NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ YAPI MALZEMELERİ AGREGALAR (3.HAFTA) NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © Mühendislik Mimarlık Fakültesi mmf.nisantasi.edu.tr

Agrega nedİr? Agrega, kum ve çakıl (veya kırmataş) karışımı olarak tanımlanmaktadır.

Agregalar büyüklüğüne göre; 1-4 mm arasında ise > kum 8-31,5 mm arasında ise > çakıl 31,5-64 mm arasında ise > balast olarak adlandırılır. Agrega, yukarıda belirtilen malzemelerin(kum,çakıl,balast) harmanlanması ile oluşur.

Agrega Çeşİtlerİ Nelerdİr? Agregalar, tane iriliklerine göre 3’e ayrılır: İri Agrega (Çakıl) Kırma taş, çakıl veya bunların karışımından elde edilen ve 4 mm çaplı eleğin üstünde kalan malzemelerdir. İnce Agrega (Kum) Doğal kum, kırma kum veya bunların karışımından elde edilen 4 mm çaplı elekten alta geçen malzemelerdir. Karışık (Tüvanan) Agrega Doğal agrega ocağından doğrudan doğruya elde edilen elenmiş ince ve iri agrega karışımıdır. Standart ve şartnamelerde zorunlu kalmadıkça karışık agrega kullanılması istenmemektedir

Agrega, dolgu malzemesi veya beton oluşturmak amacıyla diğer malzemeler ile birlikte belirli ölçülerde kullanılan bir elemandır. Agregalar; doğal ve yapay agregalar olmak üzere ikiye ayrılır.

Doğal agrega, kum ocaklarından, dere yataklarından ya da deniz kıyısından elde edilir.

Yapay agrega ise, yüksek fırın cürufu, izabe cürufu veya yüksek fırın cüruf kumu gibi sanayi ürünü olan kırılmamış veya konkasör ile taşların kırılmasıyla üretilir. Agreganın, beton harcından, yol kaplamasına kadar çok geniş bir kullanım alanı vardır. Konkasör

Agregalarda aranIlan özellİkler nelerdİr? Sert, dayanıklı ve boşluksuz olmaları, Zayıf taneler içermemeleri (deniz kabuğu, odun, kömür), Basınca ve aşınmaya mukavemetli olmaları, Betona zarar verebilecek maddeler içermemeleri, Yassı ve uzun taneler içermemeli, Çimentoyla zararlı reaksiyona girmemeleri

Agrega AderansI Agrega taneleri ile çimento hamurunun yapışma gücüne aderans denilmektedir. Agreganın kirli(kil, silt, mil, toz,…) olması aderansı olumsuz etkilemektedir.

Betonda kullanılacak agregalar TS 706 EN 12620'ye uygun olmalıdır. Beton agregalarında elek analizi, yassılık, özgül ağırlık ve su emme gibi deneyler uygun aralıklarla yapılarak kalite sürekliliği takip edilmelidir. Betonda kullanılacak agregalar TS 706 EN 12620'ye uygun olmalıdır. Elek Analizi Deneyi Su Emme Deneyi

Agregalar, en önemli yapı malzemelerinden olan betonun hacimce %60 - %80 ini oluştururlar. Bitümlü yol kaplamalarının ağırlıkça %90 - %95, hacimce %75-85 ini agregalar oluşturmaktadır. Agregalar, mineral kökenli ve sert tanelerden oluşurlar. Ayrıca, karayolları gibi yapıların da ana malzemesidir.

Elek Analizi Deneyİ Deneyin Amacı: Betonda kullanılacak agreganın uygun olup olmadığının tespit edilmesi. Hesapla bulunan granülometri eğrisi standardında gösterilen sınırda eğer eğrileri İle ideal eğrinin bulunduğu bölgede bulunursa agrega dane büyüklüğü bakımından ideal iriliktedir. Sınır değerin dışına çıktığı takdirde taşıyıcı elemanlar için yapılacak betonlarda kullanılmaz. Apsis eksenine elek çapları, ordinat eksenine de elekten geçen malzeme %’leri çizilerek elde edilen grafiğe ‘granülometri eğrisi’ adı verilir.

2) Bölgeçlerle numune hazırlanması; Bölgeç, içinde birbirine paralel olan ve numunenin maksimum tane boyutuna bağlı olarak çapları değişik eğik kanallardan oluşan kutulardır. Bu kutuların yarıklarının altına gelecek şekilde birer toplama kabı yerleştirilir. 1) Numune tüm yarıklar üzerine dökülür. Böylelikle iki toplama kabının içinde eşit miktarlarda malzeme toplanır. 2) Malzeme istenilen miktara gelene kadar bu işleme devam edilir.

Malzeme alt sınır değerinin altına inerse bu malzemede iri agreganın fazla olduğu anlaşılır. Bu tür betonda bağlayıcılık az olur. Beton homojen bir yapı gösteremez Büyük boşluklar meydana gelir. Granülometri eğrisi, üst sınırın üstüne çıktığı zaman da bu agrega da ince malzeme miktarının çok olduğu anlaşılır. İnce agreganın fazla olduğu betonlarda taşıyıcı elemanların yapımında kullanılmamalıdır. Bu tür betonlarda iri agrega az olduğundan beton da dayanım düşer. Bunun nedenlerinden biri ince agreganın daha fazla su ve çimentoya ihtiyaç duymasıdır.

Granülometrİ Eğrİlerİnİn Özellİklerİ Sürekli artan eğrilerdir. Yatay kısımları olabilir. (bir elekte hiç malzeme kalmamışsa) fakat azalan kısımları olamaz. Granülometri eğrileri üst sınıra yakınsa daha çok ince, alt sınıra daha çok iri malzemeye sahiptir denilir. İki eleğin granülometrik değerleri arasındaki fark bu elekler arasındaki malzeme oranını verir. Farklı iki agreganın granülometrilerini bulup, grafiğini çizsek, daha sonra bu malzemelerden belirli oranlarda alıp birleşiminin granülometrisini bulsak, son çizilen eğri ilk iki eğri arasında kalır.

Deneyde Kullanılan Aletler: 31,5 mm seri elek takımı (0,25-0,5-1-2-4-8-16-31,5) Elek sarsma makinesi Etüv El küreği Tel ve kıl fırça Yıkama ekipmanı Hassas terazi Toplama kabı veya toplama tavası Kaplar (paslanmaz sac veya plastik tepsiler)

Deneyin Yapılışı: 1)Deneyde kullanılacak malzeme çeyrekleme veya bölgeçle ayrılır. 2)Deney için kullanılacak numune bir kaba yerleştirilir ve üzeri örtülünceye kadar yeterli miktarda su ilave edilir. 3)Malzeme tanelerin tamamen ayrılması için karıştırılır. 4)Islatılan numune 2-1-0,5 ve 63 mikrometrelik göz açıklı deney eleğinden geçen su berraklaşıncaya kadar yıkanır. 5)10 kg numune alınır, etüvde (110 C) sabit sıcaklığa gelinceye kadar kurutulur. 6)Kare delikli elek setine, en büyük elek üstte (büyükten küçüğe doğru) olmak üzere sıraya dizilmiş bir şekilde konur.

7)Elemede kullanılacak elekler, seri olarak makineye bağlandığı gibi bu eleme işlemi elle de yapılabilir. 8)Deney numunesi, birinci elek serisinde en üstteki elekte gözle görülebilir bir eksilme oluncaya kadar sarsma işlemi uygulanır. 9)Eleme işlemi bittikten sonra her elek üzerinde kalan malzeme tartılır ve çizelgeye yazılır. 10)İri göz açıklı elekler tel fırça ile, küçük göz açıklı elekler ise kıl fırça ile temizlenir. 11)Her elek için bulunan agrega, toplam miktara bölünüp 100 ile çarpılarak, her elek üzerinde kalan malzeme yüzdesi bulunur. 12)Her elekten geçen malzeme yüzdeleri grafiğe işlenerek öngörülen elek analizi grafiği sınır değerleri ile karşılaştırılır. 13)Sonuç olarak malzemenin kullanılabilirliğine karar verilir.

Agrega betonun iskeletini oluşturur Agrega betonun iskeletini oluşturur. Bunun için betonda kullanılacak agreganın granülometresi çok önemlidir. Agrega granülometresi düzenlenerek betonun kalitesini artırdığı gibi; 1) Maximum kompasiteyi sağlamak, 2) Taze betonda ayrışmayı önlemek, 3) Taze betonun iyi ve kolay yerleştirilmesini sağlamak, 4) Taze betonda terlemenin azalmasını sağlamak

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © kaynaklar Beton, Prof. Dr. Turhan Y. Erdoğan, ODTU Geliştirme Vakfı Yayıncılık,2003. Yapı Malzemeleri, Prof. Dr. Süheyl Akman, İ.T.Ü. İnş. Fak. Yayını, 1987 Yapı Malzemesi II, Prof. Dr. Bülent Baradan, Dokuz Eylül Üniv. Yayınları, 1996. Beton, Türkiye Hazır Beton Birliği, Aralık 1999, İstanbul NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©