Para Politikası Nihai Amaçları Fiyat İstikrarı Tam İstihdam Ekonomik Büyüme Ödemeler Bilançosu Dengesi Mali Piyasaların İstikrarı Faiz Oranlarında İstikrar Döviz Kurlarında İstikrar

Birbiriyle Çelişen Amaçlar Fiyat İstikrarı ve Yüksek İstihdam: İstihdamı artırmak için toplam talebin artırılması enflasyona neden olurken, enflasyonla mücadele için talebin düşürülmeye çalışılması işsizliği artırır.(Phillips Eğrisi) Fiyat İstikrarı ve İktisadi Büyüme: İktisadi büyüme için gerekli olan yatırımların artırılması piyasada ek bir talep oluşturarak toplam talebi artırır, talebin artması da fiyatları artıracağından fiyat istikrarı bozulur. Hedeflerin çatıştığı durumlarda merkez bankası sadece fiyat istikrarı hedefini esas alır.

Birbirini Tamamlayan Amaçlar Yüksek İstihdam ve Ekonomik Büyüme Finansal piyasa istikrarı ve faiz oranı istikrarı Fiyat İstikrarının Sağlanması ve Ödemeler Bilançosu açığının azalmasına yardımcı olabilmektedir. (Ayrıca fiyat istikrarını bozmayacak fiyat artışı girişimcilere güven sağlıyorsa ekonomik büyüme ve istihdam artışı desteklenmiş olur)

Fiyat İstikrarının Sağlanması Fiyat istikrarı, insanların tüketim, tasarruf ve yatırım kararlarında dikkate almaya gerek duymadıkları kadar düşük düzeydeki fiyat artışıdır. Fiyatlardaki aşırı yükselmeler ve aşırı düşüler, gelir dağılımını bozar, istihdamı, ödemeler dengesini olumsuz etkiler ve serbest piyasanın işleyişini bozar

Ekonomik Büyüme Kısa dönemde genişlemeci para politikalarıyla ekonomik büyüme sağlansa da uzun dönemde ekonomik büyüme sağlanamaz. Para arzının para talebini karşılayamaması durumunda tüketim ve yatırımlar azalır. Bu toplam talebi ve haliyle milli geliri azaltır. Milli gelirin azalması da ekonomik büyüme bir yana daralma anlamına gelir.

Ödemeler Bilançosu Dengesi Buradaki amaç ekonomik dengesinin sağlanmasından ziyade, onun iyileştirilmesidir. Para politikasının bu dengeyi sağlamadaki katkısı kesin değildir. M > X iken iken ithalatı kısıcı ihracatı artırıcı para politikası uygulanabilir. Yani deflasyonist para politikası veya döviz kuru politikası uygulanabilir. M = İthalat, X = İhracat

Para Politikası Ara Amaçları P.P.Araçları nihai amaçlara ulaşmayı hemen sağlayamaz. Nihai amaçlar üzerindeki etkinin belli bir gecikmeyle ortaya çıkması, merkez bankasının belirlediği amaç üzerinde doğrudan etkili olan değişkenlerin ara hedef seçilmesine neden olmuştur. Ölçülebilirlik, kontrol edilebilirlik, ana amaçlarla uyumluluk ara amaç (hedef) seçiminde en önemli kriterlerdir

Ara amaçlar 2’ye ayrılır. 1)Operasyonel Hedefler Toplam Rezervler Faiz oranları (kısa vadeli) 2)Ara Hedefler Toplam Para Miktarı (M1,M2,M3) Faiz oranları (Uzun ve Kısa vadeli) Ara hedef ve faaliyet (operasyonel) hedefi olarak nitelenen değişkenler parasal büyüklükler ve faiz oranları olarak 2 grupta toplanır

Bazı Kavramlar Ara hedef, MB’nin para politikası amacını belirledikten sonra bu amaçlar üzerinde direkt olarak etkili olduğunu belirlediği değişkendir. Operasyonel Hedef, ara hedefi kontrol etmek amacıyla seçtiği ve para politikası araçlarıyla doğrudan etkilenebilecek değişkenlere denir. Para Politikası Uygulaması şu şekildedir: PP Araçları→Operasyonel Hedef→Ara Hedef→PP Amaçları

Para Politikası Uygulaması PP Araçları→Operasyonel Hedef→Ara Hedef→PP Amaçları PP Araçları APİ RO ZKO Ara Hedef Parasal Büyüklükler Faiz Oranı PP Amaçları Fiyat İstikrarı Üretim İstihdam Oper. Hedef Rezervler Gecelik Faiz Oranı → → →

Para Politikası Uygulamasına sondan başlanır Para Politikası Uygulamasına sondan başlanır. Yani önce nihai amaç belirlenir. Sonra ara hedef belirlenir ve sonra faaliyet hedefi belirlenir. Faaliyet hedefi ara hedefi en iyi etkileyecek olan değişkenlerdir. Ayrıca ara hedef olarak parasal büyüklük seçilmişse operasyonel hedef olarak da parasal taban veya banka rezervleri seçilmelidir. Kısa vadeli faiz oranı seçilmişse gecelik faiz oranı veya repo faiz oranı operasyonel hedef olarak seçilmelidir. Ya parasal büyüklükler yada faiz hedef olarak seçilebilir. İkisi aynı anda hedef olarak belirlenemez.

Uygun Hedeflerin Seçimi Ara hedef değişkenleri seçilirken ekonomideki dengesizlikler bilinmelidir Ekonomik Dengesizlikler 2’ye ayrılır Reel Sektör Dengesizlikleri Talep Şokları Arz Şokları Parasal Sektör Dengesizlikleri Para Talebinden Kaynaklı Portföy Dengesizlikleri Para Arzından Kaynaklı Para Arzı Dengesizlikleri

Özetle Eko.Dengesizlik Nihai Hedef Ara Hedef Top.Talep Şokları Fiyat İst. Parasal Büyüklükler Top.Arz Şokları Fiyat ist. Faiz oranı Portföy Fiyat İst. Faiz oranı Para Arzı Fiyat İst. Parasal büyüklük ve faiz oranı

Para Politikası Araçları Açık Piyasa İşlemleri Reeskont Oranı Zorunlu Karşılık Oranı Selektif Kredi Politikası Döviz Efektif Alım ve Satımları Mevduat Faiz Oranı

Açık Piyasa İşlemleri (APİ) APİ Merkez Bankası’nın senet, hazine bonosu ve tahvil alım satımı yaparak para arzı ve faiz oranlarını etkilemesidir. En etkin para politikası aracı açık piyasa işlemleridir. MB’nın para arzını düzenlemek amacıyla yerli para karşılığında menkul kıymet alım ve satımı, geri satım vaadiyle alım (repo), geri alım vaadiyle satım (ters repo)gibi yaptığı işlemler APİ’dir. MB piyasaya piyasaya menkul kıymet sattığında para arzı azalır, menkul kıymet satın aldığında para arzı artar.

Açık Piyasa İşlemleri T.C. Merkez Bankası para arzını ve ekonominin likiditesini düzenlemek amacıyla kendi nam ve hesabına her türlü Devlet iç borçlanma senetlerini (DİBS), kamu idare ve kurum tahvillerini, kendi kurallarınca belirlenmiş anonim şirketlerin borsada kayıtlı tahvillerini, Sermaye Piyasası Kurulunca ihraç izni verilen borç senetlerini, banka mevduat sertifikalarını ve vadelerine 120 gün kalmış gelir ortaklığı senetlerini, kar zarar ortaklığı belgelerini alıp satabilir.

APİ’nin Etkileri Ekonomiye 3 kanaldan etkisi olur Para arzını etkiler (Miktar etkisi) Menkul kıymet fiyatını etkiler (Fiyat etkisi) Ekonomik birimlerin beklentilerini etkiler

APİ’nin üstünlükleri Tamamen merkez bankasınca yürütülür. Büyüklüğü ve zamanlaması merkez bankasınca belirlenir En esnek para politikası aracıdır. Küçük çaplı alım satımlarla ince ayar yapılabilir İşlemler kolayca tersine çevrilebilir Gecikme olmaksızın hemen uygulanabilir

Amaçları Açısından APİ Defansif APİ, halkın ve ticari bankaların faaliyetleri sonucunda oluşan banka rezervleri ve parasal taban değişmesinin (kendi iradesi dışında) giderilmesini amaçlar Dinamik (değişime dönük) APİ, MB’nin kendi iradesiyle banka rezervlerini, parasal tabanı ve para arzını değiştirmesidir.

Swap ve Sterilizasyon Döviz ile yapılan repoya swap denir. Sterilizasyon ise merkez bankasının döviz kuruna müdahale etmek için döviz alım satımı sonrasında piyasada oluşan TL kıtlığını ve fazlasını APİ alım satımı yaparak ortadan kaldırması politikasıdır. Yani döviz alımı satımı ile APİ nin birlikte uygulanmasıdır.

Reeskont Politikası Reeskont oranı Merkez Bankası’nın ticari bankaların sundukları senetlere uyguladığı faiz oranıdır. Kişi ya da şirketler toplamış oldukları ticari senetleri önce bankalara getirirler ve iskonto ettirirler, daha sonra bankalar bu toplamış oldukları senetleri MB’na götürerek ikinci kez kırdırırlar. Böylece senetlerin MB’nca reeskont edilme işlemi gerçekleşir. Reeskont oranının düşük olması para arzını artırıcı, yüksek olması ise para arzını azaltıcı bir özelliktir.

Zorunlu Karşılıklar Zorunlu karşılık oranı bankaların topladıkları mevduatların bir kısmını MB’da bir hesapta tutmamalarıdır. Bankalar kaydi para yaratmak suretiyle kredi verdikleri için zorunlu karşılıklar artarsa eldeki mevduatların kredi olarak verilemeyecek kısmı artacağından para arzı azalır ve piyasa faiz oranı yükselir. ZKO’nun düşmesi durumunda da tam tersi birr durum ortaya çıkar.

Selektif Kredi Politikası Selektif kredi politikasında krediler mevcut kredi kaynaklarına göre saptanır ve öncelik sırasına göre dağıtılır. Her sektör önceden belirlenmiş olan sınırlar dahilinde kredi alabilir. Ekonominin içinde bulunduğu duruma göre ilk aşamada geliştirilmesi gereken kesimlere kredi önceliği tanınırken, bazılarına da sınırlı ölçülerde ve hatta hiç kredi verilmeyebilir. Selektif kredi politikası sektörel düzeyde uygulanabildiği gibi kalkınmada öncelikli yöreler gibi coğrafi düzeyde de uygulanarak bölgelerarası dengesizliği gidermede kullanılabilir.

Döviz Efektif Alım ve Satımları MB tam dalgalı kur sistemi uygulamıyorsa, kur politikasını döviz ve efektif alım satımlarıyla gerçekleştirir. MB döviz alım-satımlarıyla bir yandan döviz kurunu bir yandan da para arzını etkiler. MB tarafından döviz veya efektif alındığı zaman para arzı artmakta, satıldığı zaman ise para arzı azalmaktadır.

Mevduat Faiz Oranı MB isterse bankaların verebileceği faiz oranını belirleyebilir. Faiz oranı enflasyona göre üç yöntemle ayarlanabilir. Endeksleme yöntemine göre; faiz oranları satın alım gücüne bağlı olarak değiştirilir, Güdümleme yöntemine göre; faiz oranı enflasyon dikkate alınarak pozitif reel faiz oluşacak şekilde ayarlanır, Tamamen serbestleştirme yöntemine göre; faiz oranlarının arz ve talebe göre piyasada kendiliğinden oluşmasına göz yumulur.