Endokrin Hastalıklarda Semiyoloji Dr. M.Sait Gönen İ.Ü CTF İç Hastalıkları Anabilim Dalı Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bilim Dalı

Human Endocrine System Diagram Hypothalamus and Pituitary gland Thyroid and Parathyroid glands Thymus Adrenal gland Pancreas Ovary Testis Diagram of the Human Endocrine Systems Hypothalamus – coordinates activities of the nervous and endocrine systems and produces hormones to regulate the pituitary gland Pituitary – produces hormones that direct the activities of other endocrine glands Pineal – releases melatonin which is involved in rhythmic or cyclic activities Thyroid – produces hormones that regulate metabolism and development Parathyroid – helps maintain appropriate calcium levels Thymus – involved with immune development during childhood Adrenal – regulates the body’s stress response (epinephrine, norepinephrine, cortisol, aldosterone) Pancreas – controls glucose levels in the blood (insulin, glucagon) Ovary – secretes estrogen and progesterone to regulate reproduction Testes – produces testosterone to control formation of sperm and sexual behavior References Campbell, N. E., & Reece, J. B. (2002). Biology (6th ed.). San Francisco: Benjamin Cummings. Raven, P. H., & Johnson, G. B. (2002). Biology (6th ed.). McGraw-Hill. Image Reference LifeART. (1998). Super Anatomy Collection 1-9. Baltimore, MD: Williams & Wilkins, All rights reserved.

Hip. ön lobu ACTH, LH, FSH, GH, PRL, TSH Hip. arka lobu Tiroid T3,T4 AVP, oksitosin Tiroid T3,T4 Paratiroid PTH Pankreas İnsülin, glukagon, gastrin, VIP, SS Adr. Korteks Kortizol, Aldosteron, DHEA, AD Adr. Medulla Epinefrin,Norepinefrin Testis T, E2, inhibin, aktivin Over E2, pg, T, inhibin, aktivin

ENDOKRİN BEZLERİN YETMEZLİKLERİ Hip. ön lobu Hipopitüitarizm Hip. arka lobu Diabetes insipitus Tiroid Hipotiroidi Paratiroid Hipoparatiroidi Pankreas Diyabetes Mellitus Adr. Korteks Addison Testis-Over Hipogonadizm

ENDOKRİN BEZLERİN AŞIRI HORMON YAPIMI Hip. ön lobu Akromegali,Cushing,Prolaktinoma Hip. arka lobu Uygunsuz ADH Sendromu Tiroid Hipertiroidi Paratiroid Hiperparatiroidi Pankreas İnsülinoma Adr. Korteks Cushing S, Conn S, Hiperandrojenizm Adr. Medulla Feokromasitoma Testis-Over Hiperandrojenizm

HORMON FAZLALIĞI DURUMLARI Endokrin bezin tümörü, Endokrin bezin hiperplazisi, Ektopik dokulardan neoplastik hormon üretimi, Dışardan hormon uygulanması, Hormon etkili otoantikorların varlığı, Hormon sentezindeki defekte bağlı öncül hormon yapımının artması, Dokuların aşırı duyarlılığı, Aşırı fizyolojik uyarılar.

Uyarı testleri Baskılama testleri DİNAMİK TESTLER Hipofonksiyon şüphesi durumunda Örnek: ACTH ile kortizol ölçümü Hiperfonksiyon şüphesi durumunda Örnek: TRH ile TSH ölçümü Baskılama testleri Örnek: Dexametazon ile kortizol ölçümü

Amaç ve öğrenim hedefleri Semptom ve bulguları irdeleme Endokrin sisteme ait semptomlarda ayırıcı tanı Sık görülen endokrin hastalıklarda fizik bulgular

Endokrin sistemi ilgilendiren Önemli subjektif şikayetler İştahsızlık, iştah artışı Amenore Susama artışı / polidipsi Kusma Yorgunluk Çarpıntı Seksüel disfonksiyon

İştahsızlık Psikojenik; anoreksia nervoza GİS; mide kolon tm, hepatit, kc hast İnf, KKY, ABY, KBY, RT, KT, Kr alkol, ilaç Kötü kont DM, Addison, hiperparatiroidi,

Anoreksia nervoza

İştah artışı Sağlık? Hastalık? Hipertiroidi DM erken dönem Malabsorbsiyon Polifaji, sıklıkla psikojenik

Amenore Primer? Sekonder? Gebelik ****** Primer, gelişimsel gecikme ile beraber 14 yaşında mens olmaması ya da gelişimsel gecikme bulgusu olmaksızın 16 yaşında mens olmaması Sekonder, normal mens sonrası 3 siklustan ya da 6 aydan uzun süren amenore

Primer amenore Gonadal disgenezi; Turner, testiküler feminizasyon Over patolojisi; PKOS, fizyolojik gecikmiş puberte Uterus, vajinal anomaliler Endokrin nedenler; KAH, Addison, hipotiroidi Santral; hipofiz tm, kraniyofaringioma Anoreksia nervoza

Sekonder amenore Fizyolojik; gebelik, atlet, düşük kalorili diyet, stres Hipotalamik-hipofiz-over aksı; tm, Shehan, prematür menopoz, overektomi, gn dirençli over Uterus anomalileri; abortus/doğum sonrası Hiper ve hipotiroidi DM Ekzojen androjen alımı Adrenal tm İlaçlar

Aşırı susama, polidipsi DM Dİ Primer polidipsi

Kusma Sıklıkla bulantı ile Abdominal nedenler Santral nedenler Metabolik nedenler; gebelik, üremi, elektrolit bzk, diyabetik koma, hepatik koma, Addison, hiperparatiroidi, tirotoksikoz, hipertansif ensefalopati İlaçlar Diğer; psikiyatrik,kardiyak, ağır metal zeh, radyasyon, inf, postop

Kusma Sabah erken saatlerde; gebelik, alkol, depresyon, üremi Yemekten kısa süre sonra; ülser, gastrit, gastrik karsinom, psikojenik Dalgalı gelen; intrakraniyal HT, gastrik çıkış obst Uzun yıllardır tek semptom; psikojenik Asidik içerik, yiyeceklerle; gastrit, gastrik karsinom Safralı; postop, gastrektomi Fekaloik; ileus

Yorgunluk Somnolans, dispne, halsizlik ile ayrılmalı Kronik yorgunluk K > E Organik neden %2-5 %2 kronik yorgunluk sendromu En sık depresyon, anksiyete bzk Anamnez ve fm ****** Kronik yorgunluk, 6 aydan uzun süren yorgunluk Kr yorgunluk sendromu demek için, mental, organik nedenler ve ilaçlar dışlanmalı

Yorgunluk Endokrin nedenler Hipotiroidi Addison Cushing Hipopituitarizm DM Hipokalemi, hiperkalsemi

Çarpıntı Endokrin nedenler Hipertiroidi Feokromasitoma Hipoglisemi Gebelik Çarpıntının %30 nedeni psikiyatrik, ama psikiyatrik demeden önce diğer nedenler dışlanmalı

Seksüel disfonksiyon Erektil disfonksiyon Ateroskleroz Endokrin; DM, dislipidemi, hipotalamus-hipofiz-gonadal aks bzk, tiroid hast, hormon sekrete eden tm, adrenal hast, Nörojenik İlaçlar Psikojenik Genital

Endokrin hastalıklarda deri değişiklikleri

Cushing Ciltte atrofi Stria Purpura Hipertrikoz Fasial rubeosis Akantozis nigrikans Anormal subkutan yağ depoları

Addison Hiperpigmentasyon Diffüz saç dökülmesi

Addison

Addison

Addison

Hiperpigmentasyon Akantozis nigrikans; DM, insülin direnci, malignite Nörofibromatozis Addison Nelson send Hipofiz tm Hipertiroidi Östrojen td ACTH td Paraneoplastik MSH üretimi

Akantozis nigrikans

Nörofibromatozis

Hipertiroidi Sıcak, nemli, ince cilt Palmar eritem Onikoliz Kaşıntı Ürtiker Diffüz saç dökülmesi Vitiligo Pretibiyal miksödem

Hipotiroidi Soğuk, kuru, kaba cilt Saç dökülmesi Fragil tırnaklar Ödem

Panhipopituitarizm Solukluk Güneşışığına intolerans Yumuşak cilt Yüzde ince kırışıklıklar K; aksiller ve pubik kıllanma kaybı İnce ve kuru saçlar

Hipoparatiroidi Kseroderma Ekzema Saç ve tırnaklarda büyüme bozuklukları, tırnaklarda horizontal çizgiler

Hirşutizm, virilizm Hirşutizm Virilizm; hirşutizm + diğer anormal erkek tipi değişiklikler (klitoral megali, seste kalınlaşma, kaslarda hipertrofi, meme atrofisi, mens bzk, alopesi, akne) Hikaye, mens, libido, fertilite, ilaç, etnik özellikler

Jinekomasti Jinekomasti, psödojinekomasti Fizyolojik; neonatal, puberte, involüsyonel Artmış östrojen üretimi; testis tm, adrenal karsinom, akc ca, hermafroditizm, kc hast, hipertiroidi, üremi Azalmış testosteron üretimi; Klinifelter, hipogonadizm, anorşi, kastrasyon, testis enf, hiperprolaktinemi, testiküler feminizasyon Erkek meme ca İlaçlar; psikotropik, kardiyovasküler, H2 res bloker, ketokenazol, metronidazol, INH, östrojen, GH, eroin, alkol İdiopatik

Jinekomasti

Erişkinde Büyüme değerlendirmesi Kemik yaşı Kronolojik yaş Oturma boyu / boy Kulaç boyu / boy

Erkek çocuk Anne boyu + baba boyu + 13 / 2 +/- 8 cm Kız çocuk Anne boyu + baba boyu - 13 / 2

Boyla ilgili faktörler Genetik Irk Mevsimsel etkiler Beslenme BH, IGF-1, tiroid, gonadal ve adrenal steroidler İnsülin eksikliği

Boy kısalığı Endokrin bozukluklar BH eksikliği (konjenital, akkiz) BHda yapısal bozukluk Laron cüceliği (İGF-1 eksikliği) Hipotiroidi Glukokortikoid fazlalığı Virilizan KAH ler

Hipofizer

Akondroplazi

Aşırı büyüme Jigantizm Akromegali Ailevi uzun boyluluk Yapısal Erken puberte Hipertiroidi Sendromlar; Marfan, Sotos, homosisteinüri, Beckwith- Widemann, Klinifelter...

Akromegali Hipertrikoz Akantozis nigrikans Hiperhidroz

Akromegali Cilt-cilt altı dokuda kalınlaşma İskelet yapıda büyüme Aşırı terleme Yağlı cilt, akne, hipertrikoz Guatr, DM, HT, akantozis nigrikans Tm lokal etkisine bağlı ortaya çıkan semptomlar

Akromegali

Akromegali

Akromegali

Marfan Uzun ekstremite Araknodaktili Pektus ekskavatum Dolikosefali

Klinifelter Jinekomasti Atrofik testis Önükoid yapı

Turner 18 y K 45 X0 Kalkan göğüs Ayrık meme uçları Meme dokusu yok Yele boyun Yüksek damak

Turner

Guatr 15-20 gr 4,5x2,5x2 cm

Guatr WHO 1994 Evre Tiroid görülmüyor, palpe edilemiyor 1 Tiroid görülmüyor, palpe edilemiyor 1 Boyun normal pozisyondayken tiroid görülmüyor, guatr palpe ediliyor 2 Boyun normal pozisyondayken yutkunmakla guatr görülüyor

Guatr

Akut rejeksiyon