n. Accessorius’a ait olan motor lifler yumuşak damak, yemek borusunun üst 1/3’ü, gırtlak ve yutağı innerve eder.

Sensitif lifleri ganglion proximale’den çıkar. Dış kulak yolu, gırtlak, yutak, bronşlar, akciğer, kalp, yemek borusu, mide,bağırsak ve böbreklerden gelen duyuyu alır. Parasempatik lifleri yemek borusu, mide, ince barsakların tümü, kalın barsakların büyük bölümü, soluk borusu, bronşlar ve kalpte dağılırlar. Vagus boyunda GC Caudaleden başlayarak GCCrn’ye kadar uzanan pars cervicalis trunci sympaticus ile birlikte bir bağ doku kılıfı ile sarılı olarak bulunur. Sağ ve sol vagusun seyri birbirinden farklıdır.

Sağ vagus apertura thoracis cranialis’e a. Carotis com. Dextra ve a Sağ vagus apertura thoracis cranialis’e a. Carotis com. Dextra ve a. Subclavia dextra’nın arasından girer. trachea’nın sağında seyreder. Bifurcatio trachea yakınında rami bronchales’i verir. Bu dallar ilk thorakal sempatik gangliondan gelen lifler ile birlikte plexus pulmonalis’i oluştururlar.bu plexustan sonra dorsal ve ventral iki dala ayrılır. Dorsal dal vagusun dorsal dalı ile özefagusun üst yüzünde gevşek bir tarzda bir araya gelirler. Her iki dalın verdikleri rami esephagei isimli dalları plexus esphagalis dorsalis’i oluşturur. Bu sinir hiatus esephagalis ten geçerek karın boşluğuna girer. Önce midenin cuvatura ventriculi minor’ünde seyreder ve plexus celiacus’a katılarak sonlanır.

Sol vagus; a. Subclavianın altından geçer Sol vagus; a. Subclavianın altından geçer. Truncus brachiocephalicus’un sol yüzünde seyreder. Radix pulmonis düzeyinde rami bronchales adındaki dalları verir. Bu dallar sağ taraftaki vagus gibi davranarak plexus pulmonalis’i oluştururlar. Bu plexustan sonra sol vagus dorsal ve ventral iki dala ayrılır. Ventral dal sağ vagustan gelen ventral dal ile birleşerek özefagusun altında biraraya gelirler. Her iki dalın verdikleri rami esephagei isimli dallar plexus esephagus ventralis’i oluştururlar. Bu plexustan sonra geriye devam eden sinir şeridi truncus vagalis ventralis adını alır. Hiatus esephagus’tan geçerek midenin cardia’sında sağ ve sol iki grup dala ayrılırlar. Bu dallar ise porta hepatis’e, corpus ventriculi ve curvatura ventriculi minor’a gider.

Bu duruma göre vagus baş boyun göğüs ve karın bölgesinde o. ü Bu duruma göre vagus baş boyun göğüs ve karın bölgesinde o.ü. Çok uzun bir yol kateder. Baş bölgesinde ramus meningeus’u, kulak kepçesinin arkasına ramus auricularis’i ve n. Glossopharengeus ile birleşen dalı verir. Boyun bölgesinde: Rami pharyngei N. Larngeus carnialis’i verir. Göğüs boşluğunda: rami cardiaci n. Larygeus recurrens Rami bronchales Rami esephagei dallarını verir.

N. Accessorius Liflerin başlangıç aldığı yere göre radices craniales ve radices spinales o.ü. İki bölümden oluşur. Radices craniales: İnce birkaç kök halinde for. Jug.’den çıkar. Çıktıktan sonra ramus internus adını alır ve vagus ile birleşir. Vagus’a motor lifler verir bu lifler farinks ile yumuşak damak kaslarına dağılırlar. Radices spinales: medulla spinalis’in 6. 7. servikal spinal sinirlerinin radix dorsalis’lerinin arasından başlangıç alır, kafatasına yönelir ve giriş yapar. Fossa alaris’te r. dor. ve r. vent. ayrılır. r. dor. m. cleidocephalicus ve m. trapezius’a dağılır. r. vent. m. sternocephalicus’a dağılır.

N. Hypoglossus Dilin tüm kaslarının motor siniridir. Çok sayıda lif kökleri ile medulla oblongata’nın ventrolateralinden çıkar. Köklerin oluşturduğu demetler canalis n. Hypoglossi düzeyinde duramateri ayrı ayrı delerek geçince tek bir sinir oluştururlar. Canalis n. Hypoglossi’den kafatasını terkeder.

Plexus cervicalis: Plexus brachialis: N. Auricularis magnus N. Transversus colli N. Supraclavicularis N. Phrenicus: diyaframı innerve eden sinirdir. Plexus brachialis: N. suprascapularis N. Supscapulares N. Musculocutaneus N. Axillaris Nn. Pectorales craniales N. Thoracicus longus N. Thoracodorsalis N. Thoracicus lateralis Nn. Pectorales caudales N. Radialis N. Medianus: N. Palmarisleri verir. N. Ulnaris

Plexus sacralis: N. Gluteus cranialis N. Gluteus caudalis N .cutaneus femoris caudalis N. İschiadicus N. Tibialis N. Peroneus bu iki sinir palantar sinirleri oluşturur. N. Pudentus Nn. Rectales caudales Plexus lumbalis: N. İliohypogastricus N. İlioinguinalis N. Genitofemoralis N. Cutaneus femoris lateralis N. Femoralis N. Obturatorius