Bitki Büyümesinde Rol Oynayan Faktörler Bitkilerde büyüme ve gelişme genler tarafından kontrol edilir; buna çevresel ve hormonal faktörler de etki eder.

1) Çevresel Faktörler Bitki büyümesine etki eden faktörler; sıcaklık, ışık, su, toprak, atmosferdeki gazlar ve yer çekimidir. Sıcaklık: Belirli bir düzeye kadar sıcaklık büyümeyi hızlandırır. Belirli bir düzeyin üzerinde ise bitki daha çok terler ve terlemeyle kaybettiği suyu karşılayamadığı için kurur. Düşük sıcaklıkta bitkinin gelişimi için zararlıdır.

1) Çevresel Faktörler Işık: Bitkilerde fotosentez, klorofil sentezi, stomaların açılması, terleme gibi fizyolojik olaylar için gereklidir. Yeşil dalga boyunda fotosentez en az, kırmızı ve morda ise fazladır. Ultraviyole ve kısa dalga boylu ışınlar ise bitkilere zarar verir. Su: Bitkinin ihtiyacı kadar su alması büyüme ve gelişmeyi hızlandırır. Yaprakta turgor basıncı ile destek sağlama, madde taşınımı, sıcaklığı düzenleme gibi görevleri vardır.

1) Çevresel Faktörler Atmosferdeki Gazlar : Oksijen, karbondioksit, kükürt dioksit, azot, su buharı vb. Gazlar atmosfer bileşiminde belirli oranlarda bulunur. Bu oranın artması ya da azalması bitki gelişimini olumsuz etkiler. Kükürt dioksit, hidrojen sülfür vb. Gazların artması bitki yapraklarının sararması ve çürümesine neden olur.

1) Çevresel Faktörler Yer Çekimi : Bitkilerin gelişiminde rol oynayan oksin, giberellin vb. Hormonların bitkideki dağılımını etkiler. Toprak: Toprağın yapısı, içerdiği maddeler ve pH’ı büyümeyi etkiler.

2) Bitkisel Hormonlar Hormonlar bitkide hücre bölünmesini, çiçek ve meyve oluşumunu hızlandırır; yaprak dökümü, meyve olgunlaşması ve tropizma hareketlerinde etkilidir. Optimum değerin üzerindeki ya da altındaki hormonlar bitkinin gelişimini olumsuz etkiler. Hormonlar bitkide doğal olarak sentezlendiği gibi yapay olarakta üretilebilir. Bitkisel hormonlar belirli hedef hücrelere taşınır. Hedef hücrelerin hücre zarlarındaki alıcılar (reseptörler) hormonları tanır.

2) Bitkisel Hormonlar Oksinler: Büyüme bölgelerindeki hücreler tarafından sentezlenir. Genç yapraklar tarafından üretilir köke doğru taşınır. Hücre bölünmesini hızlandırır. Bitkinin ışığa yönelmesini sağlar. Büyüme, gelişme, yapraklanma, çiçek açma, kambiyum ve meyve oluşumunda görev yapar. Doku kültüründe bu hormondan yararlanılır. Çok fazla salgılanması büyümeyi durdurur.

Oksin Uygulanmış ve Uygulanmamış Bitki Örnekleri

2) Bitkisel Hormonlar Sitokinin: Kök uçlarında sentezlenir. Ksilem ile meristem doku, tohum, yaprak ve meyvelere taşınır. Bölünme için uyarıcı görev yapar. İkincil meristemin aktif hale gelmesini sağlar. Çiçekçiler tarafından bitkinin yaşlanmasını geciktirmek amacıyla kullanılır.

2) Bitkisel Hormonlar Giberellin : Köklerde, genç yapraklarda ve embriyoda üretilir. Hücre bölünmesi ve hücre büyümesinin uyarır. Uyku halindeki tohumun uyanmasını ve tohumun çimlenmesini sağlar.

2) Bitkisel Hormonlar Etilen: Kuraklık, su baskını, mekanik basınç, enfeksiyon gibi streslere yanıt olarak üretilir. Aynı zamanda meyve olgunlaşması sırasında üretilir. Ancak olgunlaşma tamamlandıktan sonrada üretim devam ederse meyve çürür. Etilenin etkisiyle hücre çeperi bileşenlerinin enzimatik olarak parçalanması, nişastanın hidrolizi, organik asitler ve tanin gibi bazı fenolik bileşiklerin parçalanması meyveyi tatlandırır.

2) Bitkisel Hormonlar

2) Bitkisel Hormonlar Absisik asit Büyümeyi yavaşlatır. Bitkiyi uyku haline (dormansi) teşvik ederek tuhumun çimlenmesini engeller.

Bitkilerde Görülen Hareketler Bitkilerde görülen hareketler tropizma ve nasti olmak üzere iki grupta incelenir. Tropizma Hareketleri: Bitkilerin çevreden gelen uyaranın yönüne bağlı olarak gerçekleştirdiği tepkidir. Eğer hareket uyaranla aynı yönde ise pozitif, zıt yönde ise negatif tropizma denir. Bitkilerin sadece büyüyen ve uzayan kısımlarında görülür. Fototropizma,geotropizma,haptotropizma, kemotropizma, travmatropizma, hidrotropizma olarak ayrılır.

a) Fototropizma Işığa karşı gösterdiği tepkidir. Pencerenin önüne koyulan bitkinin güneşe doğru yönelmesi pozitif fototropizmadır. Yönelme sırasında oksin hormonu etkilidir.

a) Fototropizma Köklerin güneş ışığı tersine yönelmesi negatif tropizmadır.

b) Geotropizma Bitkinin yer çekimine karşı gösterdiği yönelim hareketine denir. Bitkinin kökleri yer çekimine karşı pozitif geotropizma hareketi gösterirken gövdeleri negatif tropizma gösterir. Ters çevrilen bezelye tohumunda tropizma

c) Haptotropizma Bitkinin dokunmaya karşı gösterdiği tepkidir. Özellikle sarılıcı bitkiler destek dokuları zayıf olduğu için dik duramaz ve destek ararlar. Temas ettiğinde sarılması pozitif haptotropizmadır.

d) Kemotropizma Bitki köklerinin çeşitli kimyasallara karşı gösterdiği yönelim hareketidir. Besin maddelerine pozitif, tuza karşı negatif kemotropizma gösterirler. Bitkinin üremesi sırasında polen tüpünün embriyo kesesine doğru ilerlemesi pozitif tropizma hareketidir.

e) Travmatropizma f) Hidrotropizma Bitki organlarının yaralanma nedeni ile gösterdiği yönelme hareketidir. Yaralanmanın zıttı yönde hareket görülür. f) Hidrotropizma Bitki köklerinin suya doğru yönelmesidir.

2)Nasti Hareketleri Bitkinin uyarının yönüne bağlı olmadan gerçekleştirdiği tepkilere nasti denir. Nasti hareketleri turgor değişimleri ile sağlanır. Başlıca nasti hareketleri, fotonasti,termonasti ve sismonastidir.

a)Fotonasti Çiçeklerin ışık şiddetine bağlı olarak açılıp kapanması olayıdır. (Akşamsefasının gündüz kapalı, gece açılması)

b)Termonasti Bitkide sıcaklık değişimlerinin neden olduğu harekettir. (Tam açılmamış lalebulunduğu ortamdan 10-15 0C daha sıcak ortama koyulursa açılır, tekrar önceki ortama koyulursa kapanır.)

c)Sismonasti Bitkide dokunma sonucu meydana gelen harekettir.(Küstüm otunun kapanması, böcek kapan bitkisinin

Fotoperiyodizm Bitkinin gün uzunluklarına verdiği yanıt fotoperiyodizm, bir günde ışık ya da karanlığa maruz kaldıkları süreye ise fotoperiyot denir. Işık alma süresine göre bitkiler;uzun gün bitkileri, kısa gün bitkileri,nötr gün bitkileri olmak üzere üç ana grupta incelenir.

a) Uzun Gün Bitkileri Gündüzün gece oranla daha uzun olduğu günlerde genellikle ilkbahar ve yaz aylarında çiçeklenen bitkilerdir. Bu bitkilerin çiçeklenebilmesi için günde 12-14 saat güneş ışığına ihtiyacı vardır. Arpa,buğday,dereotu,şekerpancarı,turp,çavdar, ıspanak bu gruptandır.

b)Kısa Gün Bitkisi Gecenin gündüzden daha uzun olduğu mevsimlerde çiçek açıp gelişen bitkilerdir. Çilek, soya fasulyesi, patates, kasımpatı bu gruba örnektir.

c)Nötr Gün Bitkisi Gün uzunluğundan etkilenmeyen bitkilerdir. Pamuk,ayçiçeği,pirinç bu gruba örnektir.