DİĞER BİLİŞSEL GELİŞİM KURAMLARI

BRUNER’İN BİLİŞSEL GELİŞİM KURAMI Gösterilen tepkilerin uyarıcıdan bağımsız hale gelmesi bilişsel gelişimdir . Gelişim bilgiyi işleme süreci ve depolama sisteminin gelişimine bağlıdır. Bilişsel gelişimde dil faktörünün önemli olduğunu savunmuştur.

1-Eylemsel Dönem(0-2)Yaş: Birey bu dönemde nesnelere doğrudan etkileşim kurar, dokunarak, yaparak,emerek, vurarak, ısırarak hareket ettirerek öğrenir ve bu durum zihinsel gelişime katkı sunar. Birey eylemleri yaparak öğrenmektedir. 2-İmgesel Dönem (2-12) Yaş: Görsel belleğin gelişmesiyle beraber çocuk nesnelerle doğrudan etkileşime girmeden nesnelerin zihninde oluşturduğu imgeler ile işlem yapar. 3-Sembolik Dönem(13--) Yaş: Birey sembolleri kullanarak düşünür. Yani eylem ya da algının anlamını açıklayan semboller kullanır.dil,matematik,mantık ve müzik sembollerini kullanarak iletişim kurabilir, düşünebilir. Not: Sembolik dönemde olan biri ihtiyaç duyduğunda yaşantılarını yine eylem ve imgelerle de kodlayabilir.

VYGOTSKY’NİN BİLİŞSEL GELİŞİM KURAMI Sosyal çevrenin etkisinden söz etmiştir. Bilişsel gelişimde psikolojik süreçlerden çok insan ve kültür arasındaki etkileşimin etkili olduğunu savunur. Bilişsel gelişimde yetişkinler ve diğer çocukların etkisi büyüktür. Çocuğun öğrenmesi için çocuğun kendi kendine ve bir yetişkin yardımıyla göstereceği potansiyel gelişim düzeylerinin tespit edilmesi gerekir. Buna Çocuğun gelişime açık alanı demiştir. (yakınsal Gelişim Alanı)

VYGOTSKY’E GÖRE BİLİŞSEL GELİŞİME ETKİSİ OLAN FAKTÖRLER Çocukların birbiriyle işbirliği Bilişsel gelişimde kültürün ve sosyal çevrenin etkisi vardır Çocuk Yetişkin İlişkileri Dil Öğrenme Öğretmen Faktörü Nesne,materyal ve olaylarla somut yaşantılar

GAGNE’NİN BİLİŞSEL GELİŞİM KURAMI Organizma yaratılıştan öğrenmeye hazırdır. Öğrenme doğumla bireye verilen bir yetenektir Zihinde, öğrenme sürecinin oluşumundan sorumlu özel alanlar bulunmakta ve bu alanlarda bilgi işlenerek zihne kaydedilir. Organizma deneyim ve problem çözme ile aktif bir şekilde öğrenir.Zihnin doğal öğrenme işlemleri harekete geçirilerek bilişsel gelişlim sağlanır.

(Güvercinlerin bezelye toplaması gibi, çocuklar kelime toplarlar) GELİŞİM PSİKOLOJİSİ DİL GELİŞİMİ (Güvercinlerin bezelye toplaması gibi, çocuklar kelime toplarlar)

TEMEL KAVAMLAR Morgem: Tek sözcük ile çok şey ifadesi (Mama) Morfem: Telgrafik konuşma araya edet ya da bağlaç girmez (anne kalk) (baba otur) Sentaks: Gramer yapısına uygun konuşma Semantik: cümlelerden anlam çıkarma Aşırı kurallaştırma: kuralın tüm durumlara uygulanması Eksik kurallaştırma: kuralı yalnızca öğrenilen örnekle sınırlandırma Alıcı dil: yeni bir sözcük öğrenmeye istekli olma Kavram öğrenme: bilginin şema yada sembol olarak kodlanması Fonem: Dildeki en küçük yapı taşı olan harflerdir.

DİL GELİŞİMİ İLE İLGİLİ YAKLAŞIMLAR Davranışçı Yaklaşım Sosyal Öğrenme Yaklaşımı Biyolojik(Psiko-lingustik) Yaklaşım Bebekler kendilerini istedikleri sonuca götüren sesleri tekrar ederek dili öğrenirler Dil gelişimi taklit ve pekiştirme yoluyla olur Pekiştirilen sesler öğrenilir,Pekiştirilmeyen seslerin sıklığı söner Bebek için anne babanın model olması , çocuğun onları taklit etmesi, anne babanın pekiştirmesi ve düzeltici bilgiler vermesiyle dil öğrenilir Çocuk sosyalleşme sürecinde modelleri gözler ve taklit eder Dil gelişimini biyolojik ve psikolojik temellere göre inceleyen yaklaşımdır. Temsilceleri Mc Neill,Chomsky ve Lenneberg Chomskye göre insan beyninin belirli bölgeleri dilin kazanılmasından ve öğrenilmesinden sorumludur. İnsanlar doğuştan konuşma ve iletişim yeteneğine sahip olarak doğar

CHOMSKY’E GÖRE DİL GELİŞİMİ Birey doğuştan dil kazanma kapasitesine sahiptir İnsan beyninin belirli bölgeleri dilin öğrenilmesine aittir İnsanlar dil öğrenirken önce cümle yapısını kavrarlar Çocuklar yürümeyi öğrendikleri gibi belirli bir olgunluğa eriştiklerinde konuşmayı da öğrenirler Çocuklar dil öğrenmede sırasıyla önce isimleri sonra fiilleri, sonrada sıfatları öğrenirler

DİL GELİŞİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER Cinsiyet: Kız çocukları erkek çocuklarına göre daha erken konuşur Çevre: Tv, Bilgisayar gibi araçlar çocukların kelime dağarcığını geliştirir Ailenin sosyo-ekonomik düzeyi Oyun: Çocuklar oyun aracılığıyla yeni sözcükleri ve düzgün cümle kullanmayı öğrenirler Yetişkinlerin örnek davranışları

PİAGET’YE GÖRE DİL GELİŞİMİ AŞAMALARI 1-Agulama –Babıldama evresi(0-6 aylar) Bebek çeşitli sesler çıkarır , ihtiyaçları için ağlar, Sesleri bilinçsizce çıkarır 2-Heceleme Evresi (6-12 aylar) Konuşma organları olgunlaşmıştır.Heceleri çıkarmaya başlar Örneğin: ba-ba, ma-ma vb. 3-Tek sözcük evresi (12-18 aylar) Konuşmada kritik dönemdir.Çocuk çevreyi keşfetmeye yönelmiştir.tek sözcüklerle çok şey anlatılmak istenir.Çocuk tek sözcükte farklı anlamlar (MORGEM) üretir. Mesela köpek dediğinde köpek burada, köpek gitti anlamları verir. 4-Telgrafik konuşma evresi (18-24 aylar) Sözcüklerin birleştirilmesi evresidir. Kullanılan kelime sayısı artar. İki kelime peş peşe söylenerek anlamlı sözcükler oluşturulur. Baba geldi, anne kalk, anne su vb. 5-İlk gramer süreci (24-60 aylar) Cümleler ve gramer kuralları hızla öğrenilir, kelime hazinesi genişler, kurallı ve gramere uygun cümleler kullanır.

ÖRNEK SORU: 1-Aşağıdakilerden hangisi çocuklarda dil gelişimini etkileyen temel faktörlerden birisi değildir. A)Cinsiyet B)Çevre Yaşantıları C)Anne-Baba etkileşimi D)Kalıtımsal Özellikler E)Dilin Geçerliğinin olması

ÖRNEK SORU: 2-Organizmanın benzer özellik taşıyan uyarıcılara sembolik dilsel karşılıkları vermesi ya da zihinsel tasarımlara dönüştürmesi aşağıdaki dil gelişimi alanlarının hangisi ile açıklanır? A)Telegrafik Konuşma B)Morgem Konuşma C)Kavram Öğrenme D)Alıcı Dil E)Pekiştirici Dil

ÖRNEK SORU: Bir yaşındaki bir çocuğun çevreyi keşfetmeye yönelmesi ve tek sözcüğü kullanarak buna bağlı olarak birden fazla anlamı zihninde üretmesi aşağıdaki dil gelişimi kavramlarından hangisi ile açıklanır? A)Telegrafik Konuşma B)Morgem Konuşma C)Kavram Öğrenme D)Alıcı Dil E)Pekiştirici dil

SAVUNMA MEKANİZMALARI Farkında olmadan, bilinçsizce kaygıdan kurtulma çabasıdır. Özellikleri; 1-Bilinçsiz davranışlardır.birey davranışının gerçek işlevinin farkında değildir. 2-Bu mekanizmaların etkisi altındayken birey, gerçeği olduğundan biraz farklı algılar. 3-Kaygıyı azaltıp benlik üzerindeki baskıyı hafiflettiği için Kişinin ruh sağlığı açısından önemli bir rol üstlenir. 4-herkes tarafından kullanılır ve normal bir davranış biçimi olarak kabul edilir. 5-Savunma mekanizmalarının aşırı kullanımı kişinin sosyal ve psikolojik yönüne zarar verebilir.

MANTIĞA BÜRÜNME (RASYONELLEŞTİRME) Birey yapmış olduğu bazı davranışlara hafifletici mazeretler bulur.Bu mazeretler ile birey, davranışlarını olduğundan daha az yanlış ya da tuhaf gösterme eğilimindedir.Amaç tuhaf ya da yanlış olan davranışı mantıklı mazeretler ile mantıklı hale getirme çabasıdır. Örneğin, kopya çeken öğrencinin “herkes öğrenciyken kopya çeker” demesi gibi Atın ölümü arpadan olsun, Öğrencimi onun iyiliği için dövdüm vb.

KARŞIT TEPKİ GELİŞTİRME Bu savunma mekanizması, gerçekten hissedilen duyguların tam aksi davranış sergilenmesiyle olur.Birey içinde bulunduğu durum itibariyle gerçek hissettiği duygulara uygun davranış sergileyemediği durumlarda, gerçek duygulara zıt ancak o an bulunulan durumun içinde kabul edilebilecek duygu ve davranışların gösterilmesidir. Kız çocuğunun kardeşini kıskandığı için ona aşırı derecede yakınlık gösterip ablalık yapması vb.

BASTIRMA Birey uygun görmediği ve benliğinde baskı meydana getiren istek ve anıları bilinç düzeyinden uzaklaştırır. Bizde derin kaygı meydana getirebilecek düşünceleri bilinçaltına iterek bastırırız.böylece ortaya çıkabilecek olan kaygıyı ortadan kaldırmış oluruz. Örneğin ölüm düşüncesi, deprem korkuları, vb.

YANSITMA (PROJEKSİYON) Bireyin kendisinde bulunan kusurları veya hataları başkalarında görme davranışıdır.Birey kendi hatalarının veya eksikliklerinin sonucunu ya da sorumluluğunu başkasına yükler Sınavda başarısız olan öğrencinin öğretmeni suçlaması, gol yiyen kalecinin defans oyuncularını suçlaması,alkolik kocanın eşini suçlaması vb.

GERİLEME Bazı durumlarda temel ihtiyaç ve isteklerin karşılanmaması durumlarında ortaya çıkan doyumsuzluk ve kaygı duygularında , birey bulunduğu gelişim dönemine göre daha basit ve önceki gelişim dönemlerine sığınarak o dönemin davranışlarını göstermesidir. Örneğin altı yaşındaki bir çocuğun altını ıslatması vb.

ÖZDEŞLEŞME Birey kendinde bulunan özellikleri tatmin edici bulmadığı durumlarda ortaya çıkan baskı ve kaygıyı azaltmak için, istediği özelliklere sahip başka biriyle kendini özdeşleştirerek davranış göstermeye başlar ve kendini o şekilde algılar. Burda kendini başkasının yerine koyma onun gibi davranma eğilimi vardır. Örneğin;Okulda derslerinde başarısız olan silik bir öğrencinin dizi kahramanlarına benzemeye çalışması veya onun gibi davranması (Polat ALEMDAR vb)

YER (YÖN) DEĞİŞTİRME Bireyde kaygı uyandıran sorun, gücünün yetmediği bir kimse , yada denetimi altında olmayan bir olaysa, birey oluşan kaygı veya kızgınlığı gücünün yettiği bir kimseye yöneltir. Amirine kızan memurun evde eşine veya çocuklarına kızması vb.

POLYANNACILIK (TATLI LİMON) Mantığa bürümenin farklı bir biçimidir. Bireyde sorun meydana getiren durum ya da olaya karşı iyi tarafından bakarak uyum mekanizması geliştirmektir. Yunanistan’a yenildik, bu da iyi en azından fark yemedik.

YÜCELTME Toplumsal yönden kabul görmeyen saldırgan ya da cinsel eğilimlerin toplumca kabullenilebilinir alanlarda ifade bulmasıdır. Kavgacı olan bireyin Polis olup bunu işinin bir parçası olarak görmesi. Yüceltme topluma yararlı etkinliklere neden olur.

TELAFİ (ÖDÜNLEME) Birey zayıf olduğu bir alandaki eksikliğini, kuvvetli olduğu bir başka alandaki başarı ile örtme çabasıdır. Örneğin, erkeklerin dikkatini çekmeyen çirkin bir kızın derslerinde çok başarılı olarak iyi bir kariyer yapması gibi

Bunların dışında Hayal dünyasına kaçma, inkar, soyut kavramlara bürüme vb. savunma mekanizmaları vardır.

ÖRNEK SORULAR Freud düşüncesine göre okul müdüründen azar işiten bir öğretmenin evde karısını ve çocuklarını azarlaması aşağıdakilerden hangisi ile ifade edilir? (KPSS 2004) A)İnkar B)Yansıtma C)Bastırma D)Yer değiştirme E)Reddetme

ÖRNEK SORULAR Babası gibi doktor olmak isteyen 6 yaşındaki Fatih, oynadığı oyunlarda babasının steteskopunu, bazı aletlerini ve önlüğünü giyerek doktor rolü yapmaktadır.Bu durumu aşağıdakilerden hangisine örnek verebiliriz? (KPSS 2004) A)Yüceltme B)Özdeşim Kurma c)Transfer D)Pekiştirme E)Beğeni