PARA TEORİSİ VE PARA POLİTİKASI

Para Teorisi Para miktarındaki değişmeler üretimi ve fiyat düzeyini etkiler. Klasikler : para miktarı üretimi etkilemez, fiyat düzeyini etkiler Keynes: ekonomide durgunluk olduğunda para miktarının arttırılmasının üretim ve geliri arttır. Fisher ( 1867-1947) Denklemi veya Değişim Denklemi

(Fisher) Değişim Denklemi M.V=PY M: para miktarı V: paranın dolaşım hızı (paranın 1 yıl içinde kaç defa el değiştirdiği) P: Fiyat düzeyi Y: reel GSYH M.V= ekonomide yapılan toplam harcamalar P.Y= firmaların eline geçen para yani üretim veya gelir düzeyi (nominal GSMH)

Klasik Görüş : Miktar Teorisi Fiyat düzeyi (P) ile para miktarı (M) arasında orantılı bir ilişki olup, para miktarındaki artışlar fiyat düzeyinde aynı oranda artışlara (enflasyona) sebep olur. Fiyat esnekliği nedeniyle ekonomide tam istidam düzeyinde üretim (Y) sabit. Uzun dönemde V sabit P= 𝑉 𝑌 M

Örn: V=6 Y=600 olsun M=200 → M.V=PY→200.6=P.600 → P=2 M=300→300.6=P.600→ P=3 M↑ %50 → P↑ %50

Keynesyen Görüş Ekonomide durgunluk varsa, para miktarının arttırılması fiyatları değil üretimi ve geliri arttırır. Ancak tam istihdam düzeyindeki gelire ulaşıldıktan sonra, para miktarının artması fiyat düzeyinin artmasına sebep olur.

Çağdaş Görüş Ekonomi durgun ise M artarsa, Y (üretim ) daha çok artar, P (enflasyon) de artar Ekonomi tam istihdamda ise M artarsa, Y (üretim ) az artar, P ( enflasyon) daha çok artar

Faiz Oranının Belirlenmesi Para talebi ve para arzı tarafından belirlenir.

Para Talebi ( 𝑴 𝒅 ) Likidite Tercihi: İnsanlar gelirlerinin bir kısmını nakit olarak ellerinde tutmak isterler. Üç neden İşlem güdüsü (harcamalar için) İhtiyat güdüsü (belirsizlikler için: hastalık, doğal afetler vs.) Spekülasyon güdüsü (tasarrufları en iyi sekilde nasıl değerlendireceği, yüksek faizli hazine bonosu için para tutmak ) Faiz ile para talebi arasında negatif bir ilişki vardır. Nominal gelir↑→para talebi 𝑀 𝑑 ↑ (sağa kayar)

Para Arzı ( 𝑀 𝑠 ) Merkez bankası kontrolü altındadır. Miktarı, uygulanacak para politikasına göre artırılabilir veya azaltılabilir.

Faiz oranında değişmeler 𝑀 𝑠 ↑→faiz ( i )↓ Nominal gelir↑→para talebi 𝑀 𝑑 ↑ (sağa kayar) → faiz (i) ↑

Likidite Tuzağı Faiz oranı belli bir orana düştükten sonra, para arzı ne kadar artarsa artsın, insanlar çok düşük faiz geliri yerine paralarını likit tutmayı tercih edeceklerdir.

Likidite Tuzağı

Para Politikası Ekonomide durgunluk veya enflasyon durumu olduğunda para arzında gerekli ayarlamalar ile faiz oranını ve toplam talebi değiştirmek Hedef: ekonomide istikrar ve tam istihdam düzeyinde üretim. Hükümetle işbirliği halinde MB tarafından yürütülür.

Para Politikası Araçları Karşılık Oranı Reeskont Oranı Açık Piyasa İşlemleri Döviz (FX) işlemleri: döviz alım satımı Diğer (disponibilite oranı, ithalat teminat oranı)

Karşılık Oranı Rezerv oranı ↓→dağıtılan kredi miktarı ↑→kaydi para↑ → 𝑀 𝑠 ↑

Reeskont Oranı (r) r ↓→dağıtılan kredi miktarı ↑→ 𝑀 𝑠 ↑ Disponibilite Oranı: MB nın mevduat gibi taahhütlerine karşı bünyelerinde bulundurmaları gereken nakit veya kolaylıkla paraya cevrilen degerler.

Açık Piyasa İşlemleri MB nin para ve sermaye piyasalarına girerek hazine bonosu ve devlet tahvili alması ve satması MB para arzını arttırmak istediği zaman bu değerli kağıtlardan satın alır Kâğıtları satanlar daha fazla paraya sahip olur Dolayısıyla ekonomideki para arzı artar MB bono satın alırsa → 𝑀 𝑠 ↑ MB bono satarsa → 𝑀 𝑠 ↓

Para Politikasının ekonomi üzerindeki etkisi Durgunluk→genişletici para politikası Ms↑ veya faiz (r) ↓ →yatırım↑ tüketim↑→toplam harcamalar (talep)AD↑ → tam istihdam gelir düzeyi Enflasyon olduğunda →daraltıcı (sıkı) para politikası→ Ms↓ veya faiz (r)↑→yatırım↓ tüketim↓→toplam harcamalar (talep) AD↓→ fiyat düzeyindeki artışlar durdurulması

Para Arzı Kuralı Para arzını arttırmak, talebi arttırarak enflasyon beklentisi ve dolayısıyla nominal faiz oranını arttırır. Enflasyon beklentisi de paranın dolaşım hızını arttırır, enflasyonu körükler. Parasalcı ekonomist Milton Friedman Para arzı konusunda en iyi uygulama para arzının reel GSYH (Y) deki artış oranında arttırmak.