Başlangıç Hükümleri-8. Hafta

HAKLARIN KULLANILMASI: TMK. m. 2 ” Herkes, haklarını kullanırken ve borçlarını yerine getirirken dürüstlük kurallarına uymak zorundadır. Bir hakkın açıkça kötüye kullanılmasını hukuk düzeni korumaz.”

Dürüstlük kuralına uygun davranış: Bir kişiden,ahlâklı, dürüst, makûl bir insan olarak beklenen davranış tarzıdır Davranışın bu nitelikte olup olmadığının belirlenmesinde: - Toplumda hâkim olan ahlâki ölçüler, geçerli adetler - Hakkı sağlayan ilişkinin amacının ne olduğu göz önünde tutulur.

Hakkın Kötüye Kullanılması: Hakkın (sınırları içinde kalmakla birlikte) tanınmasındaki amaca aykırı biçimde kullanılmasıdır. Hakkın Kötüye Kullanıldığını Gösteren Kriterler (Başlıca OLAY GRUPLARI): Hakkın Kullanılmasında Meşru Bir Menfaat Bulunmaması Hakkın Kullanılmasının Sağlayacağı Menfaat ile Başkasına Vereceği Zarar Arasında Aşırı Oransızlık Bulunması Kendi Ahlâka Aykırı Davranışına Dayanarak Hak Kullanma Uyandırılan Güvene Aykırı Davranışta Bulunma Kanuna Karşı Hile

3. Kendi Ahlâka Aykırı Davranışına Dayanarak Hak Kullanma: Bir kimsenin ahlâka aykırı hareket ederek kendisinin yarattığı bir duruma dayanarak bir hakkı kullanmasıdır. 4. Uyandırılan Güvene Aykırı Davranışta Bulunma: Çelişkili Davranış Yasağı: Bir hukukî ilişkide, bir kişi, davranışı ile, karşı tarafta korunmaya lâyık, haklı bir güven oluşturduktan sonra, artık bu oluşturduğu güvene aykırı, bununla çelişkili bir davranışta bulunamaz.

5. Kanuna Karşı Hile: Emredici bir hukuk kuralına aykırı bir hukukî fiil veya işleme uygulanacak yaptırımı bertaraf etmek için, hukuken uygun görülen başka yollara başvurarak aynı sonuca ulaşmaktır.

Hakkın Kötüye Kullanılmasının Yaptırımı: TMK. m. 2 f. 2 “Bir hakkın açıkça kötüye kullanılmasını hukuk düzeni korumaz.” Kötüye kullanılan hakka dayalı talep veya savunmalar dikkate alınmaz. Hakkın kötüye kullanılmasından zarar gören kişiye zararını gidermek üzere dava hakkı tanınır. Hukukî ilişkinin devamının talep edilmesi hakkın kötüye kullanımı ise, mahkeme hukukî ilişkinin sona ermesine karar verebilir.

Dürüstlük Kuralının En Önemli Uygulama Alanları: 1. Kanunun Yorumlanmasında: 2. Örtülü Kanun Boşluklarının Doldurulmasında: 3. Kanuna Karşı Hilenin Önlenmesinde: Kanuna karşı hilenin yaptırımı, hile ile amaçlanan kanunî korumadan yoksun bırakılmaktır. Yani, kaçınılan hükmün yaptırımının uygulanmasıdır. 4. Sözleşmenin Kurulmasında: İrade beyanların güven teorisine göre yorumlanması sonucunda, birbirine uygun irade beyanların varlığı tespit edilirse, sözleşmenin kurulduğu sonucuna varılabilir.

5. Hukukî İşlemin Yorumlanmasında: Sözleşmenin içerdiği hükümlerinin ne anlama geldiği konusunda ihtilâf varsa: Tarafların gerçek iradelerinin belirlenmesinde de (gerçek irade belirlenemiyorsa) farazî iradelerinin belirlenmesinde de dürüstlük kuralı ve güven teorisi uygulanır. 6. Sözleşme Boşluklarının Doldurulmasında: Varsa: Yedek hukuk kuralı uygulanır Yoksa: Örf adet hukuku kuralı uygulanır O da yoksa: Hâkim kural yaratır. Kural yaratırken, tarafların , sorunu sözleşme kurulurken fark etselerdi , dürüst ve makul sözleşenler olarak nasıl bir düzenleme getireceği sorusuna cevap arar

7. Borçların Doğumunda: a 7. Borçların Doğumunda: a. Sözleşme yapma zorunluluğu: - Tekel durumundaki özel işletmeler - Umuma açık yerleri işletenler, haklı bir kaçınma sebebi bulunmadıkça, kendilerinden talepte bulunan herkes ile sözleşme yapmak zorundadır. b. Sözleşme görüşmelerinde dürüst davranma borcu: c. Sözleşmeden aslî edim yükümlülüğü dışında başka borçların doğmasında: 8. Sözleşmede Değişiklik Yapılmasında veya Sözleşmenin Sona Erdirilmesinde:

TMK. m. 2 Uygulanırken Göz Önünde Tutulacak Esaslar: Dürüstlük kuralı ve hakkın kötüye kullanılması yasağı, - gelişigüzel kullanılmamalı - kanunda yer alan hükümler bir kenara bırakılarak sadece bu kavramlarla meseleler çözülmeye uğraşılmamalıdır. Bu iki kural, ancak haklarında kanunlarda özel bir düzenleme bulunmayan konular bakımından uygulanabilir. Hâkim, TMK. m. 2’ye dayanılması gereken bir durum varsa, bunu re’sen dikkate alır.