Yaralanmalar

Yara deri veya mukozanın anatomik ve fonksiyonel bütünlüğünün bozulmasıdır. Aynı zamanda kan damarları kas ve sinir gibi yapılar etkilenebilir. Bu nedenle ağrı gelişebilir Kaslarda hasar meydana gelmişse fonksiyon kaybı görülür. Derinin koruma özelliği bozulacağından enfeksiyon riski görülür.

DERİ Deri vücudun en büyük organıdır ve üç ana görevi vardır: Vücudu dış ortamdan korumak, Vücut ısısını ayarlamak, Ortamdan aldığı bilgileri beyine iletmek.

DERİ İki ölümden oluşur; Epidermis Dermis

Yumuşak Doku Yaralanmaları Deri bütünlüğünde meydana gelen hasara göre ikiye ayrılır; Açık yumuşak doku yaralanmaları Kapalı yumuşak doku yaralanmaları

Açık Yumuşak Doku Yaralanmaları Ortak belirtileri Kanama Enfeksiyon Yara kenarlarının ayrılması

Açık DokuYaralanmaları

Sıyrık yaralar Sert bir yüzeye sürtünme sonucu meydana gelen yüzeysel yaralanmalardır. Epidermis veya dermisin küçük bir bölümünün kaybıdır. Kapiller(sızıntı şeklinde) kanama olabilir. Ağrılıdır, çünkü sinir uçlarının bulunduğu kısım zarar görmüştür. Kirli ya da ıslak işler yapılması dışında yara açık tutulmalıdır.

Kesik yaralar Bıçak, çakı ,cam gibi keskin veya sivri uçlu bir cisimle oluşan kesiktir. Kesi düzgün ya da parçalı olabilir. Darbe veya künt travma ile meydana gelebilir. Kesikler kasa,damar ve sinirlere kadar derinleşebilir. Enfeksiyona açıktır. Yaranın çevresi antiseptik bir madde ile temizlenir.yaranın içi antiseptik madde ile temas ettirilmemelidir. Kanama varsa kontrol altına alınmalıdır.

Delici yaralar Kesici, delici aletler veya ateşli silahlar ile meydana gelen yaralanmalardır. Göğüs ve karındaki delici yaralanmalar ölüme neden olabilir. Dışarıya kanama çok olmasa da vücut boşluklarına ciddi kanamalar olabilir. Tetanos tehlikesi bulunur

Batan cisim çıkarılmaz sabit hale getirilir.

Parçalı yaralanmalar Dokular üzerinde çekme etkisi ile meydana gelir. Doku ile ilgili bütün kısımlar zarar görebilir. Oldukça kanamalı yaralardır. Yara kenarları üst üste getirilerek temiz bir sargı bezi ile sarılmalıdır.yaranın iyileşmesi ve enfekte olmamasını sağlar

Ateşli Silah Yaralanmaları Genelde birden fazla yaralanma vardır. Yaralanma sırasında hangi çeşit silah kullanıldığı ve ateş mesafesi öğrenilmeye çalışılmalıdır. Çıkış deliği de aranmalıdır. Genelde çıkış deliği giriş deliğinden büyüktür. Kanama ile birlikte en önemli tehlike enfeksiyondur. Yakın mesafeden yaralanmalarda giriş deliğinde barut izi bulunur.

İmplante Objeler Delici cisimlerin yara içinde kalmasıdır. İmplante cisimler kesinlikle çıkarılmamalı, yerinde hareketsiz hale getirilmelidir Yabancı cismin etrafına steril pedler yerleştirilmelidir. Flaster veya sargı bezi ile hareketsiz hale getirilmelidir. Acil olarak taşınması sağlanmalıdır.

Yırtık yaralar Derinin bir kısmı kopmuştur veya sarkıyordur. Genellikle iş kazaları sonucunda ve el, parmak, kulak vb organlarda görülür.

Kopma Vücut parçası tamamen kopmuştur. Trafik ve iş makineleri kazalarında görülür.

Kopma yaralanmalarında ilkyardım Kanamanın durdurulması çok önemlidir. Diğer yöntemler denenmeden turnike uygulanabilir. Şoka karşı önlem alınmalıdır. Tam ampütasyonda parça iyi korunmalıdır. Parça önce steril pansuman malzemesine sarılmalıdır, Su geçirmeyecek bir poşetin içine konulmalı, Bu poşet içi buz veya soğuk su dolu ikinci bir poşete konulmalıdır.

Önemli açık doku yaralanmaları; Enfekte yara Kontrol edilemeyen kanamalı Batmış objeler Sinir, kas, tendon yaralanmaları Ağız, dil ve genital bölge yaralanmaları İnsan veya hayvan ısırması ile oluşmuş yaralanmalar

Açık Yumuşak Doku Yaralanmalarında İlkyardım Genel prensipler; Kanama kontrol edilmelidir. Daha fazla kirlenmeyi önlenmelidir, bütün açık yaralanmalarda enfeksiyon riski vardır. Yaralı kısım hareketsiz hale getirilmeli, ödem oluşmaması için yükseğe kaldırılmalıdır. Üzeri kapatılmalıdır Yaradaki yabancı cisimlere dokunulmamalıdır

Kapalı Yumuşak Doku Yaralanmaları Vücuda künt bir darbe gelmesiyle cilt altı dokuların ezilmesidir. Epidermisteki hasar darbeye göre değişir.

Kapalı Yumuşak Doku Yaralanmaları Yaralanmada hasar fazla ise, kapiller damarların yanı sıra büyük damarlar da yırtılarak cilt altında kan göllenmesine yol açar, buna hematom denir, Ağrılıdır Ödem Hassasiyet vardır.

Kapalı Yumuşak Doku Yaralanmalarında Acil Bakım I – Ice ........................Buz C – Compresyon ..........Basınç E – Elevasyon ..............Yükseltmek S – Splint .....................Atel

Kafatası omurga yaralanmaları Elde ve ayakta karıncalanma ya da his kaybı Vücudun herhangi bir yerinde tam veya kısmi hareket kaybı Kafatası veya omurga kemiklerinde şekil bozukluğu

Burun ve kulaktan beyin-omurilik sıvısı ve kanın gelmesi Baş boyun ve sırtta dış kanama Sarsıntı ve denge kaybı Baş ağrısı, bulantı, kusma, Pupillalarda büyüme veya farklılık Nabızda zayıflama Kulak ve göz çevresinde morluk

Hastada hiçbir belirti yoksa bile Yüz ve köprücük kemiği yaralanmaları Tüm düşme vakaları Trafik kazaları Bilinci kapalı tüm hasta /yaralılar Kafa ve omurga yaralanması olarak sayılmalıdır.

İlkyardım Bilinç kontrolü ABC kontrolü Bilinci açıksa hareket ettirilmez Solunum varsa bilinç kapalı ise koma pozisyonuna sokulur Hareket ettirilecek ise sırt üstü baş-boyun- gövde ekseni bozulmadan taşınmalıdır. Taşınma sırasında sarsılmamalıdır. Yaralı yalnız bırakılmamalıdır.

Delici göğüs Yaralanmaları Göğüsün içine giren cisim akciğer zarı ve akciğerleri yaralar. Atmosfer havası göğüs boşluğuna girerek akçiğerlerin genişlemesini, nefes alınmasını güçleştirir. En önemlileri, bıçak ve ateşli silah yaralanmalarıdır. Ciddi kaburga kırıklarına ve organ yaralanmalarına neden olabilir.

Açık Pnömotoraks Emici göğüs yarası göğüs duvarında bozuklukla ilgilidir. Yaralanan alan trakea çapının 2/3 sinden büyükse buradan hava göğse girer ve o taraftaki akciğerde kollapsa ve şiddetli ventilasyon bozukluğuna yol açar.

Belirtiler Solunumla artan şiddetli ağrı Solunum zorluğu buna bağlı olarak solunum sayısının artması Morarma Öksürükle kan gelmesi (Kan tükürme) Hızlı ve zayıf nabız Soğuk terleme Vücut ısısının düşmesi Kan basıncının hızla düşmesi Açık pnömotoraks (Göğüsteki yarada nefes alıyor görüntüsü)

İLKYARDIM Yaralının bilinç kontrolü yapılır. Bilinçi açık ise yarı oturur pozisyonda tutulur. Yaralının ABC si kontrol edilir. Şok önlemi alınır. Ağızdan bir şey verilmez. Yaranın üstü hava geçirmez naylon v.b. bezle örtülür. Nefes alma sırasında yaraya hava girmesini önlemek, nefes verme sırasında havanın dışarıya çıkmasını sağlamak için yara üzerine konan bezin bir ucu açık bırakılır.

KARIN YARALANMALARI Kapalı yaralanmalar Açık yaralanmalar Dalak ve karaciğer yaralanmaları Mesanenin delinmesi Barsak ve mide delinmesi Büyük damar yaralanmaları (abdominal aort, vena kava inferior) Açık yaralanmalar Ateşli silah yaralanmaları Delici cisim yaralanmaları Kesik yaralanmalar Organların dışarıya çıkması

KARIN TRAVMALARINDA BELİRTİLER Karında ekimozlar Emniyet kemeri izleri Ateşli silah yaralanması izi Kesici alet yaralanma izi ve kesikler Hipovolemi bulguları Tahta gibi karın Karında gerilme ve dokunmaya hassasiyet Bulantı, kusma Rektal kanama Dudaklarda kuruma ve susuzluk hissi

KÜNT KARIN TRAVMALARI Künt travmada organların hareketiyle yaralanma oluşabilir. Bazı organlar sert fikse iken bazı organlar çok hareketlidir. Yaralanma fikse organlarda daha ciddidir. Diğer organlarda biraz daha azdır. Yüksekten düşmeler ve trafik kazaları künt yaralanmaya örnektir. Yaralanmanın derecesi; mesafeyle ve yere çarpma hızıyla orantılıdır.

KÜNT KARIN TRAVMALARI Yüksekten düşen hastalarda karın içi organlarda yaralanmalar çok yaygın olarak görülmez. Genelde içi boş viseral organ delinmesi görülür. Trafik kazalarında araç dışı kazalarda ve motor kazalarında künt travmalar sık görülür. Araç içi kazalarda da direksiyon ve kemer yaralanmaları da ciddi karın yaralanmalarına neden olur.

Delici karın yaralanmaları Kesici aletler ve ateşli silah yaralanmaları ile olur. Kesici alet yaralanmaları, ateşli silah yaralanmalarına göre daha basittir. Ateşli silah yaralanmalarında ek olarak omurilik yaralanmaları da görülebilir. Ateşli silah yaralanmalarında net bir organ yaralanmasından bahsetmek mümkün değildir. Kurşunun geçtiği tahmin edilen hattın çevresindeki organlarında yaralanmış olabileceği düşünülmelidir.

Delici karın yaralanmalarında ne gibi sorunlar olabilir. Karın bölgesindeki organlar zarar görebilir. İç ve dış kanama ve buna bağlı şok oluşabilir. Karın tahta gibi sert ve çok ağrılı ise durum çok ciddidir. Barsaklar dışarı çıkabilir.

Delici karın yaralanmalarında ilkyardım

İlkyardım Bilinç kontrolü yapılır ABC si kontrol edilir. Bilinç yerinde ise yara enine ise sırt üstü pozisyonda bacaklar bükülmüş olarak yatırılır, ısı kaybını önlemek için üzeri örtülür. Yara boyuna ise sırt üstü pozisyonda bacaklar düz olarak yatırılır.

Yara üzeri nemli bir bezle örtülür. Ağızdan yiyecek ya da içecek verilmez. Yaşam bulguları sık sık izlenir. Dışarıya çıkan organ varsa içeriye itilmez Kusma ihtimali unutulmamalıdır.

Organların dışarıya çıkması Karın duvarının yaygın olarak yaralanması organlarının dışarı çıkmasına neden olur. Dışarı çıkan organlar kesinlikle içeriye sokulmaya çalışılmamalıdır. Bunun yerine ıslak, steril örtüyle örtülmelidir.

Enfekte Yaralar Mikrop kapma tehlikesi olan yaralardır. Gecikmiş yaralar (yaralanmadan 6 saaten fazla geçmiş yaralar) Dikişleri ayrılmış yaralar Kenarları düzgün olmayan yaralar Çok kirli ve derin yaralar Ateşli silah yaraları Isırma ve sokma ile oluşan yaralar

Yaraların ortak belirtileri Yara kenarlarının ayrılması Kanama Enfeksiyon !!!!

Yaralarda ilkyardım Yaralı ABC yönünden değerlendirilir. Yara yeri değerlendirilir oluş şekli, süresi, yabancı cisim varlığı, kanama v.b.) Yaraya müdahaleden önce eller su ve sabunla yıkanmalıdır. Böylece yaraya dokunulduğunda mikrop bulaştırılmaz Kanama şiddetli değil ise yara en az 5 dakika boyunca akan suyun altında tutularak temizlenmesi sağlanır Yaranın üstü kapatılır.

Kanamanın durması için mümkünse temiz bir bez ile kapatılır. Yarada küçük cisim (toprak, küçük taş parçaları) bulunup bulunmadığına bakılır. Varsa dikkatlice gazlı bez yardımı ile uzaklaştırılır. Yaraya saplanmış cisimler çıkarılmaz

Tetanos konusunda uyarıda bulunur Yaralı en yakın sağlık kuruluşuna götürülür.

Basit yara bakımında dikkat edilmesi gereken diğer noktalar Yara üzerine temiz gazlı bez konup yara kapatılır. Ağrılı yaralarda yara üzerine buz torbası konur. Kanama varsa kalp seviyesinden yüksekte tutulmalıdır. Yaradaki bandaj kirlendikçe veya 24 saatte bir değiştirilmelidir. Açık yaralar bir süre kanaması yaranın temizlenmesi açısından yararlıdır. Yara üzerinde giysi varsa çıkartılır. Yaralı bölge hareket ettirilmemelidir.

Yaralarda hiç kullanılmaması gereken malzemeler Pamuk kağıt mendil ya da peçete lif bırakır ve kolayca dağılırlar. Yaranın etrafına yapışarak infeksiyon riski doğururlar. Alkol ,iyot vb güçlü dezenfektanlar yarayı yakarlar Antibiyotik içeren merhemler ya da tozlar, pudralar hastanın bunlara karşı alerjisi olabilir ve yara iyileşmesi gecikebilir.

İlkyardımda yapılmaması gereken noktalar Açık yara kesinlikle üflenmemelidir. Büyük yaralar temizlenmeye çalışılmamalıdır. Daha büyük kanamaya yol açabilir. Yara karıştırılmamalıdır. Yerinden kopan veya sarkan parçalar kesinlikle yerlerine koymak amacıyla zorlanmamalıdır. Yaraya çıplak elle temas edilmemelidir. Yara pamuk ile örtülmemelidir Pansuman malzemesinin yaraya gelecek kısmına kesinlikle el sürülmez.

Giysi çıkartma yöntemleri Giysiler dikiş yerinden sökerek çıkartılır. Sırt, gögüs, karın yaralanmaları varsa elbiseler kesilerek çıkartılır. Ceket çıkartılırken önce sağlam kolu, sonra yaralı kolu çıkartılır. Pantolon çıkartılırken her iki tarafı aynı anda çekerek çıkartılır.

Ciddi yaralanmalar Kenarları birleşmeyen veya 2-3 cm boyutunda olan yaralar Kanaması durdurulamayan yaralar Kas ve kemiğin görüldüğü yaralar Yabancı cisim saplanmış yaralanmalar İnsan ve hayvan ısırmaları Görünürde iz bırakan yaralar ciddi yaralardır.

Ciddi yaralanmalarda ilk yardım Yaraya saplanmış cisim çıkarılmaz. Baskı yapılmaz. Kanama varsa önlem alınır. Yara içi karıştırılmaz Yara temiz bir bezle örtülür. Yara üzerine bandaj uygulanır.

Yara enfeksiyonları Anerob enfeksiyonlar

Tetanoz Clostridium tetani’nin oluşturduğu boyun, gövde ve ekstiremite kaslarının ağrılı kasılmasıyla kendini gösteren bir sinir sistemi hastalığıdır.

Tetanoz basili Toprakta İnsan ve hayvan dışkılarında Sokak tozlarında bulunur. Uygun koşullar oluşuncaya kadar sporlu olarak kalır.Uygun ortam olduğunda sporlar açılır. Ortalama kuluçka süresi 3-10 gündür.

Belirtileri Penetre olmuş yaralar Genel halsizlik Kas rijiditesi Hafif ateş Baş ağrısı Tetani Yutma güçlüğü Fasiyal kasın spazmı ile hastanın yüz ifadesi acı bir gülümseme şeklindedir.

Baş ve ayaklar arkaya kayar, hasta yay gibi bir görünüm alır. Hafif bir gürültü hastaya dokunma ışık gibi uyaranlar kasılmaya yol açabilir. Gögüs kaslarının kasılması ile asfiksi ve siyanoz ortaya çıkar.

Tedavi Tetanoz immunglobini veya tetanoz antitoksini verilir. Hasta sakin ve gürültüsüz bir yere alınmalıdır. Yara cerrahi olarak temizlenmelidir. Hava yolu açılmalıdır. Sedatif ve kas gevşeticiler verilir. Pnömoni ve yatak yaralarının gelişmesi önlenmelidir. Geniş spekturumlu antibiyotikler verilmelidir.

Korunma Aşılarla aktif bağışıklık sağlanır. 2 aylık bebeklere 6-8 hafta ara ile toplam 3 doz ve son dozdan tek doz olmak üzere 4 doz tetanoz aşısı yapılır. 10 yılda bir aşı tekrarlanmalıdır.

Aşağıdaki yaralarda tetanoz riski gelişme riski fazladır. Yaralanmaların üzerinden 6 saaten fazla bir zaman geçmişse Yaralanmaya ezik yanık kurşun ya da donma neden olmuşsa Enfeksiyon bulguları varsa Yaranın derinliği 1 cm den fazla ise Bu tip yaralarda yaralı doku kenarları 0.5 mm derinliğinde kesilerek çıkarılmalıdır. Buna yara debrimanı (yara tuvaleti ) denir.

Gazlı gangren Clostridium perfiringes aracılığı oluşan kas dokusunda gelişen bir enfeksiyondur. Bu enfeksiyon Cerrahi girişim sonrası Kirli yaralarda oluşur. Kuluçka dönemi 12-15 saat veya 2-6 gündür.

Gazlı gangren oluşmasını kolaylaştıran hastalıklar Diyabet Periferik damar hastalığı Kanser

Belirtiler Şişme Hassasiyet Lokal ağrı Yarada başlangıçta kahverengi veya kırmızı şarap sonrasında yeşil ve siyah renk Dokularda gaz Hipotansiyon

Taşikardi Anüri Aşırı terleme Soluk renk Halsizlik Anemi Toprak renginde yüz Kırmızı dil Ajitasyon

Tedavi Nekrotik kaslar çıkarılır Hareket sağlanır Geniş spektrumlu antibiyotik verilir. Hava yolu açılarak gerektiğinde oksijen tedavisi yapılır. Gazlı gangren serumu yapılır.